مجید سلیمی بروجنی
کارشناس انرژی
تجربه نشان داده که برخی موضوعات به سرعت به یک معضل سیاسی تبدیل می‌شود. طی چند دهه اخیر، مسایلی در تمام حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و... بلافاصله پس از آنکه حساسیت‌زا شده‌اند، از حیطه فنی خارج شده و وارد بازی‌های سیاسی شده‌اند. ازجمله این مسایل تولید بنزین و گازوییل در پالایشگاه‌ها و مجتمع‌های پتروشیمی ایران یا واردات آن بوده است.
سال 1389 بود که قانون تحریم همه‌جانبه ایران به تصویب کنگره امریکا رسید. این تحریم‌ها به رییس‌جمهور امریکا اجازه می‌داد تا شرکت‌های خارجی که به ایران بنزین و دیگر فرآورده‌های نفتی پالایش شده را صادر می‌کنند، مجازات کند. در سال 1389 درحالی که ایران چهارمین صادرکننده بزرگ نفت در جهان و دومین در اوپک بود، ظرفیت پالایش نفت به اندازه کافی برای پاسخگویی به تقاضای خود را نداشت و براساس گزارش‌ها 40درصد بنزین و 11درصد سوخت گازوییل مصرفی خود را وارد می‌کرد. با توجه به واردات گسترده و احتمال وقوع بحران کمبود بنزین در کشور درپی تحریم‌های امریکا بود که طرح ضربتی افزایش تولید بنزین در 6 مجتمع پتروشیمی شازند اراک، جم، برزویه، امیرکبیر، واحد آروماتیک بندرامام و بوعلی‌سینا با ظرفیت تولید روزانه 15 تا 17میلیون لیتر بنزین و 9میلیون لیتر گازوییل آغاز شد. آنچه که در آن زمان بسیار حایز اهمیت بود و از مصادیق همان معضل سیاسی شدن مسایل در ایران است، سکوت مطلق سازمان حفاظت محیط‌زیست یا حتی در پاره‌یی موارد حمایت از عملکرد دولت بود. مقاومت دولت دهم و شخص احمدی‌نژاد در برابر اعتراضات به بنزین تولید داخل تا انتهای دولت وی ادامه یافت،
درحالی کلان‌شهرهای تهران، اصفهان، تبریز، مشهد و چند شهر دیگر، آلوده‌ترین روزهای خود را در این سال‌ها تجربه کردند. آلودگی به حدی بود که برای روزهای متوالی گزارش‌ها از وضعیت آلاینده‌های هوا از حد هشدار پایین نمی‌آمدند و حتی برای چند روز وضعیت بحرانی بود. کشور ما طی یک دهه اخیر در احداث پالایشگاه‌های تولید فرآورده‌های نفتی عملکرد قابل قبولی نداشته است. در دوره احمدی‌نژاد که ساخت پالایشگاه بزرگ ستاره خلیج فارس که می‌توانست ایران را به صادرکننده بنزین تبدیل کند آغاز شد. اگر این کار با جدیت پیگیری می‌شد دیگر نیازی به تولید بنزین در پتروشیمی‌ها پس از قطع واردات بنزین به کشور نبود. اما تاخیرهای طولانی در ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس و خلف وعده دولت قبل در افتتاح این پالایشگاه موجب ناتوانی کشور از تامین بنزین در مجرای اصلی یعنی پالایشگاه‌ها شده بود.
کار احداث پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس در سال 1385 آغاز شد و قرار بود در مدت 5 سال به‌طور کامل به بهره‌برداری برسد. پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس به عنوان نخستین پالایشگاه طراحی شده براساس خوراک میعانات گازی با ظرفیت 360هزار بشکه در روز شامل واحدهای تقطیر، تصفیه گاز مایع، تبدیل کاتالیستی، تصفیه تقطیر، ایزومریزاسیون، تصفیه نفت سفید و نفت‌گاز با هدف تولید بنزین، گازوییل، گاز مایع و سوخت جت در کنار پالایشگاه فعلی بندرعباس درحال ساخت است و خوراک مورد نیاز این پالایشگاه نیز از طریق یک خط لوله به‌طول بیش از 485 کیلومتر از پالایشگاه‌های گازی عسلویه تامین خواهد شد. ارزش افزوده پالایشگاه‌های میعانات گازی بیشتر از پالایشگاه‌های نفتی است و از سوی دیگر، تولید بیش از 75درصد بنزین و نفت‌گاز از خوراک پالایشگاه میعانات گازی باعث توجیه اقتصادی این پروژه می‌شود. اما به مرور زمان، از یکسو مشکلات سهامداران، از سوی دیگر تحریم‌ها و کمبود منابع مالی و همچنین مشکلات مدیریتی، اجرای این پروژه را در دولت گذشته با تاخیرهای فراوانی مواجه کرد تا این پروژه نفتی هم که تنها یک‌سال پس از آغاز به‌کار دولت احمدی‌نژاد آغاز شده بود، تا
هفت سال بعد یعنی زمان پایان کار دولت او هم افتتاح نشود و با پیشرفتی حدود 50درصد به دولت بعد سپرده شود.
این درحالی است که در صورت تامین اعتبارات مورد نیاز، آنگونه که مسوولان وقت اعلام کرده بودند، باید فاز اول پالایشگاه ستاره خلیج فارس حداکثر تا سال 90 به بهره‌برداری می‌رسید. چنین تاخیرهایی موجب شد تولید بنزین به‌جای آنکه در پالایشگاه صورت گیرد به پتروشیمی‌ها سپرده شود.
