گروه ایران
روز گذشته کمیسیون ویژه برجام، جلسه خود را با حضور حقوقدانان و با محوریت بررسی ابعاد حقوقی الزام‌آور و تعهدات برجام آغاز کرد. این کمیسیون درحالی خود را برای تنظیم دو گزارش نهایی و سرنوشت‌ساز آماده می‌کند که نمایندگان کنگره امریکا پس از کش‌وقوس‌های بسیار به موافقت با برنامه جامع اقدام مشترک ایران رای مثبت دادند. لازم به ذکر است علاء‌الدین بروجردی رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و عضو کمیسیون ویژه بررسی برجام نیز از ارائه گزارش نهایی کمیسیون برجام هفته آینده به صحن علنی خبر داد. در آخرین جلسه این کمیسیون علیرضا زاکانی بااشاره به حضور اساتید و حقوقدانان کشور از آنها خواست در موضوع تخصصی حقوق عمومی و حقوق بین‌الملل کمیسیون را یاری کنند تا بتوانیم از لحاظ حقوق عمومی و بین‌الملل قطعنامه را بررسی کنیم. رییس کمیسیون ویژه بررسی برجام ادامه داد: همچنین عنوان کنید که مجلس از چه ظرفیت‌ها و اصول قانون اساسی می‌تواند برای بهره‌گیری حداکثری از قوانین به دولت در اجرای برجام کمک کند.
مذاکرات نابرابر بود
در ادامه وحید احمدی که ریاست کمیته حقوقی کمیسیون ویژه بررسی برجام را برعهده داشت نخستین سوال خود از حقوقدانان حاضر را درمورد تعهدآور بودن یا نبودن برجام مطرح کرد که سیدفضل‌الله موسوی استاد حقوق بین‌الملل، در پاسخ به این سوال گفت: درخصوص برجام دو گروه مدافع و منتقد وجود دارد؛ مدافعان بر این باورند که در این سند به‌خوبی نحوه برداشته شدن تحریم‌ها لحاظ شده است و آنها به‌طور کلی این موضوع را عنوان می‌کنند اما ما حقوقدان‌ها باید براساس دلایل و موارد حقوقی از آن دفاع یا به آن انتقاد کنیم. این حقوقدان بر اینکه در حقوق بین‌الملل دو نکته اصلی درخصوص معاهده‌ها وجود دارد، تاکید کرد و بیان داشت: براین اساس معاهده نباید نابرابر باشد اما در مذاکرات ایران با گروه 1+5 یک طرف ایران به تنهایی بود و طرف دیگر 6قدرت جهانی وجود داشت بنابراین این مذاکرات نابرابر بود. احمدی همچنین از حقوقدانان خواست تا به سوالی دیگر مبنی بر اینکه گلوگاه‌های جدی در بحث برجام از لحاظ حقوق بین‌الملل به این معنا که بدانیم نواقص حقوقی این سند در کجاست تا بتوانیم با درنظر گرفتن آن تصمیم درست را اتخاذ کنیم، کدام فرازهاست، در کنار سوال اول پاسخ دهند.
موسوی در موضوع دوم تهدیدها را به این معنا که نباید تفاهمی بر این اساس صورت بگیرد مدنظر قرار می‌دهد که اگر چنین شود براساس کنوانسیون1969 وین آن معاهده لغو می‌شود اما در طول مذاکرات شاهد بودیم طرف مقابل مداوم ما را با گزینه نظامی تهدید می‌کرد. به گفته موسوی لازم است اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از لحاظ حقوق بین‌الملل بررسی شود و گفته شود آیا نیاز به تصویب مجلس دارد یا خیر؟ اسماعیل بقایی از حقوقدانان تیم مذاکره‌کننده اما با انتقادی به پاسخ‌های موسوی عنوان کرد: اینکه آقای موسوی چند پیش‌فرض را برای بحث برجام در نظر گرفتند مناسب نمی‌دانم. ایشان تاکید دارند که جمهوری اسلامی ایران از موضع ضعف وارد مذاکرات هسته‌یی شدند. همچنین تهدید را عامل دیگری برای برهم زدن برجام پیشنهاد می‌کنند اما موضوع این است که ما 35سال است که با تهدید روبه‌رو هستیم و با اراده توانستیم به تنهایی در مقابل تهدیدها بایستیم.
برجام از منظر داخلی معاهده نیست
سیدحسین سادات‌میدانی یکی دیگر از اعضای حقوقی تیم مذاکره‌کننده کشورمان نیز در پاسخ به تعهدآور بودن برجام گفت: در سند برجام توازن و انعطاف درخصوص تعهدات دو طرف درنظر گرفته شد تا به‌نوعی سند در فضای آزادی عمل سیاسی تنظیم شود. باید توجه داشت که حقوق داخلی متفاوت از حقوق بین‌الملل است. شاید در مواردی بتوان براساس حقوق بین‌الملل کشوری را متعهد کرد اما از لحاظ حقوق داخلی آن دولت نتواند تعهدات خود را اجرایی کند. طبیب‌زاده حقوقدان دیگر حاضر در جلسه دو نکته معاهده‌ها را تعهدآور و الزام‌آور دانست و ادامه داد: اگر الزام‌آور نیست پس چطور ذیل فصل7 است اگر ذیل فصل7 نیست پس چطور این موضوع در برجام ضمیمه شده است این‌گونه معاهده‌ها حرف و حدیث بسیاری دارد و به اسم سند دو وجهی از آن یاد می‌شود چراکه هم برجام وجود دارد و هم قطعنامه و نمی‌توان هر دو را به تنهایی مورد بررسی قرار داد. اصلانی حقوقدان دیگر حاضر در نشست کمیسیون ویژه بررسی برجام بر تعهدآور بودن برجام تاکید کرد و بااشاره به اصول77 و 125 قانون اساسی که در آن تاکید دارد معاهده‌ها به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد، گفت: فراوانی کلمات به کار رفته در برجام دلالت بر معاهده
بودن این سند دارد. در یک نگاه به سند می‌توان عنوان کرد 29بار کلمه تعهدات به کار رفته شده است، پنج بار از کلمه تکالیف استفاده شده، پنج بار کلمه متعهد ذکر شده، 10 بار کلمه مشروط و دو بار عبارت منطق با قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل آورده شده است.
برجام تعهدآور است
در ادامه نشست کمیسیون ویژه برجام، پروین حقوقدان دیگری که در این جلسه حاضر بود، گفت: تاکنون برجام بدون توجه به مباحث حقوقی بررسی شده اما موضوع این است که آیا ماهیت آن تعهدآور است یا خیر. معاهده در بین کشورهایی که تابع حقوق بین‌الملل هستند منعقد می‌شود که ملزم به انجام کارهایی خواهند بود. وی تاکید کرد: تمام معاهده‌ها براساس قانون اساسی ملزم به مصوبه مجلس است. در برجام 30بار از واژه تعهد استفاده شده است، بنابراین برجام تعهدآور است. مومنی‌راد نیز با تاکید بر اینکه برجام تعهدآور است، توضیح داد: در سه دعوای بین‌المللی دادگاه براساس اظهارات مقامات رسمی کشورها رایی برخلاف ادعاهای آنها صادر کرد بنابراین برجام که سندی کتبی و امضا شده است بالاتر از اظهارنظر مقامات دیده می‌شود پس الزام‌آور است. در ادامه نشست نژندی با بیان اینکه قطعنامه ضمیمه بر برجام مهم‌تر از برجام است به ماده102 کنوانسیون1969 تاکید کرد و اذعان داشت: تمام تعهدات و توافقات بین کشورها که ضمیمه متن اصلی می‌شود ایجاد تعهد می‌کند بنابراین اعتقاد دارم قطعنامه به نسبت برجام در اولویت است و در این جلسه باید ابتدا قطعنامه را از لحاظ تعهدآوری مورد بررسی قرار
دهیم.
لزوم خروج از فصل هفتم منشور
اینکه فصل هفتم منشور سازمان ملل به موضوعاتی می‌پردازد که از نظر شورای امنیت تهدید علیه صلح و امنیت شناخته می‌شود به‌طوری که اگر شورای امنیت قائل به این شود موضوعی مانند برنامه هسته‌یی ایران برای صلح و امنیت بین‌الملل یک تهدید است این کشور را ذیل فصل7 برده و با آن برخورد می‌کند، ازجمله توضیحاتی بود که عباس عراقچی معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با خبرگزاری خانه ملت مطرح کرد. وی با تاکید بر اینکه آیا تنها باید برای جنگ مذاکره می‌کردیم و برای رفع تحریم‌ها نباید مذاکره می‌کردیم، گفت: بند9 قطعنامه1929 مجوز برخوردهایی فراتر از تحریم‌های اقتصادی را می‌دهد و تهدیدی را برای ایران ایجاد می‌کرد. وقتی شما توسط شورای امنیت به‌عنوان یک تهدید شناخته می‌شوید یعنی امنیتی کردن کشور ایران و معرفی کردن ایران به‌عنوان تهدید به جهانیان که تهدید امنیتی جدی برای کشور است، بنابراین لازمه رفع این تهدید خروج از فصل7 بود.
وی به گفته برخی افراد مبنی بر زمان طولانی خروج پرونده ایران از شورای امنیت انتقاد کرد و گفت: اگر با دیدی واقع‌بینانه در روند توسعه صنعتی و چشم‌انداز بلندمدت جمهوری اسلامی ایران حرکتی آهسته در صنعت هسته‌یی داشته باشیم که در ازای آن دیگر صنایع ما از تحریم خارج شده و به رشد و شکوفایی کشور کمک کنند و برنامه هسته‌یی به جای 10سال ظرف 15سال به مرحله صنعتی برسد، وقفه خاصی در روند توسعه کشور ایجاد نمی‌شود. عراقچی با تاکید بر اینکه از دید تیم مذاکره‌کننده موفقیتی که در مذاکرات حاصل شده نتیجه کار جمعی و یک حرکت 12ساله بوده است، مذاکرات را همانند یک دوی امدادی دانست که هر شخصی دویده و آن چوب را به دیگری واگذار کرده تا به شخص آخر رسیده است تا نتیجه نهایی حاصل شود. وی در پایان افزود: تیم مذاکره‌کننده به حمایت‌های مقام معظم رهبری متکی بوده که خود را لایق این حمایت‌ها نمی‌دانسته و شرمنده لطف ایشان شده‌ایم، درایت و رهبری داهیانه ایشان هم به تیم مذاکره‌کننده جرات، جسارت و حمایت لازم را داده تا مذاکرات را به سرانجام برسانند و هم زیاده‌خواهی‌های دشمنان را کنترل کرده و سبب شده به این نقطه دست یابیم.
