پیشرفت فیزیکی پتروشیمی هنگام در 8 سال فعالیت، 23 درصد است
گروه پتروشیمی نادی صبوری
22اسفند ماه سال 86 بود که امیرمسعود جمشیدی، مدیرعامل پتروشیمی هنگام در مراسم انعقاد قرارداد با اندونزی برای توسعه همکاری‌ها با ایران در صنعت پتروشیمی وعده داد که پتروشیمی هنگام که با نام آمونیاک و اوره چهاردهم فعالیت می‌کرد، 40 ماه بعد به نتیجه برسد. جمشیدی در آن زمان بیان کرده بود که مذاکرات بر سر مسائلی مانند تامین خوراک، زمین و سرویس‌های جانبی باعث شده است که در فرآیند اجرایی این واحد یک‌سال تاخیر ایجاد شود و در نهایت این فرآیند به صورت عملی تا پیش از آغاز سال 87 انجام خواهد شد. طبق وعده جمشیدی، پتروشیمی هنگام با آن روال باید اواسط سال 90 به بهره‌برداری می‌رسید. اما سرنوشت مسیری دیگر را برای این پتروشیمی رقم زد.
فیلم صنعت پتروشیمی ایران را جلو می‌زنیم و از اتفاق‌هایی مانند خصوصی‌سازی این صنعت گذشته و به اسفندماه سال 1392 می‌رسیم. پیشرفت فیزیکی پتروشیمی هنگام در این تاریخ طبق گزارشی که مرکز سرمایه‌گذاری شرکت ملی صنایع پتروشیمی در بهار 93 اعلام کرد برابر با 10.85 درصد بود. در واقع مجتمعی که در اسفند 92 باید بیش از یک سال از فعالیت‌اش می‌گذشت، در مراحل ابتدایی ساخت یک مجتمع پتروشیمی قرار داشت.
حالا به اواخر مهرماه سال 1394 نزدیک می‌شویم. مراسم کلنگ‌زنی شرکت شیمیایی صدف، فرصتی می‌شود تا با امیرمسعود جمشیدی که سال‌ها پیش در مراسمی دیگر درباره مراحل اولیه ساخت پتروشیمی هنگام صحبت کرده بود، همکلام شویم. جمشیدی در این گپ‌وگفت پیشرفت فیزیکی پتروشیمی هنگام را 23درصد اعلام کرده و بیان می‌کند که این مجتمع در سال 97 به نتیجه خواهد رسید.
پیشرفت فیزیکی 23درصدی این مجتمع نسبت به آخرین خبر اعلام شده در مردادماه با یک درصد رشد همراه بوده است. اما اگر آغاز به کار این مجتمع را سال 1386 در نظر بگیریم تا به امروز 8 سال از آغاز مراحل اجرایی می‌گذرد و طبق محاسبات «تعادل» متوسط پیشرفت پتروشیمی هنگام سالانه 2.87 درصد بوده است.
این درصد اندک، مشتی نمونه خروار از 67 طرح نیمه‌تمام صنعت پتروشیمی ایران است که در سال‌های گذشته و به خصوص در دولت‌های نهم و دهم سرنوشتی نامعلوم داشته و تنها باعث از دست رفتن منابع مالی شدند. طبق بررسی‌های «تعادل» سرمایه‌گذاری ارزی صورت گرفته در پتروشیمی هنگام برابر با 496میلیون دلار و سرمایه‌گذاری ریالی برابر با 2هزار و 625 میلیارد ریال بوده است.
پتروشیمی هنگام با نام «آمونیاک و اوره چهاردهم» با قصد تولید سالانه 726هزار تن آمونیاک و 1075 هزار تن اوره راه‌اندازی شد.
لایسنسور واحد آمونیاک این پتروشیمی طبق اطلاعاتی که توسط وب‌سایت منطقه ویژه اقتصاد انرژی منتشر شده است، شرکتی دانمارکی به نام هالدور تامپسوست. طبق بررسی‌های «تعادل» 75 سال پیش جوان فیزیکدان دانمارکی به نام هالدور تاپسو شرکت جدیدی را تاسیس کرد که اساس کارش بر کاتالیز (تجزیه) استوار بود. در دهه 40 میلادی کاتالیز یک فرآیند کم‌کاربرد شیمیایی بود. اما هالدور باور داشت که ظرفیت این فرآیند هنوز به‌طور کامل کشف نشده و قابلیت زیادی برای تبدیل به یک صنعت عظیم را داراست. این شرکت در سال 1944 نخستین‌بار کاتالیزور سولفوریک را ساخت و در سال 1948 نخستین کاتالیزور نیکل را تولید کرد. در سال 1957 نخستین اصلاح‌کننده بخار را به راه انداخت و در 1961 شرکت تابعه خود در امریکا را تاسیس کرد. این شرکت در حال حاضر 100درصد متعلق به خانواده تاپسوست و یکی از لیدرهای جهانی در تجزیه و تسطیح علمی (catalysis and surface science) محسوب می‌شود. این شرکت در حال حاضر بیش از 2700 نیروی کار در سراسر دنیا در اختیار دارد.
لایسنس اوره این واحد نیز در اختیار شرکتی ایتالیایی با نام ساپیم (اسنام پروجتی) قرار دارد. بررسی‌های «تعادل» در مورد این شرکت نشان می‌دهد که فعالیت‌های آن بیشتر در زمینه پیمانکاری صنایع نفت و گاز است. ساپیم از شرکت‌های تابعه شرکت «انی» از ابرقدرت‌های نفتی جهان محسوب می‌شود. انی 43 درصد سهام ساپیم را در اختیار دارد. ساپیم در سال 1957 برای طراحی و ساخت خطوط انواع مختلفی لوله‌ها، از جمله جریان آبی، Greenstream، نورد استریم و جریان جنوبی قرارداد دارد.
بازار نسبتا با ثبات اوره و آمونیاک
اما در وضعیتی که تقاضای جهانی برای کود رو به افزایش است، به نتیجه رسیدن این پروژه‌ها برای ایران سود خوبی به همراه خواهد داشت. هند یکی از مهم‌ترین متقاضیان اوره و آمونیاک ایران است و برای پاسخگویی به نیاز روزافزون کشاورزهایش، به این مساله علاقه‌مند است که در ایران سرمایه‌گذاری مستقیم کرده و به نوعی بار خود را در این زمینه ببندد. البته هند تنها مشتری اوره و آمونیاک در جهان نیست. به‌طور کلی نگاهی به تحلیل‌های جهانی از بازار این دو محصول نشان می‌دهد، بر خلاف محصولاتی مانند «متانول» که اکنون بازار با وجود افزایش تقاضا از سمت عرضه با فشار زیادی در آنها مواجه است، اوره و آمونیاک روزهای آرامی را طی می‌کنند. هر چند به واسطه کاهش بهای گاز طبیعی در دنیا، قیمت این محصولات نسبت به سال‌هایی مانند 2013 با کاهش مواجه شده است.
پیش از این وب‌سایت بتاسهم در تحلیلی راجع به بازار جهانی اوره و آمونیاک نوشته بود که اگر شرایط آب و هوایی برای استفاده از کود مناسب باشد، قیمت آمونیاک باید رشد کند. این تحلیل که در سال 2013 نوشته شده بود به این مساله اشاره کرده بود که طی 5 سال اخیر، قیمت اوره به‌طور میانگین 50 دلار بالاتر از هزینه تبدیل آمونیاک به اوره بوده است. این تفاوت در ژانویه 2013 به 187 دلار رسیده بود که بالاترین میزان است. با گذشت زمان این اختلاف کاهش یافته و به حدود 160 دلار رسیده است. بنابراین بر اساس داده‌های تاریخی، قیمت آمونیاک خیلی ارزان‌تر از اوره است. در صورت برابر بودن تمام شرایط اوره و آمونیاک، خرده‌فروشان و توزیع‌کنندگان باید آمونیاک را در مقایسه با اوره جذاب‌تر تشخیص دهند. داده‌های اخیر نیز نشان می‌دهد که قیمت آمونیاک در برخی مناطق امریکا مانند تامپا و فلوریدا طی دوهفته اخیر افزایش یافته‌اند که رشد مهمی محسوب می‌شود.
قیمت اوره در دریای سیاه که نرخی بین‌المللی برای قیمت‌های جهانی است در اواسط فوریه 2013 به حدود 400دلار افزایش یافته بود. اما 2 سال پس از آن تاریخ و در موج کاهش قیمت نفت و به تبع آن گاز طبیعی، قیمت اوره نیز به حدود نصف روزهای اوج خود در 2013 رسید. طبق بررسی «تعادل» قیمت اوره در ژوئن 2015 برابر با 292 دلار در هر تن بوده است که نسبت به ماه قبل از خود 15درصد افزایش را نشان می‌داد. تولیدکنندگان چینی به دلیل آنکه کمترین هزینه تولید را دارا هستند، قیمت‌های کف بازار اوره را تعیین می‌کنند. از طرف دیگر قیمت زغال‌سنگ کاهش شدیدی داشته و شرکت‌های تولید اوره چین نیز مایل به فروش اوره در قیمت‌های پایین‌تر هستند. مساله مهم دیگر برای اوره مالیات بر صادرات چین است. چین نسبت به سال‌های گذشته مالیات کمتری بر صادرات می‌بندد و از چهار ماه دیگر نیزمالیات برداشته خواهد شد. بنابراین قیمت اوره چین طی یک سال آینده روند باثبات و همراه با نوسانات کم را تجربه خواهد کرد.
آخرین عامل در آینده قیمت کودهای نیتروژن‌دار به خصوص اوره و آمونیاک قیمت زغال‌سنگ است. چشم‌انداز مصرف این ماده با وجود مشکلات زیست‌محیطی که چین با آنها دست به گریبان است روشن است و اگر چین رشد بالای 7درصد را ادامه دهد، مصرف زغال‌سنگ هم در همین سطوح باقی خواهد ماند و در نتیجه شرایط برای رشد قیمت این محصول آماده خواهد شد. این اتفاق تاثیر مهمی در قیمت اوره و آمونیاک دارد و می‌تواند محرک رشد قیمت آنها باشد.
