گروه تعاون هادی آذری
سلامت و درمان از آنجا که ارتباط مستقیم و تنگاتنگی با سطح رفاه تمامی اقشار و طبقات جامعه دارد یکی از شاخصههای اصلی توسعه در دنیای امروز محسوب میشود و اینکه بهداشت براى توسعه اقتصادى و اجتماعى یک موضوع اساسى است، در سالها اهمیتی روزافزون یافته و بیشتر در کانون توجه قرار گرفته است. در دهه ۱۹۶۰ بهطور معمول این طور گمان میشد که پیشرفت اقتصادى اجتماعى براى افزایش سلامت مردم کشورهاى رو به پیشرفت ضرورى نیست و از طریق ایجاد خدمات بهداشت عمومى نوین به تنهایى مىتوان پیشرفت اساسى و سریع به دست آورد. در سالهاى بین ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۷ در این باره بازاندیشى قابل توجهى بهعمل آمده تغییرات عمیقى در نظریه اقتصادى به وجود آمد و روزبهروز بیشتر آشکار شد که پیشرفت اقتصادى به تنهایى نمىتواند مشکلات بزرگى مانند نداری، گرسنگی، سوءتغذیه و بیمارى را حل کند بلکه در کنار پیشرفت و توسعه اقتصادی نیاز به ایجاد سازوکارهایی برای برقراری تعادل و تقسیم عادلانه ثروت و خدمات در جامعه است که ایجاد تعاونیهایی که بهصورت دموکراتیک توسط اعضای خود اداره و کنترل میشوند، در همین راستا معنی مییافت. به علاوه، از آنجا که اعضا در این تعاونیها
سهیماند در نتیجه احساس مسوولیت بیشتری نسبت به آینده سازمان و تعاونی و بهتبع جان بیماران احساس میکنند. از این گذشته، بر خلاف بخش خصوصی، در بخش تعاونی سلامت و درمان، این جان بیماران است که حرف اول را میزند نه پول و هزینههای درمان.
به عنوان مثال، در حال حاضر حدود هزار تعاونی در حوزه سلامت و درمان در بریتانیا فعالیت دارند که مجموعا دارای گردش مالی بیش از 600میلیون پوند هستند. تعاونیهای درمان علاوه بر ارایه خدمات درمانی با قیمتهای پایینتر، بر فعالیتهایی چون اقدامات پیشگیرانه یا تشخیص سریع بیماریهایی چون سرطان و نارساییهای قلبی نیز تمرکز دارند. به عنوان مثال، یکی از اقدامات تعاونیها تلاش برای گسترش فضاهایی است که استعمال دخانیات در آنها ممنوع است؛ اقدامی که به کاهش چشمگیر تعداد افراد سیگاری و در نتیجه کاهش امراض و بیماریهای مرتبط با آن انجامیده است. تازهترین تجربههاى چند کشور در حال توسعه مانند سریلانکا، کاستکاریکا و ایالت کرالا در هندوستان، راهى را که طى آن سلامت، بخشى از پیشرفت را تشکیل مىدهد، نشان مىدهد. به عنوان مثال ایالت کرالا در هندوستان که درآمد سرانه آن حدود ۱۲۶ دلار و کمتر از متوسط درآمد این کشور است از نظر امید زندگی، کم بودن میرائى شیرخواران و دیگر شاخصههای بهداشتى و اجتماعى از دیگر ایالت آن کشور پیش افتاده است زیرا کوششهاى مربوط به بهداشت بهطور همزمان از یک سو با پیشرفت در سایر بخشها مانند آموزش، رفاه
اجتماعی و اصلاحات ارضى و از سوی دیگر با گسترش فعالیتهای تعاونی در بخش بهداشت و درمان تقویت شد. توأم بودن پیشرفت عمومى و بهداشت به روشنى ثابت شده و هنگامى که یکى از آنها آغاز شود نقطه آغاز آن دیگرى است و بر عکس.
وظیفه کنونى بسیارى از کشورها رساندن خدمات مراقبت بهداشتى و درمانی کافى براى تمامی اقشار جامعه علیالخصوص افراد کمبرخوردار و همچنین ساکنان مناطق محروم است. بیمارستانهاى بزرگ که تاکنون براى اجرای خدمات بهداشتى برگزیده شدهاند از نظر آنکه تنها به بخش کوچکى از مردم خدمت مىرسانند - و اینها هم تنها کسانى هستند که در شعاع محدودى از ساختمانى بیمارستان زندگى مىکنند - نارسا بهشمار مىآیند. بهخصوص که خدمات ارایه شده هم بیشتر ماهیت درمانى دارند تا پیشگیرانه. از اینرو با افزایش هزینههاى درمان در بیمارستانها و نارسایى آنها در برآوردن مجموعه نیازهاى بهداشتى کشور، تعاونیهای بهداشت و درمان با هدف جستوجوى راه دیگرى براى ارایه خدمات بهداشتى تاسیس شدند، با این دیدگاه که این راه دیگر داراى هزینه متناسب و دربرگیرنده نیازهاى اساسى مردم روستایى باشد. توسعه بهداشت عبارت است از فرآیند پیشرفت پیوسته بهبود وضع سلامت جامعه و بهتبع افزایش سطح رفاه جامعه و نشانه آن نه تنها کاهش بار سنگین بلکه رسیدن به سلامت مثبت جسمى و روانى مرتبط با عملکرد اقتصادى و تلفیق اجتماعى رضایتبخش است.
مباحث اخیر در خصوص بهداشت و درمان در ایالات متحده که چالشهای زیادی را میان دولت و کنگره به دنبال داشته، دیگر کشورها نیز به چارهاندیشی در این خصوص وا داشته است. یک نمونه بارز این مساله را میتوان در برزیل دید که موسسه «یونیمد» نماینده بزرگترین شبکه تعاونیهای پزشکی در جهان بوده و بهعبارتی بزرگترین کارگزار درمانی خصوصی محسوب میشود که خود را نسبت به تامین نیازهای درمانی تمامی اقشار جامعه متعهد میداند. این تعاونی در سال 1967 در شهر سانتوس ایالت سائوپائولو و توسط دکتر ادموندو کاستیلو، به عنوان جایگزینی برای طرحهای سلامت سرمایهمحور و کالاییشدن روزافزون نظام سلامت تاسیس شد. او به همراه 22 پزشک دیگر نخستین تعاونی را با نام «یونیمد سانتوس» بهراه انداختند که در زمان خود اقدامی نوآورانه بود.
در حال حاضر، یونیمد به شبکهیی از 360 تعاونی گسترش یافته است که 80درصد شهرستانهای برزیل را پوشش میدهد. این تعاونیها دارای مناطق تحت پوشش متفاوتی هستند و بر اساس اینکه در حوزه شهرداریها، استانها یا کنفدراسیون ملی باشند، رتبهبندی میشوند. علاوه بر 100 بیمارستان، 54 آزمایشگاه و 456 آمبولانس، این تعاونی دارای حدود 3هزار بیمارستان وابسته است و به حدود 19میلیون نفر که 10درصد جمعیت کشور را تشکیل میدهد، در زمینه درمان و سلامت خدمترسانی میکند.
ساختار «یونیمد» که در آن پزشکان مسوول مدیریت تعاونی هستند، بهشکلی است که سطح بالایی از تمرکززدایی و استقلال را فراهم آورد. در واقع 110هزار پزشکی که عضو این شبکهاند به نوع مالکان تعاونیها نیز محسوب میشوند. هر ساله، 69میلیون مشاوره، 2میلیون مورد بستری و 138میلیون آزمایش انجام میدهند. تعاونیهای بهداشت و درمان میتوانند به پایین نگهداشتن هزینه نسخههای دارویی، مستقل نگهداشتن بیمارستانهای عامالمنفعه و افزایش کیفیت سلامت و درمان کمک کنند. یکی از ابتکارات عمل بهمنظور افزایش و بهبود کیفیت خدمات شبکه تعاونی «یونیمد»، طرح پرداخت بهازای اجرا (P4P) است. طرح P4P به تامینکنندگان سلامت و درمان که خدماتی با کیفیت و کارایی بالا به بیماران ارایه میکنند، مشوقهایی مالی ارایه میدهند. هرچند این طرح همچنان در حال بررسی است و بهطور آزمایشی به اجرا درآمده است، در همین مدت کوتاه هم رضایت بیشتر مشتریان، افزایشی در اقدامات پیشگیرانه و کاهش بستری شدنها برای بیماریهایی چون آسم شده است.