در حال حاضر یکی از استراتژی‌های مهم در توسعه کشور، توسعه صادرات غیرنفتی است که همواره در برنامه‌های توسعه اقتصادی کشور مورد تاکید قرار گرفته است. بر اساس مباحث نظری، رشد تجارت بین‌الملل نقش بسزایی در روند توسعه کشورها ایفاء می‌کند. با توجه به اینکه روند تجارت جهانی با کاهش مواد خام همراه است و تنها منبع قابل اتکاء برای رشد تولید ملی و افزایش درآمد ارزی، صادرات محصولات غیرنفتی است؛ بنابر این، توجه به صادرات غیرنفتی یک ضرورت ملی محسوب می‌شود. بدون شک یکی از ویژگی‌های اساسی اقتصاد کشور ما، اتکاء شدید به صادرات نفت خام است و افت و خیزهای قابل توجه در درآمد حاصل از آن موجب بروز عدم تعادل ساختاری در بخش‌های گوناگون می‌شود و عدم تحقق درآمدهای پیش بینی شده دولت از محل صادرات نفت خام نه فقط بر اجرای طرح‌های عمرانی و زیر بنایی کشور تاثیرگذار است، بلکه بر آینده اقتصاد نیز آثار منفی خواهد داشت. بر اساس گزارش گمرک کشور در هشت ماهه سال جاری، 24میلیارد و 605 میلیون دلار کالا به خارج از کشور صادر شده که این میزان نسبت به مدت مشابه سال قبل 12.7 درصد کاهش داشته است، ضمن آنکه در مدت مذکور 28میلیارد و247 میلیون دلار واردات
انجام شده است. لازم به توضیح است که میزان وزنی صادرات غیرنفتی 56 میلیون و 844 هزار تن بوده که7. 7 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش نشان می‌دهد. براساس این گزارش، سنگآهن به ارزش 909 میلیون دلار، متانول به ارزش 728 میلیون دلار و قیرنفت به ارزش 719 میلیون دلار از عمدهترین اقلام صادراتی در این مدت بودهاند. همانطور که مشاهده می‌شود، با وجود این رشد هنوز سهم مواد خام و محصولات وابسته به نفت از کل صادرات غیر نفتی قابل ملاحظه است، در حالی که کشور‌های توسعه یافته و اقتصادهای نوظهور، تمرکز خود را بر محصولات با ارزش افزوده بالا قرار داده‌اند و از این طریق توانسته‌اند ضمن افزایش درآمدهای ارزی، توان رقابت‌پذیری خود را افزایش داده و جایگاه مناسبی را در اقتصاد جهانی کسب نمایند. عدنان موسی پور، نایب‌رییس اول کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران بر این باور است که برای خروج از رکود چاره‌یی جز گام نهادن به سمت اقتصاد صادرات محور وجود ندارد. او معتقد است که کمبود نقدینگی و عدم حمایت بانک‌ها از صادرات از دیگر چالش‌های پیش روی صادرات ایران خواهد بود. در ادامه گفت‌وگوی «تعادل» با موسی پور درمورد چالش‌های پیش روی صادرات کشور را
می‌خوانید.
از دیدگاه شما بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی توسعه صادرات در کشور چه مواردی هستند؟
همه کارشناسان متفق القول هستند در شرایطی که رکود بر اقتصاد کشور حاکم است، برای خروج از این رکود چاره‌یی نداریم جز اینکه به سمت داشتن یک اقتصاد صادرات محور حرکت کنیم اما چالش‌های پیش رو کار را سخت کرده است، به عنوان مثال هنوز بخش اعظمی از انرژی و تمرکز یک صادرکننده بجای اینکه متوجه بازاریابی و توسعه فعالیت خود شود صرف حل مشکلات اداری در اداره مالیات یا بروکراسی طولانی مدت تمدید کارت بازرگانی می‌شود، کمبود نقدینگی و عدم حمایت بانک‌ها از صادرات از دیگر چالش‌ها است، هنوز عدم وجود یک متولی مختص صادرات در دولت هم، باعث شده خیلی از مطالبات بخش صادرات روی زمین باقی بماند، همچنین تکیه بیش از حد اقتصاد کشور به درآمدهای نفتی، نقش کمرنگ صادرکنندگان بزرگ و واقعی در تصمیم‌سازی صادراتی و ادامه‌دار شدن صادرات سنتی و عدم تبدیل آن به یک فرآیند حرفه‌یی از دیگر چالش‌های پیش‌رو است.
به نظر جنابعالی برای تقویت صادرات غیرنفتی باید چه اقداماتی صورت گیرد؟
به نظر اینجانب اقدامات ذیل می‌تواند به تقویت صادرات غیرنفتی منجر شود. در گام اول باید مشکلات و چالش‌های ذکر شده یک‌بار برای همیشه حل شوند به عنوان مثال دیگر در چنین شرایطی نباید صادرکنندگان دغدغه مالیاتی داشته باشند. کمک به صادرکنندگان برای حضور در بازارهای بین‌المللی برای رقابت با رقبا یکی دیگر از مواردی است که می‌تواند در موقعیت اصلی خود به رشد صادرات کشور کمک کند.
همچنین ارائه مشوق‌های صادراتی با رویکرد افزایش رقابت‌پذیری صادرکنندگان نیز نقش بسزایی در توسعه صادرات تولید محور ایران خواهند گذاشت.
از سوی دیگر هماهنگی عملکرد بخش سیاسی دولت با بخش اقتصادی آن برای جلوگیری از در خطر افتادن منافع صادرکنندگان در خارج از کشور و همچنین جبران آثار کاهش قیمت نفت از راه بها دادن بیشتر به صادرات یکی دیگر از محورهای مهم این موضوع است.
به لیست تقویت صادرات غیر نفتی نیز می‌توان مواردی همچون افزایش مدت اعتبار کارت بازرگانی تا 5 سال و برای صادرکنندگان برتر تا 8 سال و اجبار سیستم بانکی به حمایت ویژه از صادرات و دادن تسهیلات با نرخ سود پایین‌تر از 10 درصد و همچنین تسهیل صدور ضمانتنامه برای صادرکنندگان جهت خرید کالا، آموزش عمومی و تخصصی صادرات به مدیران و همچنین تشویق مسوولانی که بیشترین حمایت عملی را از صادرات داشته‌اند، اشاره کرد. در پایان این موارد به توجه ویژه به مرزهای صادراتی مهمی چون چذابه، خرمشهر، آستارا، مهران و توجه بیشتر روی صادرات خدمات فنی و مهندسی که از این راه هم از صادرات کالا درآمد ارزی خواهیم داشت وهم با صادرات خدمات فنی و مهندسی درآمد ارزی بالایی خواهیم داشت.
آیا رشد 20 درصدی نرخ صادرات در دولت یازدهم رخ خواهد داد؟
در صورتی که تحریم‌ها بصورت کامل رفع شود و همچنین مشکلات و موانع پیش روی صادرات از بین برود و در، بسته خروج از رکود دولت محترم هم توجه اساسی به صادرات بشود به اعتقاد بنده این هدف دور از دسترس نیست اما باید عزمی جدی در راستای تحقق این هدف وجود داشته باشد و باید صدای عمل از صدای صحبت در این بخش قوی‌تر باشد.
به نظر شما سیاست‌ها و مشوق‌های صادراتی برای تولید صادرات محور بیشتر تاثیرگذار خواهند بود؟
به صورت کامل و مستقیم این مشوق در رشد صادرات نقش آفرین خواهد شد اگر نگاهی به آمار صادرات سال‌های 82 تا 88 بیندازیم به وضوح جهش صادارتی را مشاهده می‌کنیم که ناشی از همین مشوق‌های صادراتی بود این امر و این مشوق‌ها در خیلی از کشورهایی که به اهداف بزرگ صادراتی رسیدند وجود دارد. به عنوان مثال در کشورهایی چون ترکیه، چین، سنگاپور، تایلند، امارات، این مشوق‌ها باعث بالارفتن قدرت و رقابت تجار آنها شده است.
آیا زیرساخت‌های حمل ونقل در کشور، صادرات محور هستند؟
متاسفانه حمل و نقل کشور به هیچ عنوان صادرات محور نیست، مشکلات حمل و نقل زمینی بسیار زیاد است و شبکه حمل و نقل دریایی ما فرسوده و کند عمل می‌کند در شمال کشور در خیلی مواقع کمبود کشتی و بالارفتن هزینه را شاهد بودیم، استان‌هایی مانند خوزستان دارای لنج و کشتی‌های قدیمی است که مدت‌هاست بازسازی درست و حسابی صورت نگرفته است و این فرسودگی در بنادری مثل خرمشهر موجب ضرر و زیان صادرکنندگان شده است.
فکر می‌کنید تک نرخی کردن ارز و افزایش یا کاهش قیمت ارز چه نقشی در صادرات دارد؟
مدت‌هاست اقتصاد ایران از وجود دو نرخ متفاوت برای ارز رنج می‌برد، این دو نرخی بودن باعث ایجاد رانت و دلال بازی در اقتصاد ما شده است، ثبات و آرامش در نرخ ارز می‌تواند در گرفتن تصمیمات صحیح و برنامه‌ریزی برای آینده به صادرکنندگان کمک کند، همچنین اگر آرامش در بازار ارز وجود داشته باشد صادرکنندگان با اطمینان بیشتری می‌توانند اقدام به بستن قرارداد با مشتریان خود کنند.
در راستای توسعه صادرات، در موردبخش آموزش چه پیشنهاداتی دارید؟
پیشنهاد تاسیس مدرسه عالی آموزش صادرات را داریم این مدرسه یا آکادمی کمک می‌کند که صادرات ما از حالت سنتی به یک فرآیندکاملا حرفه‌یی تبدیل شود.
در صورت امکان بیشتر در مورد این پیشنهاد توضیح دهید؟
صحبت از صادرات و اهمیت آن مرتبا به گوش می‌رسد اما به راستی بدون آموزشی کاربردی، می‌توان به توسعه صادرات امید داشت، همه ما صادرکنندگان احتیاج به یکسری آموزشی‌های حرفه‌یی داریم تا در کنار دولت بتوانیم تجارت کشور را از یک حالت سنتی به یک فرآیند حرفه‌یی تبدیل کنیم.
پیشنهاد می‌کنم مفادآموزشی این مدرسه یا آکادمی توسط ترکیبی از صادرکنندگان برتر کشور و اساتید زبده این بحث در دانشگاه و با مشارکت مدیران برترین برندهای دنیا تهیه شود، این مدرسه آموزش عالی صادرات می‌تواند به تقویت فرهنگ و تخصص صادراتی کمک ویژه بکند.
