فاطمه مقیمی، عضو هیات رییسه اتاق تهران
جاده ابریشم در فرایند تجارت جهانی با نام کشور ایران آمیخته است و سال‌های سال است که ایرانیها به دلیل ارتباطات موثر خود، موقعیت خاص کشور و داشتن تجارت توانمند پیشرو در عرصه بین‌المللی بسیار فعال بوده و کالاهای هندی و چینی از طریق ایران به شام و عراق و بالعکس مبادله می‌شده و ایرانیها با تمدن هفت هزار ساله خود ازپیشینه تاریخی و بسیار خوبی در این زمینه برخوردار بوده و این رامدیون عوامل متعددی از جمله امکانات داد و ستد کالا، ماجراجویی‌های تجار خود می‌داند. از زمانی که انسان به داد و ستد کالا پرداخته راه را برای مراودات منطقه‌یی و بین‌المللی که امروزه به آن تجارت خارجی نامیده می‌شود هموار نموده و در این مسیر علاوه بر تجارت به بسط و گسترش فرهنگ و آداب و رسوم و ادیان خود نیز پرداخته است.
امروزه نیز تجارت خارجی از اهمیت ویژه‌یی برخوردار بوده و شاهد هستیم که بسیاری از کشورها علاوه بر ورود به سازمان تجارت جهانی به اقداماتی از جمله تاسیس سازمان‌های منطقه‌یی و تدوین و اجرای تجارت ترجیهی برای سهولت هر چه بیشتر تجارت پرداخته و در این مسیر حتی مرزهای فیزیکی کشورها برداشته شده، خطوط حمل‌و نقل را به‌هم وصل نموده، پول واحدی را جایگزین واحدهای پولی خود کرده و قوانین استانداردی به نام اینکوترمز را مصوب و اجرایی نموده‌اند تا هرچه سریعتر و آسانتر بتوانند به منابع اولیه کشورها و بازار مصرف‌کنندگان محصولات نهایی دست یابند.
صادرات پیشران رشد اقتصادی کشور:
امروزه تجارت جهانی از اهمیت ویژه‌یی برخوردار بوده و کشورها سعی دارند به بهترین و سریعترین نحو ممکن به منابع اولیه دست یافته و به صادرات محصولات نهایی با کیفیت جهانی اقدام نمایند و در این دنیایی پر رقابت از تمام عوامل و منابع موجود خود استفاده می‌نمایند.
در این مسیر کشور ایران نیز در طی سالیان اخیر نیز سعی نموده با ایجاد زیر ساخت‌ها و توانمند نمودن صنایع و خدمات خود محصولاتی رقابت پذیر را در عرصه جهانی فراهم نماید و سهم خود را در صادرات افزایش دهد.
بنا بر علم مدیریت تجارت خوب در هر دوسوی واردات و صادرات مهم بوده و با وجود نظر منفی بسیاری به وارادت، می‌توان گفت که چنانچه این موضوع در فرایند تجارت به درستی مدیریت شود نه تنها مشکلی برای کشور ایجاد نمی‌کند بلکه می‌تواند در تامین مواد اولیه، کالاهای سرمایه‌یی و واسطه‌یی خوراک مناسب را با هزینه کمتر و کیفیت بهتر برای صنایع فراهم نموده و به طبع آن صنایع کشور بتوانند محصولاتی رقابت پذیر و با کیفیت‌تر را برای صادرات در سطح جهانی ارائه نمایند.
در شرایطی که مرزهای فیزیکی در تجارت امروزی معنا و مفهوم خود را از دست داده، کشورها رقابت بسیاری در توسعه بازارها و نفوذ به بازارهای جدید داشته و در این مسیر سعی دارند از طریق کالا و خدمات، گسترده‌تر و سریعتر میزان زیادی از بازار یک کشور را تصاحب نمایند.
در این راستا کشور ایران نیز با توجه به همسایگی با پانزده کشور و پتانسیل مناسب در زمینه منابع انسانی و انرژی و زیرساخت‌های صنعتی می‌تواند با سرعت بیشتری در حوزه صادرات وارد عمل شده و علاوه بر گسترش حجم صادرات خود از نظر ارزش به تنوع و سبد کالاهای صادراتی نیز پرداخته و موتور محرک مناسبی نیز برای رشد اقتصادی و صنایع کشور برای استفاده از ظرفیت‌های خالی آنها باشد و در بسیاری از صنایع از جمله صنعت غذا، سیمان، مصالح ساختمانی، فراورده‌های معدنی توان صادراتی بالای داشته و در این مسیر می‌تواند ارز آوری مناسبی برای کشور داشته باشد.
مطلوبیت مولفه‌های حمل و نقل در صادرات:
هر کشوری که بخواهد به رشد و توسعه پایدار در صادرات دست یابد میبایستی توجه ویژه‌یی به زیرساخت‌های سه گانه یعنی زیرساخت‌های قانونی، زیرساخت‌های نرم افزاری و زیرساخت‌های سخت افزاری نموده و هر سه این زیرساخت‌ها را در طی یک برنامه مدون تنظیم و اجرا نماید. زیر ساخت‌هایی قانونی چون تسهیل تجارت، نرخ سود بانکی مناسب و منطقی، ثبات سیاست‌های تجاری و زیر ساخت‌های نرم افزاری چون آموزش لجستیکی، تنوع طرح‌های بیمه‌یی و بهبود شرایط پرداخت بانکی و زیر ساخت‌های سخت افزاری چون احداث راه‌ها اعم از جاده‌ای، ریلی و هوایی و توسعه بنادر و بهبود شبکه حمل و نقل از اهمیت ویژه‌یی برخوردار بوده و توانایی افزایش رشد صادرات را فراهم مینماید.
در این راستا هرچه شبکه حمل و نقل گستر ده‌تر و کاراتر باشد مواد اولیه و محصولات در زمان کوتاه‌تر و با صرف هزینه کمتر در سیستم تجاری به مقصد رسیده و به عبارت دیگر ارتباط موثری بین حمل و نقل و زیرساخت‌های تجاری نقش موثری در کاهش هزینه‌های تولید و صادرات کشور دارد.
کشور ایران به لحاظ موقعیت خاص خود امکان بهره مندی از تمام سیستم‌های حمل و نقل را داشته و در این بین حمل نقل جاده‌یی نقش پر رنگتری در حمل و نقل صادرات و واردات غیر نفتی ایفا نموده و بیش از هشتاد درصد جابه‌جایی کالا توسط حمل و جاده‌یی صورت می‌پذیردو این شاید به دلیل عدم گسترش شریانهای ریلی کشور میباشد و باید در این بین مطلوبیت حمل و نقل را در این بخش هم از جهت زمان و کیفیت افزایش داد و چنانچه بتوان شبکه ریلی را گسترش داد حمل مواد اولیه و محصولات ارزانتر صورت گرفته و به سود صادرات و در نتیجه اقتصاد کشور خواهد بود.
در خصوص حمل‌و‌نقل هوایی به رغم گسترش کمیت فرودگاه‌ها متاسفانه بدلیل تحریم فروش هواپیما و قطعات آن در سال‌های گذشته کشور نتوانسته از تمام ظرفیت‌های خود به خوبی استفاده نماید که امیدواریم، دولت با همکاری بخش خصوصی نسبت به نوسازی و تجهیز این ناوگان اقدام نماید.
علاوه بر این کشور بدلیل وجود بنادر در جنوب و شمال کشور فرصت مناسبی برای استفاده حداکثری از این نوع حمل و نقل را که ارزانترین نوع حمل و نقل میباشد دارا بوده و می‌تواند موتور محرکی برای سیستم‌های حمل و نقل جاده‌یی و ریلی باشد و نسبت به پر نمودن ظرفیت آنها نیز اقدام نماید.
جایگاه حمل و نقل در سه مولفه مهم خود یعنی انتقال ارزانتر، سریعتر و با کیفیت‌تر مواد اولیه و کالاها نهفته است و هر چه بتوان این سه مولفه را به شاخصهای جهانی نزدیک کرد بهتر می‌توانیم در رشد و شکوفایی صادرات کمک کرد.
با عنایت به اینکه از نظر هزینه‌های پایین انرژی و نیروی انسانی کشور از مزیت نسبی مناسبی در حوزه حمل و نقل برخوردار است و چنانچه بتوان به تجهیز و نوسازی ناوگان حمل و نقل کشور اقدام نمود می‌توان به هم افزایی مولفه مهم ارزان بودن حمل نقل کمک بسزایی نمود.
در بعد سرعت حمل و نقل کالا متاسفانه حمل و نقل کشور ضعفهای اساسی داشته که نیاز به عزم جدی و مدیریت قوی در این خصوص دارد که این موضوع در کیفیت حمل و نقل نیز موثر است. امروزه مشتری جهانی سلیقه‌های متفاوت و سختگیرانه‌یی دارد و با توجه به اینکه یک کالا و خدمات را می‌تواند از کشورهای متفاوتی فراهم نماید لذا کشور صادر‌کننده نیز باید با بهبود فرایندها، ساختارها و کیفیت بتواند پاسخگوی سلیقه مشتری باشد و کالای با کیفیت را ارزانتر و سریعتر تولید و صادر نموده و به دست مشتری برساند. یکی از روش‌های مدیریتی جهان در زمینه صادرات ایجاد هاب‌های لجستیکی بنادر خشک هم در کنار ارکان حمل و نقل که مدیریت زمان را بهبود بخشیده و از نظر حجم و سرعت می‌توان کالاها را بهتر منتقل نمود. نقشی که امروزه دوبی در خاور میانه و آلمان در اروپا دارد ایران می‌تواند در منطقه اتصال خاور میانه به اروپا و آسیای میانه بازی کرده و هاب منطقه‌یی شود و مولفه‌های زمان و ارزان بودن را بهبود بخشد.
در این مسیر عواملی چون موقعیت جغرافیایی شامل سطح دسترسی خوب به بازار مواد اولیه و محصولات نهایی، طول مرزهای آبی، وضعیت زیرساخت‌های حمل و نقل، شامل جاده‌ای، ریلی و وضعیت زیر ساخت‌هایی چون بنادر اعم از بنادر دریایی و بنادر خشک حایز اهمیت است که کشور ایران دارای مزیتهای رقابتی خوبی در تمام این مولفه‌ها بوده و می‌تواند زمینه تجارت و دسترسی ارزان مواد اولیه و ارسال محصولات را برای فعالان بخش خصوصی فراهم نماید تا در یک رقابت برتر بتوانند در برابر رقبای خارجی خود محصولاتی رقابت پذیر را تولید و به بازار عرضه نموده و زمینه رشد و شکوفایی صادرات را فراهم نمایند.
