گروه پتروشیمی نادی صبوری
شاید اکنون بیشتر ما، آفریقای‌جنوبی و ژوهانسبورگ را با جام‌جهانی سال 2010 و قهرمانی اسپانیا به یاد بیاوریم. جام جهانی‌ای که بعد از برگزاری آن، در حالی که آفریقای‌جنوبی به‌تازگی از رکودی 17 ساله خارج شده بود، بسیاری چشم‌انتظار رشد سریع اقتصادی این کشور شدند. در آن زمان نیکی ویمار، اقتصاددان ارشد بانک ژوهانسبورگ به وال‌استریت ژورنال گفته بود: «شرایط در آفریقای‌جنوبی نه‌تنها روبه‌بهبود است بلکه به‌نظر می‌رسد با شتاب زیادی در حال جهش است.» حالا از آن روزها بیش از 5 سال گذشته است و آفریقای‌جنوبی روزهای چندان خوبی را سپری نمی‌کند. صنعت پتروشیمی این کشور نیز به تبع از وضع اقتصادی، در سال 2015 با بحران و رکود مواجه شده است. در این وضعیت روز گذشته تمبیسیله ماجولا معاون وزیر انرژی آفریقای‌جنوبی، از خواسته این کشور برای ساخت پالایشگاه و پتروشیمی توسط ایران در آفریقای‌جنوبی خبر داد. به همین واسطه به بررسی وضعیت اقتصادی و صنعت پتروشیمی در آفریقای‌جنوبی پرداختیم تا افقی از همکاری‌های 2کشور در این زمینه را ترسیم کنیم. بررسی «تعادل» از تازه‌ترین گزارش بیزینس مانیتور راجع به صنعت پتروشیمی آفریقای‌جنوبی نشان می‌دهد، این صنعت به واسطه مسائل مختلفی مانند کاهش قیمت نفت، کاهش ارزش راند آفریقای جنوبی و تقاضای ضعیف بازار داخلی، اکنون با بحران مواجه است.
معاون وزیر انرژی آفریقای‌جنوبی گفته است: نیاز داریم که ایران به ما در ساخت پالایشگاه و کارخانه‌های تولید محصولات پتروشیمی کمک کرده و از تکنولوژی پیشرفته این کشور بهره ببریم.
به گزارش نیپنا، تمبیسیله ماجولا معاون وزارت انرژی آفریقای‌جنوبی از نیاز عمده کشورش به دانش و فناوری ایران برای احداث مجتمع‌های پتروشیمی در کشورش خبر داده و ابراز امیدواری کرده است که بتواند به عنوان نخستین کشور خارجی در دوره پساتحریم، برای مشارکت در طرح‌های صنعت پتروشیمی در ایران سرمایه‌گذاری کند. البته این وعده از سوی خانم ماجولا در حالی مطرح می‌شود که شواهد از این حکایت می‌کنند که آفریقای‌جنوبی در وضع فعلی توان چندانی برای سرمایه‌گذاری در ایران نداشته باشد. البته در این میان باید به این نکته نیز توجه کرد که بانک جهانی سالانه وام‌های کلانی را به کشورهای آفریقایی در زمینه توسعه پرداخت می‌کند و کشورها را ملزم به انتخاب یک پیمانکار خارجی می‌کند؛ در نتیجه ممکن است دعوت آفریقای‌جنوبی از ایرانی‌ها برای توسعه صنعت پتروشیمی ایران نیز در همین راستا صورت گرفته باشد. طبق بررسی «تعادل» از داده‌های بانک جهانی، این بانک در سال 2013 معادل 1.3میلیارد دلار وام در اختیار آفریقای‌جنوبی قرار داده بود.
البته سرمایه‌گذاری آفریقای‌جنوبی در ایران بی‌سابقه نیست. ایران و آفریقای‌جنوبی پیش از این در قالب مجتمع پتروشیمی آریاساسول با یکدیگر همکاری نافرجامی داشته‌اند. به گزارش «تعادل» به نقل از خبرگزاری ترند، سود 6ماه اول این شرکت در سال 2013، معادل 13درصد کاهش یافته بود. علت این کاهش برآوردهای این شرکت از ارزش مشارکت در پروژه ساخت واحد تولید پلیمر در ایران بود. درآمد خالص این شرکت در 6ماهه اول سال 2013 به 12.1 میلیارد راند (واحد پول آفریقای‌جنوبی) معادل 1.3 میلیارد دلار کاهش یافت در حالی که در مدت مشابه سال پیش از آن درآمد این شرکت 13.89میلیارد راند بوده است. در آن زمان این کمپانی که مقر آن در ژوهانسبورگ قرار دارد، اعلام کرد: «سود عملیاتی این شرکت در آن سال تاثیر منفی از هزینه یک‌باره‌یی که این شرکت به مبلغ 3.6 میلیارد راند متحمل شد، پذیرفت.»
کمپانی ساسول در توضیح جزییات این هزینه ناگهانی گفته بود: «این هزینه مستقیما به پروژه مشارکت در مجتمع آریا ساسول و پروژه سولونت آلمان مربوط می‌شود که به ترتیب 1.97 میلیارد راند و 198 میلیون راند هزینه متحمل این شرکت کرده است». در 8 فوریه آن سال شرکت ساسول اعلام کرد که تمایل دارد سهم خود را از مشارکت در پروژه آریاساسول که با همکاری مجتمع پتروشیمی پارس ایران (یکی از زیرمجموعه‌های شرکت ملی پتروشیمی) شکل گرفته بود را به فروش برساند. به این ترتیب هلدینگ خلیج‌فارس، سهام آریاساسول را خریداری کرده و داستان همکاری پتروشیمی ایران و آفریقای جنوبی بسته شد.
اما به گزارش «تعادل» صنعت پتروشیمی آفریقای‌جنوبی یکی از بزرگ‌ترین صنایع پتروشیمی در قاره آفریقا محسوب می‌شود. نقطه تمایز این صنعت از دیگر مناطق، تمرکز آن بر خوراک زغال‌سنگ است. اما استفاده از خوراک زغال‌سنگ به عنوان پایه محصولات پتروشیمی در سال‌های اخیر به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفت؛ به همین واسطه بود که شرکت ساسول آفریقای جنوبی در همکاری دولت این کشور با دولت موزامبیک اقدام به وارد کردن گاز از موزامبیک و تبدیل کردن بخشی از خوراک محصولات خود به گاز کرد. این خط لوله به طول 865 کیلومتر در آن منطقه کشیده شده است.
الجزیره، کنگو، مصر، غنا، کنیا، لیبی، سودان، تونس، زیمبابوه، نیجریه و ساحل‌عاج از دیگر کشورهای آفریقایی هستند که در صنعت پتروشیمی حرفی برای گفتن دارند.
سایه رکود بر سر پتروشیمی آفریقای‌جنوبی
طبق بررسی‌های «تعادل» از گزارش وضعیت پتروشیمی در آفریقای‌جنوبی که توسط بیزینس مانیتور نوشته شده است، صنعت پتروشیمی در آفریقای‌جنوبی، با رکود و بحرانی مواجه شده که از شکست بخش‌های کلیدی این صنعت در مواجهه با عوامل محیطی نشات گرفته است. بیزینس مانیتور صنعت پتروشیمی آفریقای‌جنوبی را آسیب‌دیده‌ترین بخش اقتصاد آفریقای‌جنوبی که از رشد 2- درصدی و عدم رقابت رنج برده، قلمداد می‌کند.
این صنعت در سال 2015 نسبت به سال 2014 در این کشور با رکود مواجه شده است. در بازه زمانی ژانویه تا مه سال 2015، مواد شیمیایی پایه در آفریقای‌جنوبی با 1.8درصد کاهش نسبت به مدت مشابه در سال قبل مواجه شد؛ در حالی که پلاستیک‌ها با 3.8 درصد کاهش و صنعت لاستیک با 7.1 درصد کاهش مواجه شده بودند. بیزینس مانیتور دلایل چنین وضعیتی را ناشی از تقاضای ضعیف بازار داخلی در آفریقای‌جنوبی، کاهش قیمت محصولات پتروشیمی و از سوی دیگر افزایش هزینه‌های ورودی مانند مواد اولیه و نیروی کار دانسته است.
بخش خودرو و ساختوساز در آفریقای‌جنوبی که بزرگ‌ترین بازار تقاضای محصولات پلیمری است در ماه‌های گذشته بدون زرق و برق اقتصادی و فاقد شاخص «اطمینان به کسب‌و‌کار» در میان فعالانش پیش رفته است. کاهش ارزش واحد پول آفریقای‌جنوبی در کنار کاهش بهای نفت خام، در نهایت خروجی محصولات پتروشیمی این کشور را با مشکل مواجه کرده است. البته بخش ساختوساز که یکی از بازارهای اصلی محصولات پتروشیمی و پلیمری در آفریقای‌جنوبی است، طبق گزارش بیزینس مانیتور قرار است در سال 2015 با 3.5 درصد رشد مواجه باشد هر چند بازار خودرو همچنان مقاومت نشان داده و رشدی حدود یک درصدی را پیش رو خواهد داشت.
آفریقای‌جنوبی الگوبرداری از ایران
به هر صورت، معاون وزارت انرژی آفریقای‌جنوبی در اظهارات روز گذشته خود گفته است: ایران از نظر صنعت پتروشیمی بسیار پیشرفته است و در زمینه‌های مختلف رشد خوبی داشته است و ما انتظار داریم که بتوانیم از دانش و فناوری این کشور برای دستیابی به اهداف توسعه‌یی خود در زمینه تولید محصولات متنوع پتروشیمی استفاده کنیم.
او افزوده است: در گذشته ارتباط خوبی با ایران داشتیم و از حمایت آنها در صنعت پتروشیمی خود بسیار بهره برده‌ایم و باور داریم که از الگوبرداری و استفاده از شیوه‌های مهندسان ایرانی بتوانیم آینده خوبی را برای صنعت پتروشیمی آفریقای‌جنوبی تصور کنیم.
معاون وزیر انرژی آفریقای‌جنوبی ادامه داده است: ما خواستار ایجاد همکاری میان شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران با وزارت انرژی آفریقای‌جنوبی هستیم و از توان لازم برای توسعه و تولید محصولات پتروشیمی به خصوص GTL را در ایران دارا هستیم و قصد داریم برای تولید این محصول در ایران سرمایه‌گذاری کنیم.
وی ادامه داده است: همچنین نیاز داریم که ایران به ما در ساخت پالایشگاه و کارخانه‌های تولید محصولات پتروشیمی کمک کرده و از تکنولوژی پیشرفته ایران بهره ببریم.
وی اظهار کرده است: نخستین گام مورد نظر وزارت انرژی آفریقای‌جنوبی برای سرمایه‌گذاری در ایران توسعه واحدهای GTL است و در نظر داریم تا در زمینه تولید محصولات مختلف پتروشیمی یک همکاری مشترک با ایران برقرار کنیم. همچنین می‌توانیم در زمینه تبادل محصولات با ایران همکاری داشته و برخی محصولات مورد نیاز خود را در زمینه صنعت پتروشیمی از ایران خریداری کنیم. معاون وزیر انرژی آفریقای‌جنوبی در مورد عمده محصول مورد نیاز آفریقای‌جنوبی برای صنعت پتروشیمی را تامین خوراک گاز طبیعی برای تولید محصولات پایین‌دست پتروشیمی عنوان کرده و گفته است: ذخیره خوراک ما به اتمام رسیده است و قصد داریم هر چه سریع‌تر مواد خام کارخانه‌های خود را از ایران تامین کرده و در این زمینه سرمایه‌گذاری خواهیم کرد. وی در پایان خاطرنشان کرد که امیدواریم بتوانیم موافقت ایران را برای همکاری در تمامی زمینه‌های مربوط به صنعت انرژی و پتروشیمی داشته باشیم زیرا ایران می‌داند که مسیر صحیح چگونه است و ما به دانش ایران برای توسعه نیاز داریم.
