گروه ایران مهدی بیک
بسیاری از کارشناسان علوم زمین‌شناسی کشورمان معتقدند کمتر نقطه‌یی را در«ایران»می‌توان پیدا کرد که از کمربند«زلزله» به دور باشد چراکه کشورمان روی یکی از کمربندهای اصلی زلزله در جهان قرار دارد و 80درصد آن در معرض خطر زلزله شدید است. اما خطر زلزله در«پایتخت»با توجه به جمعیت بالا و وضعیت خاص ساخت و ساز آن طی سال‌های گذشته همواره یک دغدغه جدی محسوب می‌شده که هر از گاهی خود را در راس جریان خبری جامعه قرار می‌دهد. روز گذشته خبر زلزله‌های خفیف تهران در سطح رسانه‌های گروهی و شبکه‌های اجتماعی انعکاس وسیعی پیدا کرد؛ ماجرایی که با اعلام رییس سازمان جمعیت هلال احمر مبنی بر وضعیت«نارنجی»برای استان تهران دامنه وسیعی‌تری نیز یافت. در چنین فضای غبارآلودی این پرسش در سطح افکار عمومی به وجود آمده که خطر وقوع زمین لرزه در تهران تا چه اندازه جدی است؟ «تعادل» در جریان این گزارش، آخرین اخبار این حوزه را رصد می‌کند.
تحرکات غیرمتعارف گسل گرمسار
رییس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر از وضعیت آماده‌باش (نارنجی) برای استان تهران در پی وقوع زمین لرزه‌یی در مرز استان‌های تهران و سمنان خبر داد. ناصر چرخساز با اشاره به وقوع زمین لرزه اخیر در مرز استان تهران و سمنان گفت: «روز گذشته ساعت 12:23 زمین لرزه‌یی به بزرگی 4.1 ریشتر در عمق ١٣کیلومتری زمین در مرز استان‌های تهران و سمنان حوالی جوادآباد رخ داد. براساس گزارش روابط عمومی هلال‌احمر، وی ضمن اعلام آماده‌باش نیروهای امدادی جمعیت هلال احمر افزود: بر همین اساس وضعیت آماده‌باش (نارنجی) برای استان تهران و آماده‌باش (زرد) برای استان سمنان لحاظ شده است. به گفته وی تاکنون سه زمین لرزه به ابعاد 3.1، 4.1 و 3.4 در این منطقه به ثبت رسیده است.
لرزش‌های تهران نگران‌کننده نیست
مدیر مرکز کنترل و هماهنگی عملیات سازمان امداد و نجات هلال احمر در جریان گفت‌وگو با «تعادل» با تشریح آخرین اخبار از زمین لرزه‌های شب و روز گذشته تهران می‌گوید: «با توجه به ثبت زمین لرزه‌یی در منطقه جوادآباد تهران در ساعات ابتدایی بامداد روز جمعه جمعیت هلال احمر در سطح داخلی خود در وضعیت آماده قرار گرفت. دامنه لرزه‌ها در روز جمعه هم ادامه پیدا کرد که بیشترین لرزه به ثبت رسیده 4/3در مقیاس ریشتر قدرت داشت.» مرتضی مرادی‌پور در ادامه صحبت‌هایش با اشاره به شرایطی که منجر به اعلام وضعیت نارنجی شده است، می‌گوید: «با توجه به ارتباطی که با موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران برقرار است، اعلام شد که فعالیت غیرمتعارف گسلی در برخی مناطق تهران وجود دارد که بر این اساس جمعیت هلال احمر در وضعیت نارنجی (آماده‌باش قطعی) قرار گرفت.» مدیر مرکز کنترل و هماهنگی هلال احمر در پاسخ به این سوال که تا چه اندازه وقوع زلزله در تهران را جدی ارزیابی می‌کنید، می‌گوید: «به دلیل شرایط خاص پایتخت مردم همیشه از وقوع زلزله در تهران می‌ترسند؛ اما باید توجه داشت که گسل شمال تهران، ری، گرمسار و... معمولا فعال هستند. بنابراین مناطق مختلف تهران معمولا دچار لرزش می‌شود ولی چون قدرت پایینی دارند، احساس نمی‌شوند و تنها با دستگاه‌های تخصصی می‌توان از شدت آنها با خبر شد. این لرزش‌ها به معنای نگرانی نیست اما پیشنهاد مشخص ما این است که مانند ژاپن به فرآیند آموزش عمومی جدی‌تر نگاه شود، وضعیت زمانی خطرناک می‌شود که در کشور آمادگی کافی برای مقابله با بحران‌ها وجود نداشته باشد.»
خطرناک‌ترین و امن‌ترین مناطق تهران
براساس اطلاعات ارائه شده از سوی مرکز اطلاعات جغرافیایی شهر تهران و براساس نقشه مکان‌یابی بلند مرتبه‌سازی، محله قدیم تهران موسوم به ارگ قدیم امن‌ترین ناحیه از نظر وجود گسل‌های زلزله است.
با وجود سه گسل اصلی شمال، شرق و گسل ری در جنوب کمتر قسمتی را می‌توان یافت که در فاصله‌یی مناسب از سه گسل فوق واقع شده باشد. گسل شمال تهران از لشکرک و سوهانک شروع شده تا فرحزاد و حصارک و از آنجا به سوی غرب امتداد می‌یابد. این گسل در مسیر خود نیاوران، تجریش، زعفرانیه، الهیه و فرمانیه را در برمی‌گیرد. گسل ری در جنوب تهران از جاده خاوران شروع و با گذر از دولت‌آباد و حرکت روی جاده کمربندی تهران در حد نصاب کوره‌های آجرپزی چهار دانگه پایان می‌یابد. گسل شرق نیز با گذر از اراضی سرخه حصار و حرکت روی بزرگراه شهید بابایی تا مجیدیه و سیدخندان امتداد می‌یابد. جالب اینجاست که اکثر حریم‌های انتقال نیروی شهر تهران نیز روی همین گسل‌های زلزله واقع شده است. از محلات به نسبت امن‌تر شهر تهران می‌توان به راه‌آهن، محور نواب، محور خیابان انقلاب و آزادی، هفت چنار به علاوه ارگ قدیم تهران اشاره کرد. ارگ قدیم تهران حد فاصل خیابان شوش، هفده شهریور، انقلاب و کارگر جنوبی را شامل می‌شود که بازار تهران، خیابان مولوی، میدان بهارستان، میدان امام خمینی، محله امیریه و خیابان جمهوری اسلامی را شامل می‌شود. به نظر می‌رسد که مکان‌یابی حاصل از تجربه چند 100ساله مردم ساکن تهران که منجر به تشکیل محدوده ارگ قدیم شهر شده بسیار قابل اعتمادتر از مکان‌یابی سال‌های کنونی در گسترش و احداث شهرک‌های حاشیه‌یی شهر تهران است. اطلاعات حرفه‌یی نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از تبعات حوادث غیرمترقبه را از طریق آموزش عمومی می‌توان پیشگیری کرد.
