گروه غذا و دارو علی اسدی - مهدی حاتمی
می‌گویند فقر ناشی از بیماری، بدترین نوع فقر است. کسی که بیمار می‌شود، اگر مجبور باشد تمام هزینه‌های درمانی را خود متقبل شود، به آستانه فقر خواهد رسید. البته اگر فرد بیمار، از طبقه متوسط باشد. بیماران طبقات ضعیف‌تر، تنها هنگامی می‌توانند به درمان فکر کنند که هزینه‌اش به پای دولت نوشته شده باشد، در غیر این صورت باید قید درمان و سلامت را بزنند. گزاره اول، یک سوال را با خود همراه دارد: بیماران ایرانی چه هزینه‌هایی را برای درمان پرداخت می‌کنند؟ چند وقتی است که کارگزاران سلامت، بر طبل افزایش تعرفه‌ها می‌کوبند، و یکی از اصنافی که بسیار از پایین بودن دریافتی‌شان نالانند، رادیولوژی‌ها هستند. اما آیا بیماران، توان پرداخت هزینه‌های رادیولوژی، با همین تعرفه‌های موجود را دارند؟ و آیا افزایش هزینه‌ها، به معنای غلتیدن ایرانی‌ها به دامان فقر نیست؟ ما در نقش بیمارانی که به خدمات رادیولوژی و MRI نیاز دارند، به بیمارستان‌های خصوصی و دولتی در مناطق مختلف تهران سری زدیم تا هم جوابی برای این سوالات پیدا و هم پرس‌وجو کنیم که آیا خدمات درمانی در تمام مناطق تهران قیمتی یکسان دارند؟
بیمارستان‌های تهران به‌طور رسمی، به 2دسته خصوصی و دولتی تقسیم می‌شوند. اما یک تقسیم‌بندی غیر رسمی و نانوشته هم در مورد این بیمارستان‌ها وجود دارد. خدمات و هزینه‌های بیمارستانی، در مناطق مختلف تهران نیز متفاوت است. منطق اقتصاد آزاد حکم می‌کند که قیمت خدمات را میزان عرضه و تقاضای آنها مشخص کند و به همین علت، تفاوت قیمت با توجه به تفاوت نوع خدمت در بیمارستان‌های خصوصی منطقی به نظر می‌رسد. اما قوانین کشور چندان با این منطق منطبق نیست. چراکه قیمت خدمات درمانی بخش خصوصی نیز توسط دولت یا سایر نهاد‌های نظارتی تعیین می‌شود. بنابراین تفاوت قیمت در بیمارستان‌های مختلف، عجیب به نظر می‌رسد. این مساله وقتی عجیب‌تر می‌شود که متوجه شوید قیمت خدمات، در بیمارستان‌های دولتی بسته به منطقه‌یی که بیمارستان در آن قرار دارد، فرق می‌کند. این درحالی است که بنا به اصل 29 قانون اساسی، دسترسی به درمان، حق تمام شهروندان ایرانی است.
یک خدمت و 2 قیمت
بیمارستان نسبتا کوچکی است و در مرکز تهران قرار گرفته است. بیمارستان آپادانا، قبل از انقلاب تاسیس شده و آن‌طور که یکی از پرستارانش می‌گوید، قدیمی‌ترین بیمارستان تهران است. می‌گوییم که قصد انجام MRI را داریم، اما بیمارستان دستگاه MRI ندارد. سراغ رادیولوژی قفسه سینه را می‌گیریم و می‌گویند که هزینه‌اش 30 هزار تومان است. البته اگر بیمه خدمات درمانی داشته باشید، با 16هزار تومان می‌توانید از این خدمت بهره‌مند شوید. سری هم به جدول هزینه‌های بستری می‌زنیم تا به قولی قیمت دستمان بیاید. هزینه هر شب اقامت در بیمارستان، از 200 هزار تومان تا یک میلیون و 400 هزار تومان متغیر است. برخورد کارکنان دوستانه است و خدمات مناسبی ارایه می‌شود، البته تنها به بیمارانی که توان پرداخت چنین هزینه‌هایی را دارند. چند خیابان آن‌طرف‌تر، سری به بیمارستان صدر می‌زنیم. این بیمارستان، از قبلی بزرگ‌تر است و تاکیدش بر جراحی‌های تخصصی چشم‌پزشکی است. اما سایر خدمات را نیز ارایه می‌کند. دستگاه MRI در این بیمارستان نیز موجود نیست. بنابراین قیمت رادیولوژی قفسه سینه را می‌پرسیم. پاسخ عجیب به نظر می‌رسد، چراکه قیمت این خدمت، 70 هزار تومان است. یعنی چیزی بیشتر از دوبرابر قیمت قبلی. رادیولوژی آزاد برای بیماران در این بیمارستان گران تمام می‌شود، اما تمام خدمات، از جمله رادیولوژی برای بیمارانی که تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی باشند، رایگان است.
دولت شمال و دولت جنوب
میدان تجریش، در یکی از شمالی‌ترین نقاط تهران قرار گرفته و «بالاشهر» محسوب می‌شود. بیمارستان شهدای تجریش، یک بیمارستان دولتی است که در این منطقه به خدمت‌رسانی مشغول است. بیمارستان، به وضوح شلوغ‌تر از بیمارستان‌های خصوصی است. بی‌حوصلگی و برخورد نامناسب کارکنان نیز حکایت از همین موضوع دارد. علت این مراجعه بسیار مشخص است؛ درمان در این بیمارستان، بسیار ارزان‌تر از بیمارستان‌های خصوصی است. رادیولوژی قفسه سینه برای بیمه‌شدگان 4 تا 5 هزار تومان است و قیمت آزاد آن نیز از 20 هزار تومان تجاوز نمی‌کند. قیمتMRI را می‌پرسیم. 100 تا 150 هزار تومان برای بیماران هزینه خواهد داشت. البته به شرط آنکه بیمه باشند. قیمت آزاد این خدمت تا 400 هزار تومان نیز می‌رسد.
به سمت میدان توحید می‌رویم و سری به بیمارستان 1000تخت‌خوابه امام‌خمینی می‌زنیم. این بیمارستان، شلوغ‌ترین بیمارستانی است که در روند تهیه این گزارش به آن سر کشیده‌ایم. طبعا کارکنان نیز بی‌حوصله هستند. اما آنچه مشخصا مسوولیت‌پذیری و پاسخگویی از ویژگی‌های آنهاست. بیمه‌شدگان می‌توانند به صورت کاملا رایگان از خدمات رادیولوژی استفاده کنند و قیمت آزاد رادیولوژی قفسه سینه چیزی در حدود 5 هزار تومان است.
سراغ MRI می‌رویم که به وضوح ارزان‌تر از باقی بیمارستان‌هاست. با دفترچه بیمه 14 هزار تومان وبدون دفترچه بیمه 60 هزارتومان. البته یک جای کار باید بلنگد؛ از آنجا که مراجعه بسیار زیاد است، این خدمت تنها به بیماران بستری‌شده در بیمارستان ارایه می‌شود. نکته قابل تامل، اختلاف قیمت خدمات در 2بیمارستان دولتی است که در 2 نقطه متفاوت از شهر تهران به خدمت‌رسانی مشغولند. گویا 2 دولت در تهران به حکمرانی مشغول‌اند. به سمت بیمارستان فیروزگر روانه می‌شویم، اما لو می‌رود که خبرنگاریم و حراست از ورودمان جلوگیری می‌کند. چراکه تهیه گزارش، تنها با مجوز دانشگاه‌های علوم پزشکی امکان‌پذیر است.
بیمه نیستید، پس اینجا نیایید
در نقش بیمار، به بیمارستان لاله واقع در شهرک غرب مراجعه می‌کنیم. این بیمارستان نیز خصوصی است و طبق روال معمول، کیفیت خدماتش بهتر از بیمارستان‌های دولتی است و برخورد کارکنان مناسب‌تر است. مراجعات بسیار کمتری نیز به این بیمارستان صورت می‌گیرد. برای رادیولوژی قفسه سینه 30 هزار تومان و برای MRI 180هزار تومان اخذ می‌شود. اما یک نکته جالب وجود دارد؛ بیمارستان دفترچه بیمه قبول نمی‌کند.
درمان بدون دفترچه بیمه، برای بیماران گران تمام می‌شود، چه در بیمارستان‌های دولتی و چه در بیمارستان‌های خصوصی. این در حالی است که اصل 29ام قانون اساس در مورد حق درمان برای همه صراحت دارد و می‌گوید برخورداری از تامین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، از کارافتادگی، بی‌سرپرستی، در راه ماندگی، حوادث و سوانح و نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت‌های پزشکی به صورت بیمه و غیره حقی است همگانی. حداقل دستمزد تعیین شده در سال 94، 712 هزار تومان است و جمعیت زیادی از ایرانیان، همین دستمزد را دریافت می‌کنند. رجوع به بیمارستان‌های خصوصی برای این دسته از شهروندان غیرممکن است. در بیمارستان‌های دولتی مجبور به تحمل صف‌های طولانی، برخوردهای نامناسب و خدمات کم کیفیت‌تر هستند. حق اساسی شهروندان ایرانی، به آسانی و بی‌هزینه در دسترس همه آنها نیست. حقوق خبرنگاران، چندان بیشتر از این حداقل حقوق نیست. من و همکارم نه توان مراجعه به بیمارستان‌های خصوصی را داریم و نه علاقه‌مندیم که در بیمارستان‌های دولتی با تمام مشقات آن درمان شویم. تصمیم می‌گیریم تا جایی که ممکن است، نیازی به MRI و رادیولوژی قفسه سینه پیدا نکنیم.
