دستورالعمل جدید تسویه بدهی ایرلاین‌ها تشریح شد
گروه حمل و نقل و خودرو سارا جنگروی
بدهی 650میلیارد تومانی شرکت‌های خصوصی حملونقل هوایی موسوم به شرکت‌های ایرلاینی به شرکت فرودگاه‌های کشور، موجب بروز بحرانی در بخش صنعت حملونقل هوایی چه در بخش خصوصی و چه بخش دولتی شده و کار به جایی رسیده که طلبکار این بدهی یعنی شرکت فرودگاه‌های کشور، در برنامه زنده تلویزیونی، اولتیماتوم تسویه بدهی ایرلاین‌ها را به آنها گوشزد کند.
برای عبور از این بحران اما، سریال «بدهی ایرلاین‌ها به شرکت فرودگاه‌های کشور» به قسمت دیگری رسیده است؛ قسمتی که برای ایرلاین‌ها، امتیاز ویژه‌یی را قائل می‌شود. شرکت فرودگاه‌ها که در مراحل قبلی نتوانسته بود در ارتباط با بازپرداخت بدهی به نتیجه برسد، حال برنامه دیگری اجرا کرده و مهلت 6ماهه برای بازپرداخت این بدهی تعیین کرده است. بر این اساس، اگر در این «بازه 6ماهه» تسویه بدهی انجام شود، بدهی با دلار 1800تومانی، محاسبه و در غیر این صورت، با دلار 2500تومانی محاسبه خواهد شد و مسوولان شرکت فرودگاه‌ها این اقدام را در واقع عملی تشویقی برای ایرلاین‌ها درنظر گرفته‌اند تا روند بازپرداخت بدهی‌ها تسریع شود.
بر اساس این گزارش، بدهی سنگین شرکت‌های هواپیمایی به شرکت فرودگاه‌های کشور موجب شد این سازمان علاوه‌بر آنکه در فهرست نهادهای درآمد - هزینه‌یی قرار گیرد، از اجرای برنامه‌های عمرانی خود نیز عقب بماند. از این رو، شرکت فرودگاه‌ها به صرافت افتاده که به دنبال تحقق هرچه سریع‌تر طلب میلیاردی خود از ایرلاین‌ها باشد. مشکل کمبود نقدینگی در هر دو سوی بخش خصوصی و دولتی حملونقل هوایی به قدری مشهود است که با وجود عزم جدی شرکت فرودگاه‌ها برای تسویه طلب خود، مدیرعامل این شرکت به ورشکستگی برخی شرکت‌های ایرلاینی اذعان می‌کند و بر این اساس، در آخرین خبر، یک مهلت 6ماهه برای تسویه بدهی ایرلاین‌ها به شرکت فرودگاه‌ها در نظر گرفته شده است.
ردپای مجلس و دولت در انباشت بدهی‌ها
البته از هر طرفی که به موضوع نگاه کنیم و پای صحبت هر دو طرف که بنشینیم، سرخط بخش عمده این مطالبات به دولت و نمایندگان مجلس می‌رسد، اما به چه علت؟ شرکت فرودگاه‌ها، خدماتی را می‌فروشد که تنها مشتری این خدمات هم شرکت‌های هواپیمایی هستند. در این میان، شرکت فرودگاه‌های کشور از فرودگاه‌هایی که مقامات و نمایندگان احداث می‌کنند و پروازهای تکلیفی دارند، نمی‌تواند درآمدی حاصل کند؛ این در شرایطی است که پس از احداث، نگهداری از فرودگاه‌ها هزینه‌های میلیاردی دارد. از این رو، شرکت فرودگاه‌ها ملزم به دادن خدمات رایگان به دولت است اما از سوی دیگر، منتظر دریافت طلب خویش از ایرلاین‌هاست؛ حال آنکه شرکت‌های هواپیمایی خود منتظر بازپرداخت یک‌سری از مطالبات خود از سوی دولت هستند. بنابراین این چرخه معیوب همچنان بلاتکلیف مانده است.
امتیاز ویژه یا مصوبه از قبل مصوب!
هر چند تعیین مهلت 6ماهه برای بازپرداخت بدهی ایرلاین‌ها، امتیاز ویژه‌یی در نوع خود محسوب می‌شود، اما به نظر می‌رسد با توجه به مشکلات و معضلات مختص به ایرلاین‌ها، شاید نتوان آنها را ملزم به پرداخت هرچه سریع‌تر این حجم بدهی کرد؛ بدهی‌هایی که عمدتا بابت دریافت خدمات هوانوردی، ناوبری و فرودگاهی انباشت شده است. از سوی دیگر، این امتیازی که برای ایرلاین‌ها در نظر گرفته شده به گفته دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی، در سال گذشته در جلسه‌یی به تصویب رسیده بوده اما تاکنون اجرایی نشده است. مقصود اسعدی‌سامانی معتقد است: 3درصد جابه‌جایی‌های کشور از طریق حملونقل هوایی انجام می‌شود؛ 93درصد مسافران هوایی از 15فرودگاه جابه‌جا می‌شوند، 90درصد پروازها هم از 15فرودگاه انجام می‌شود؛ یعنی حدود 40فرودگاه کشور، 100درصد پروازها را به خود اختصاص می‌دهند.
هزینه‌هایی که مربوط به ایرلاین‌ها نیست
دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی در گفت‌وگو با «تعادل» ادامه داد: شرکت فرودگاه‌های کشور چون یک شرکت درآمد - هزینه‌یی است، هزینه‌های تمام فرودگاه‌های کشور را بر اساس قیمت تمام‌شده‌اش حساب می‌کند و این امر باعث می‌شود شرکت‌های هواپیمایی، هزینه فرودگاه‌هایی را پرداخت کنند که اصلا در آنجا پروازی ندارند؛ در واقع شرکت‌های هواپیمایی از شرکت فرودگاه‌ها خدمات می‌خرند و شرکت فرودگاه‌ها هزینه‌های مجموع 5 فرودگاهی که در اختیار دارد را، سرشکن و هزینه‌هایش را از شرکت‌های هواپیمایی اخذ می‌کند که این اجحاف زیادی در حق شرکت‌های هواپیمایی است.
رانت ویژه هوایی برای برخی خواص
این فعال بخش خصوصی افزود: اگر مقامات استان و نماینده‌های مجلس تصمیم دارند در شهری فرودگاهی احداث کنند، باید هزینه‌های بعدی این فرودگاه را هم برعهده بگیرند تا شرکت فرودگاه‌ها در نگهداری آن فرودگاه‌ها دچار مشکل نشود. وی گفت: باید این روند که برخی دولتی‌ها و مجلسی‌ها تنها خریدار فرودگاه باشند و هزینه‌های بعدی را متقبل نشوند را تغییر داد؛ در حال حاضر تعادل بین هزینه و خدمات وجود ندارد.
افزایش سرسام‌آور نرخ خدمات
اسعدی‌سامانی ادامه داد: از طرفی، شرکت فرودگاه‌ها هم به طور ناگهانی، هزینه خدماتش را 530درصد افزایش داد و این افزایش با این نرخ رشد عجیب و ناگهانی را می‌توان ناشی از عدم توانایی در پرداخت هزینه‌های تمام فرودگاه‌ها دانست. به گزارش «تعادل»، براساس آمار سال93، 15فرودگاه کشور، 93درصد جابه‌جایی‌های حملونقل هوایی کشور و 90درصد پروازها را انجام داده‌اند؛ یعنی 10درصد باقیمانده پروازها در 40فرودگاه دیگر انجام شده و همین آمار و ارقام حاکی از اجحاف در حق شرکت‌های هواپیمایی است. در حالی که امسال در مقایسه با سال گذشته کاهش تورم داشتیم ولی از آن طرف، شرکت فرودگاه‌ها نرخ خدمات خود را در بخش‌هایی به شدت افزایش داد؛ چنانچه برای مثال نرخ «رادیوترانک» که در فرودگاه‌های کشور ارایه می‌شود، به یک‌باره 430درصد افزایش یافت؛ این در شرایطی است که هیچ تغییری در نحوه خدمات یا کیفیت آنها ایجاد نشده است.
زیان 500 میلیاردی فرودگاه‌های غیراقتصادی
دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی همچنین گفت: شرکت‌های هواپیمایی تعهداتی به دولت داشتند و همین‌طور تکالیفی را دولت برعهده‌شان گذاشته که انجام داده‌اند اما هزینه‌هایش را نگرفته‌اند؛ چنانچه این شرکت‌ها زیان زیادی حدود 500میلیارد تومان را در برنامه پنجم توسعه، بابت پرواز به فرودگاه‌های غیراقتصادی متحمل شده‌اند؛ در واقع این فرودگاه‌های غیراقتصادی، همان 40 فرودگاهی هستند که تنها 10درصد پروازها از آنجا صورت گرفته و اینگونه است که این زیان‌ها را شرکت‌های هواپیمایی می‌بینند. ازسوی دیگر، دولت هم هزینه‌هایی را که بابت اخذ خدمات از شرکت‌های هواپیمایی در «حساب فیمابین» می‌گذارد، پرداخت نمی‌کند و این باعث می‌شود که شرکت‌ها بنیه مالی‌شان را از دست بدهند.
دردسرهای دلار چند نرخی برای شرکت‌ها
وی افزود: البته این مشکل در صنعت حملونقل هوایی دنیا به صورت عام وجود دارد. گزارشی را «ایکائو» در سال2004 در ارتباط با بدهی شرکت‌های هواپیمایی منتشر کرد که نشان می‌دهد شرکت‌های هواپیمایی در سال مذکور، 159میلیارد دلار بدهی داشتند و این وضعیت تنها منحصر به کشور ما نیست و صنعت حملونقل هوایی در دنیا با این موضوع دست به گریبان است. در عمل، صنعت حملونقل هوایی یا شرکت‌های هواپیمایی درکشور ما دچار بی‌مهری و بی‌توجهی در سال‌های اخیر شدند و نتوانستند به تعهداتشان به درستی عمل کنند و باید نگاه ویژه‌یی به این صنعت شود.
روند پرداخت بدهی ایرلاین‌ها
اسعدی سامانی در ادامه گفت: براساس توافقی که با شرکت فرودگاه‌ها صورت گرفت و صورت جلسه‌یی که با حضور رییس سازمان هواپیمایی کشوری به عنوان مرجع حاکمیتی صنعت حملونقل هوایی کشور تنظیم شد، مقرر شد که بدهی شرکت‌های هواپیمایی در سال92 و93 بر مبنای 1500تومان پرداخت شود و از سال94، 1800تومان مبنا باشد که در آنجا هم این افزایش مشروط بر این بود که در نرخ بلیت هم لحاظ شود تا شرکت‌های هواپیمایی بتوانند جبران هزینه‌هایشان را داشته باشند؛ اقدامی که انجام نشد.
ازسوی دیگر، مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها در مناظره تلویزیونی گفته بود: نحوه برخورد این شرکت با ایرلاین‌های بدهکار تاکنون تعاملی بوده است اما با توجه به افزایش دوباره رقم بدهی‌ها، احتمالا باید برخوردی جدی‌تر جای تعامل‌های فعلی را بگیرد. با وجود این اما وضعیت مالی شرکت فرودگاه‌ها و قرارگرفتن نام این شرکت در فهرست نهادهای درآمد- هزینه‌یی، باعث شده این شرکت برای تسویه بدهی‌ها 600میلیارد تومانی ایرلاین‌ها برنامه‌ریزی جدیدی کند. مه‌آبادی درتشریح وضعیت مالی سازمان متبوعش توضیح داد: ما شرکت انتفاعی نیستیم و تمام عایدی ما صرفا در ارایه خدمات هوانوردی، ناوبری و فرودگاهی هزینه می‌شود و اگر سودی هم به دست آوریم، 75درصد آن را در قالب مالیات و سود سهام به دولت باز می‌گردانیم و اجازه هیچ‌گونه فعالیت تجاری و بنگاهداری نداریم. از این‌رو، ما باید با درآمدهای خودمان فرودگاه‌ها را اداره کنیم و رضایت خطوط هوایی و مسافران را با ارایه سرویس‌های مناسب جلب کنیم که برآوردن این انتظار مستلزم هزینه است که بخشی از آن توسط ایرلاین‌ها تامین می‌شود.
دفاع شرکت فرودگاه از وصول مطالبات
در این باره، احمد مومنی رخ، مشاور مدیرعامل شرکت فرودگاه‌های کشور نیز بر این باور است: بسیاری از فرودگاه‌ها هم وجود دارند که برای شرکت‌های هواپیمایی، اقتصادی و به‌صرفه هستند. فرودگاهی مانند مشهد برای ایرلاین‌ها اقتصادی محسوب می‌شود، ولی طبق قانون شرکت فرودگاه‌ها تمام خدمات فرودگاهی ارایه شده به ایرلاین‌ها را با 20درصد تخفیف ارایه می‌دهد.
وی افزود: ما به عنوان یک شرکت درآمد- هزینه‌یی و شرکتی که به صورت دولتی کار می‌کنیم، آنچه را به عنوان خدمات هوایی و هوانوردی دریافت می‌کنیم، تمام و کمال طبق مصوبات دولت است. همچنین طبق قانون برنامه پنجم، قرار بر این بوده که از سال سوم برنامه، تمامی خدمات تکلیفی برداشته شود ولی این اتفاق نیفتاد و تمامی تخفیف‌های ما برقرار است و ما از این طریق منتفع نمی‌شویم. به گفته نماینده شرکت فرودگاه‌های کشور، فقط 4 فرودگاه امام، مهرآباد، کیش و قشم تخفیف ندارند اما باقی فرودگاه‌ها اعم از مشهد، اصفهان، شیراز، تبریز، بندرعباس و کرمان، 20درصد تخفیف طبق قانون دارند و فرودگاه‌هایی مثل یزد و اهواز 30درصد و بقیه فرودگاه‌ها تا 50درصد تخفیف دارند. وی افزود: خدمات پروازهای آموزشی برای شرکت‌هایی که امور آموزشی را انجام می‌دهند نیز دارای تخفیف 70درصد در کلیه فرودگاه‌هاست و اینها خدمات تکلیفی است که دولت برعهده ما گذاشته و ما ملزم به اجرایش هستیم.
فرودگاه‌های اقتصادی برای ایرلاین‌ها
وی ادامه داد: شرکت‌های هواپیمایی طبق ماده 87 قانون از هر مسافر داخلی 5هزارتومان و از هر مسافر خارجی 25هزارتومان به صورت نقدی دریافت می‌کنند. درمجموع، ما 120میلیارد تومان از شرکت‌های هواپیمایی طلبکاریم که شامل پول نقدی دریافتی از مردم می‌شود؛ البته در ابتدای سال94، نرخ 5هزار تومانی به 7هزارتومان افزایش یافته ولی باز هم ما سهم خود را دریافت نکرده‌ایم. مومنی رخ در ادامه گفت: براساس آمار، تا دوهفته پیش، مجموعا شرکت‌های هواپیمایی، 120میلیارد تومان بابت پولی که از مردم و بابت بهسازی فرودگاه‌ها می‌گیرند به ما بدهی دارند که این تنها بخشی از بدهی کلی به ما محسوب می‌شود.
