قاچاق در علم اقتصاد به ورود و خروج کالا به‌صورت مخفیانه از مرزهای کشور گفته می‌شود که از دید کارشناسان اقتصادی در زمره اقتصاد پنهان طبقه‌بندی می‌شود. باتوجه به اینکه قاچاق موجب کاهش تولید داخلی کشورها می‌شود، معمولا تولیدکنندگان این پدیده را همچون تبری بر گردن تولید و صنعت یک کشور قلمداد می‌کنند. دلیل بروز چنین ناهنجاری در عرصه تولید و صنعت دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد که نخستین دلیل آن اتخاذ سیاست‌های نسنجیده و طرح‌های دستوری ازسوی دولت است که سبب برهم زدن تعادل در بازار کالا یا محصولی در داخل می‌شود و در نتیجه سوءاستفاده‌کنندگان به فکر تهیه آن کالا و محصول مشابه به‌صورت ارزان‌قیمت در خارج از مرزها می‌افتند. طبق گفته دودانگه مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت، «ماهیت 90درصد واردات کشور مواد اولیه و ابزارآلات است»، ازسوی دیگر ایران به انبار کالاهای چینی، هندی و ترکیه‌یی تبدیل شده است بنابراین نتیجه گرفته می‌شود که درصد قابل‌توجهی از کالاهای نهایی موجود در بازار از طریق قاچاق وارد کشور می‌شود. البته براساس برخی برآوردها میزان قاچاق سالانه را 22میلیارد دلار عنوان کرده‌اند که این آمار نشان‌دهنده وضعیت آشفته
قاچاق کالا در کشور است. دولت احمدی‌نژاد با ممنوعیت واردات کالاهای اولویت دهم، قصد ساماندهی چنین وضعیتی را داشت و دولت کنونی نیز با لغو ممنوعیت واردات کالاهای اولویت دهم و افزایش تعرفه‌ها سعی در کنترل واردات بی‌رویه داشت که چنین امری بر آشفتگی بیشتر قاچاق دامن زده است.
افزایش تعرفه درمانگر واردات بی‌رویه نیست
نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با «تعادل» گفت: دولت با افزایش تعرفه واردات نمی‌تواند از واردات بی‌رویه جلوگیری کند. پدرام سلطانی با بیان اینکه دولت با افزایش تعرفه واردات قادر به کنترل واردات بی‌رویه نخواهد بود، اضافه کرد: با افزایش تعرفه، واردات به سمت قاچاق و مبادی غیررسمی سوق پیدا می‌کند.
وی همچنین به ممنوعیت واردات کالاهای اولویت دهم در دولت گذشته افزود: دولت روحانی این ممنوعیت را برداشت اما به‌جای آن تعرفه کالاها را افزایش داد.
نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران بااشاره به گفته‌های دودانگه مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت مبنی بر اینکه 90درصد واردات کشور کالاهای واسطه‌یی و مواد اولیه است و کالای نهایی از طریق قاچاق وارد کشور می‌شود، گفت: صحبت‌های دودانگه صحیح است، در حال حاضر قاچاق بیشتر ضربه را به تولید داخل وارد کرده است.
سلطانی تاکید کرد: سیاست‌های اتخاذی ازسوی دولت باید به‌گونه‌یی باشد که تشویق‌کننده افزایش قاچاق نباشد.
قاچاق کالا و نابودی تولید داخل
نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران بااشاره به اینکه قاچاق کالا ضربه سنگینی به تولید داخل وارد کرده است، افزود: فردی که اقدام به قاچاق کالا می‌کند، حقوق شهروندان و دولت را نادیده می‌گیرد، از یک سو مالیات پرداخت نمی‌کند و از سوی دیگر تولیدکننده‌ها باید در شرایطی نابرابر به رقابت بپردازند.
سلطانی ادامه داد: بالا بردن تعرفه سبب کاهش واردات نخواهد شد، بلکه افزایش تعرفه، واردات را به سمت قاچاق سوق می‌دهد لذا بالا بردن تعرفه با بالا بردن تعرفه سیاست درستی نیست و چنین سیاستی برای کاهش واردات کارایی ندارد. وی تصریح کرد: دولت باید به‌دنبال تعیین تعرفه‌های هوشمندانه باشد تا واردات‌کننده مبادی غیررسمی و قاچاق را انتخاب نکند.
نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران افزود: دولت یازدهم ممنوعیت کالاهای اولویت دهم را برداشت اما تعرفه واردات آن را دو برابر کرد، چنین اقدامی تصمیم صحیحی نبود زیرا به معضل قاچاق دامن می‌زند.
بخش عظیمی از واردات مواد غذایی است
سلطانی تصریح کرد: در حال حاضر مواد غذایی ازجمله جو، کنجاله و سبوس بخش عظیمی از واردات کشور را شامل می‌شود، اگر سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را رصد کنیم باید به لحاظ استراتژیک، مواد غذایی موردنیاز را در کشور تولید کنیم چراکه چنین موردی وابستگی و امنیت غذایی کشور را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
وی با بیان اینکه در حال حاضر بخش قابل‌توجهی از ارز کشور به تامین این نیازها تخصیص داده می‌شود، اضافه کرد: با مدیریت منابع آب و اصلاح الگوی کشت و اقدامات مناسب می‌توانیم این عدد را کاهش دهیم.
بیشتر واردات کالای نهایی از طریق قاچاق است
نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران بااشاره به اینکه بیشتر واردات کالای نهایی به داخل کشور از طریق قاچاق صورت می‌گیرد، گفت: واردات کفش، پوشاک، البسه و محصولات نهایی در ایران بسیار پایین است. در حال حاضر شاهد واردات راحت و آسان محصولات نهایی به داخل کشور هستیم، هرقدر واردات کمتر شود آسیب‌پذیری صنایع و واحدهای تولیدی کمتر می‌شود.
سلطانی افزود: تنها با افزایش تعرفه نمی‌توان از واردات بی‌رویه و قاچاق جلوگیری کرد و از سوی دیگر تولید با چنین سیاستی جان نمی‌گیرد.
توان تولید داریم اما واردات می‌کنیم
عضو کمیسیون صنایع مجلس در گفت‌وگو با «تعادل» با انتقاد از اینکه توان تولید داریم اما اقدام به واردات می‌کنیم، گفت: در حال حاضر شاهد هستیم که به بهانه 400هزار تن کمبود در داخل 2میلیون تن واردات به کشور صورت می‌گیرد.
مهرداد بائوج لاهوتی افزود: در کنار واردات باید نگاه به افزایش واردات داشته باشیم تا تعادل بین این دو برقرار شود.
داستان واردات همچنان ادامه دارد
وی بااشاره به افزایش واردات اضافه کرد: ریشه تمام مشکلات واحدهای تولیدی و بخش صنعت به داستان واردات خلاصه می‌شود به‌دلیل اینکه خیلی راحت واردات می‌کنیم، گویا این داستان همچنان ادامه دارد. عضو کمیسیون صنایع مجلس گفت: تا زمانی که اراده توجه و تقویت به تولید ایجاد نشود، بخشی از مشکلات به قوت خود باقی خواهند ماند. عضو کمیسیون بودجه و برنامه‌ریزی مجلس از واردات بی‌رویه اجناس بنجل و بیکیفیت توسط وزارتخانه‌ها خبر داد.
سعید زمانیان دهکردی درخصوص واردات بی‌رویه از کشورهای مختلف از جمله چین و هند افزود: متاسفانه این روزها شاهد واردات بی‌رویه کالا نهایی، آن هم بیکیفیت و بنجل به داخل کشور هستیم.
وی ادامه داد: واردات بی‌رویه عدم کنترل و نظارت بر این معضل سبب شده تا تولیدکننده‌های داخلی ضربه سنگینی از این ناحیه متحمل شوند. عضو کمیسیون بودجه و برنامه‌ریزی مجلس گفت: در حال حاضر تولیدکننده‌ها شرایط کمبود نقدینگی و شرایط سخت تولید را تحمل می‌کنند بنابراین از وزارت صنعت، معدن و تجارت انتظار می‌رود که به تولید داخل توجه ویژه‌یی داشته باشد.
وی با انتقاد از اینکه توجهی به تولیدکننده‌های داخل از سوی دولت صورت نمی‌گیرد، افزود: با چنین وضعیتی اقتصاد مقاومتی محقق نخواهد شد، باید دولت به‌دنبال رفع مشکلات پیش روی صنعتگران و واحدهای تولیدی باشد. زمانیان افزود: باید از حرف‌های شعاری و غیرواقعی خودداری کنیم و در عمل به مشکلات و معضلات بخش تولید توجه داشته باشیم.
وزارت صنعت باعث تضعیف صنعت شده است
عضو کمیسیون بودجه و برنامه‌ریزی مجلس با بیان اینکه اقتصاد مقاومتی با سیاست‌های کنونی موجود در کشور محقق نمی‌شود، گفت: اقتصاد مقاومتی با واردات بی‌رویه، قاچاق، بی‌توجهی به تولید داخل و همچنین موازی‌کاری امکان‌پذیر نیست.
زمانیان دهکردی، با انتقاد از اینکه سیاست‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت سبب تضعیف صنعت و تولید شده است، گفت: وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌عنوان مهم‌ترین وزارتخانه محقق‌کننده اقتصاد مقاومتی باید به این موضوع توجه داشته باشد اما چنین اتفاقی رخ نداد. وی ادامه داد: تقویت صنعت و تولید و تقویت بنیان سیستم تولیدی داخلی این روزها نه تنها تقویت نشد، بلکه سبب ضعف تولید نیز شد، علت مهم آن این است که بخشی‌نگری در وزارت صنعت، معدن و تجارت و زیرمجموعه آن به وفور مشاهده می‌شود. عضو کمیسیون بودجه و برنامه‌ریزی مجلس انتقاد کرد: واردات بی‌رویه، قاچاق کالا و بی‌توجهی به تولید داخل ضربه سنگینی به عدم تحقق اقتصاد مقاومتی وارد کرده است، یکی از علت‌های مهم این امر این است که هم‌پوشانی و هم‌افزایی بین نهادها و دستگاه‌ها وجود ندارد.
موازی‌کاری در دستگاه‌های اجرایی
زمانیان دهکردی با انتقاد از موازی‌کاری در وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی اضافه کرد: در حال حاضر شاهد موازی‌کاری و عملکرد جزیره‌یی دستگاه‌ها و ارگان‌های مختلف هستیم، با چنین سیاست و اقداماتی نمی‌توان بستر تحقق اقتصاد مقاومتی را فراهم کرد.
