گروه غذا ودارو
شاید در نگاه اول، «طب سنتی» ما را به یاد پمادهای بدبو و زالو بیندازد. اما کمی مطالعه بیشتر، آشکار میکند که این طب، سازگاری زیادی با روشهای پیشگیری از بیماری دارد و از اینرو میتواند نقش بسزایی در تامین سلامت جامعه داشته باشد. البته این تنها مزیت طب سنتی نیست. بحث روز، بازرگانی است و طب سنتی هم ظرفیت ورود به بازار و بازرگانی را دارد. خدمتی است که میتوان آن را صادر کرد. «تعادل» در گفتوگو با فعالان این صنعت و مدیران دولتی مساله را بررسی میکند.
«ایران به دوکشور اروپایی، طب سنتی ارائه میدهد.» این بخشی از سخنان محمود خدادوست، معاون طب سنتی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است که در مصاحبه با ایرنا، از انعقاد قراردادی مابین ایران و مراکز آموزش طب سنتی در اتریش و مجارستان میگوید. خبر را میخوانم و برای کسب اطلاع بیشتر با خدادوست تماس میگیرم و از جزییات قرارداد میپرسم. به گفته او، این قرارداد بین دانشکده طب سنتی دانشگاه تهران و آکادمی طب مکمل و سنتی اتریش منعقد شده و قرار است تعدادی از اساتید ایرانی، برای تدریس در این مرکز، به کشور اتریش سفر کنند. همچنین تعدادی از دانشجویان این مرکز، برای گذراندن کارآموزی به ایران خواهند آمد و مدتی میهمان دانشگاه تهران خواهند بود. جالب اینجاست که این قرارداد نه به پیشنهاد طرف ایرانی که به اصرار اتریشیها امضا شده است، چراکه مرجع آنها برای آموزش طب سنتی، کتاب قانون ابنسیناست و طبیعتا ایرانیها بر این کتاب، بیشتر تسلط دارند.
مبادلاتی از این دست، فواید زیادی برای کشور دارند که ازجمله میتوان به گسترش دوستی میان ملتها و تبادلات فرهنگی اشاره کرد. اما این دست فواید، مورد توجه این روزنامه نیست. آنچه اهمیت دارد، موضوعی است که حسب بر قضا، یکی از فواید قرارداد آموزش طب سنتی هم محسوب میشود؛ منفعت اقتصادی.
خرج کم، خروجی زیاد
آیا قرارداد آموزش طب سنتی میان ایران و کشورهای اروپایی، جنبههای اقتصادی هم دارد؟ جواب خدادوست به این سوال مثبت است. او معتقد است که این قرارداد، راهی برای ارزآوری به کشور است. «قطعا از این طریق میتوان برای دانشکده طب سنتی درآمد ایجاد کرد.»
اما درآمدزایی برای دانشکده و دانشگاه، تمام ماجرا نیست. به گفته معاونت طب سنتی وزیر بهداشت، این صنعت میتواند یکی از پایههای گردشگری سلامت درکشور باشد.
درعلم اقتصاد، خریدوفروش تنها منحصر به کالا نیست. خدمت نیز ازجمله مواردی است که میتواند مورد معامله قرار گیرد. آموزش و گردشگری، هردو ازجمله خدماتی هستند که نه تنها در بازار داخلی، بلکه در بازار خارجی نیز خریدار دارند. این یعنی این خدمات را میتوان صادر کرد.
خدادوست میگوید که طب سنتی ایران، ظرفیت بسیار خوبی برای پذیرش گردشگران خارجی دارد. ظرفیتهایی مانند روشهای درمانی سنتی و آبهای معدنی. هرچند او از گردش مالی این صنعت و میزان ارزآوریاش اطلاعی ندارد. برای پرسوجوی بیشتر، سراغ یکی از فعالان طب سنتی میروم. محمد پناهی، موسس یکی از نخستین سلامت کدههای طب سنتی ایران است و در این زمینه اطلاعات مناسبی دارد.
به گفته وی، درحال حاضر نگاه به طب سنتی، از نگاه محلی به منطقهیی و جهانی ارتقا پیدا کرده و این صنعت به دنبال مشتریان خارجی است. البته مشتریان بینالمللی نیز به طب سنتی ایرانی اقبال نشان میدهند چراکه این طب؛ دو ویژگی مهم را که اکثر گردشگران سلامت به دنبالش هستند، داراست؛ کیفیت بالا و قیمت پایین.
هرچند آمارهای موجود درباره گردشگری سلامت هنوز بهروز نشده و امکان تفکیک آن دسته از گردشگران که به قصد بهرهمندی از طب سنتی به ایران آمدهاند، وجود ندارد اما پناهی میگوید که تمایل گردشگران به استفاده از این خدمات رو به افزایش است.
البته درآمدزایی طب سنتی برای کشور، به این موضوع محدود نمیشود؛ به گفته پناهی از آنجا که این طب کلینگر است و نگاهی جامع به سبک زندگی بیمار دارد، مقدم بر درمان است در دسته طب پیشگیرانه طبقهبندی میشود. از اینرو نیاز به خرید تجهیزات گرانقیمت ندارد، مخارج توسعهیی آن پایین است و هزینه کمی را به بیمار تحمیل میکند.
داروهایی که مظلوم واقع شدند
طب سنتی، تنها در شیوههای درمانی خلاصه نمیشود. داروهای گیاهی و سنتی نیز بخشی از این طب هستند که قابلیت فروش در بازارهای بینالمللی را دارند. از معاون طب سنتی وزیر بهداشت، درباره این داروها و سهمشان از صادرات دارویی کشور میپرسم. خدادوست میگوید که متاسفانه این داروها مشتریان بینالمللی فراوانی ندارند. چراکه یک دارو برای ورود به بازار بینالمللی، باید استانداردهای جهانی را کسب کند و این توفیقی است که تعداد بسیار کوچکی از تولیدکنندگان داروی گیاهی ایرانی توانستهاند به آن دست پیدا کنند.
برای آنکه علت را جویا شوم، سراغ سازمان غذا و دارو را میگیرم و از مدیرکل آزمایشگاههای مرجع این سازمان، درباره کیفیت داروهای گیاهی میپرسم. حسین رستگار در پاسخ میگوید که آن دسته از این داروها که در داروخانهها عرضه میشوند که بخش عمده تولیدات داروهای گیاهی کشور نیز هستند، از کیفیت لازم برخوردارند.
او دلیل حضور نداشتن این داروها در بازار جهانی را، ضعف در بازاریابی میداند. رستگار معتقد است که داروهای گیاهی ایرانی، حتی میان پزشکان و مشتریان ایرانی شناخته شده، نیستند. این درحالی است که یکچهارم تا یکسوم داروهایی که در داروخانهها عرضه میشوند، داروهای گیاهی هستند. او میگوید مردم داروهای گیاهی را از عطاریها میخرند. اما به سراغ داروهایی که فرآوری شدند و در داروخانهها به فروش میرسند، نمیروند و این به خاطر ضعف در بازاریابی است. رستگار معتقد است که داروهای گیاهی، مظلوم واقع شدهاند.
رستگار همچنین اشاره میکند که صادرات داروهای گیاهی درحال حاضر، تنها به صورت خام صورت میگیرد.
عطاریهای غیرمجاز علیه طب سنتی
طب سنتی در ایران، با چه مشکلاتی روبهروست؟ به گفته معاون وزیر، یکی از این مشکلات عطاریها هستند. خدادوست میگوید که هرچند عطاریها نقش مهمی در بالا نگهداشتن پرچم طب سنتی داشتند، اما این واقعیت که تنها یکسوم از 15هزار عطاری موجود درکشور مجوز دارند، به بدنه طب سنتی آسیب بزرگی وارد میکند.
بسیاری از داروهایی که در عطاریها عرضه میشوند، شیمیایی هستند. حتی داروهای گیاهی نیز به دلیل آنکه ممکن است با سایر داروهای مورد مصرف بیمار مداخله داشته باشند، نباید بدون تجویز پزشک مصرف شوند. بنابراین فعالیت عطاریهای بدون مجوز، موجب بروز مشکلات سلامتی در مردم شده و آنها را نسبت به طب سنتی بیاعتماد میکند.
گویا نظام اداری و درمانی کشور نیز، چندان به نفع طب سنتی نیست و از آن حمایت نمیکند. آنطور که رییس انجمن علمی طب سنتی ایران اعلام میکند، درحال حاضر هیچ یک از بیمههای کشور هزینههای درمان با استفاده از طب مکمل را پوشش نمیدهند.
به گزارش «تعادل» به نقل از ایسنا، عبدالله بهرامی میگوید «سالانه 800هزارمیلیارد ریال در ایران صرف امور بهداشتی و درمانی میشود که 110هزارمیلیارد ریال آن صرف تهیه دارو میشود، این درحالی است که روشهای درمانی طب سنتی و مکمل هزینه بالایی ندارند و استفاده از آنها به دارو و تجهیزات گرانقیمت وابسته نیست. اما این طب، تحت پوشش بیمهیی قرار ندارد.»
طب سنتی، یادگاری است که از اجداد ما به ارث رسیده است. هرچند این طب نمیتواند جایگزین روشهای درمانی نوین شود، اما با توسعه آن، علاوه بر ایجاد درمانهای مکمل، میتوان به خلق جذابیتهای بیشتر برای گردشگرانی که قصد سفر به ایران را دارند، کمک کرد.