ایران 45 پروژه نفت و گاز را در مراسم رونمایی از قراردادهای جدید نفتی معرفی خواهد کرد
از نخستین روزی که نفت در ایران کشف شده است تا به امروز این کشور دایما در گیرودار نفت بوده است. قرن بیستم برای ما با امتیازنامه دارسی (سال 1901) آغاز شد و هنوز که هنوز است تا به امروز درگیر قراردادهای نفتی هستیم. قراردادهایی که اگر به درستی تنظیم نشوند از یکسو میتوانند دستاویزی برای مداخلهجویی باشند و از سوی دیگر میتوانند باعث طرد سرمایهگذاران خارجی و در نتیجه عدم توسعه صنعت نفت در کشور شوند. پرویز مینا شاید یکی از گمنامترین افراد در صنعت نفت ایران است که برای حفظ این منبع خدادادی راههای گوناگونی را طی کرد و در آخر سر بنای قراردادی را در این صنعت گذاشت که بعد از انقلاب اسلامی «قرارداد بیعمتقابل» نام گرفت. قراردادهای بخش نفت و گاز را بهطور کلی به 3گروه تقسیم میکنند: 1. امتیازی، 2. مشارکتی و 3. خدماتی. در قراردادهای امتیازی همانطور که از نام آن برمیآید، حق امتیاز به عنوان درصدی از ارزش تولید برای شرکت سرمایهگذار تعریف میشود. این قراردادها حتی اگر از نظر قانونی بلامانع باشند از نظر اجرا با مشکلاتی مواجه هستند. در قراردادهای امتیازی ارزیابی کارایی اقتصادی شرکت بهرهبردار به آسانی میسر نیست و تضمینی برای تولید صیانتی وجود ندارد. نوع دوم از قراردادها که قراردادهای مشارکتی هستند به 2 نوع مشارکت در تولید و مشارکت در سرمایهگذاری تفکیک میشوند.
قراردادهای مشارکت در تولید که اساسا مشارکت در منافع ملی است اما مشارکت در سرمایهگذاری نوع پیشرفتهیی از این قراردادهاست که در آن کشور میزبان افزون بر مالیات، درصدی از سود واقعی سرمایهگذاری را به خود اختصاص میدهد. اینگونه قراردادها از نظر قانونی و اجرایی مشکل خاصی ندارد و در عمل با نگاه اقتصادی میتواند کارایی اقتصادی خوبی نیز داشته باشد، اگر چه شرکت عامل سعی میکند منافع خود را بر اهداف تولید صیانتی ترجیح دهد. در نهایت قراردادهای خدماتی نیز به 2نوع قرارداد شامل خرید خدمات و بیع متقابل تقسیم میشود. قبل از انقلاب اسلامی ایران 25 قرارداد برای اکتشاف و بهرهبرداری از منابع نفت و گاز ایران به امضا رسید که 4 قرارداد آن به صورت امتیازی، 11 قرارداد به صورت مشارکت در تولید و سود و 9 قرارداد به صورت خدماتی همراه با ریسک بوده است. اما پس از انقلاب اسلامی تمامی قراردادهای امضا شده از نوع خدماتی بیعمتقابل بوده است. تا قبل از تعریف کردن قراردادهای بیع متقابل در سال ۱۳۷۵ نیز هیچ نوع قرارداد توسعهیی در صنعت نفت ایران وجود نداشت. در2سال اخیر و با روی کارآمدن دولت یازدهم، موضوع معرفی چارچوب جدید قراردادهای نفتی در دستور کار وزارت نفت قرار گرفته و با تغییراتی که در قراردادهای بیع متقابل انجام شده، ادعا شده که این قراردادهای جدید از جذابیت بیشتری برای سرمایهگذاران برخوردار است و سالهای حضور شرکتهای خارجی در میادین نفت ایران را افزایش خواهد داد. سید مهدی حسینی رییس کمیته تدوین و بازنگری در قراردادهای نفتی ایران در گفتوگو با بلومبرگ گفته است: «ایران 45 پروژه نفت و گاز را انتخاب کرده است تا در کنفرانس لندن در ماه دسامبر زمانی که از مدلهای جدید قراردادهای نفتی رونمایی میکند تا مورد بحث و بررسی قرار گیرند و به شرکتهای بینالمللی نشان دهد.»
سیدمهدی حسینی رییس کمیته تدوین و بازنگری در قراردادهای نفتی ایران در گفتوگو با بلومبرگ در تهران گفته است: «این پروژهها که شامل اکتشاف نفت و گاز نیز میشوند در کنفرانس 14 تا 16 دسامبر همراه با جزئیات مدل جدید قراردادهای نفتی مورد بحث و بررسی قرار خواهند گرفت.» وی ادامه داده است: «ایران امیدوار است تولید نفت خام خود را به 5.7 میلیون بشکه در روز ارتقا دهد.»براساس اطلاعات به دست آمده از بلومبرگ تولید نفت خام این کشور حاشیه خلیجفارس در ماه جولای به چیزی حدود 2میلیون و 850هزار بشکه در روز افزایش پیدا کرد. بسیاری از شرکتهای بزرگ تولیدکننده نفت در جهان نظیر بیپی و رویال داچ شل به دنبال توافق هستهیی ماه گذشته ایران و غرب و زمزمه برداشته شدن تحریمهای بینالمللی علیه این کشور نسبت به توسعه منابع نفتی ایران به عنوان چهارمین دارنده ذخایر نفتی جهان ابراز تمایل کردهاند.
حسینی اظهار داشت: «ما تا جایی که امکان داشته باشد و ضرورت ایجاب کند پروژههایی را برای بخش نفت و گاز تعریف میکنیم چرا که اعتقاد داریم این بخش رفاه و توسعه اقتصادی را در پی خواهد داشت.» وی ادامه داد: «ما حدود 45 پروژه را برای این کنفرانس تعریف کردهایم که شامل بلوکهای اکتشافی با هزینههای توسعهیی متفاوت هستند.»
رییس کمیته تدوین قراردادهای نفتی ایران گفت: «ایران یک فرصت دو تا سه ماهه به شرکتها میدهد تا در مورد پیشنهادات تصمیم بگیرند.» وی با اشاره به اینکه زمان دقیق این امر را در کنفرانس تعیین میکنند، گفت: «بلافاصله پس از آن ایران فراخوانی برای پیشنهادها خواهد داد.» وی گفت: «ما در مورد مفاد قراردادها و پروژههای خود تقریبا با تمامی شرکتهای نفتی متوسط و بزرگ مشورت کردهایم. بازخوردها مثبت بودهاند.»
قراردادهای جدید نفتی
حسینی گفت: «ایران «قراردادهای خدماتی با ریسک» را در نظر میگیرد، در این نوع از قراردادها بازپرداخت به سرمایهگذاران از طریق نقدی و تخصیص نفت صورت میگیرد.» وی تاکید کرد: «آنها اجازه ندارند ادعای مالکیت منابع انرژی کشور را داشته باشند.»
رییس کمیته تدوین قراردادهای نفتی ایران گفت: «این قراردادهای جدید نفتی مشابه قراردادهای مشارکت در تولید هستند اما ویژگیهای متفاوتی دارند.» وی افزود: «شرکت بینالمللی نفت یا شرکت سرمایهگذار با توجه به میزان سهمی که از تولید نفت خواهد داشت ریسکهایی را خواهد پذیرفت. میتوان گفت پاداش آن ریسک سهم یا بخشی از نفت است.» حسینی با بیان اینکه هزینه تولید نفت در ایران بین 8 تا 10 دلار در ازای هر بشکه است، گفت: «بر این اساس پروژههای ما برای سرمایهگذاران جذاب خواهد بود.» وی اضافه کرد: «در این مقطع کاهش بهای نفت به نفع ایران است زیرا قیمتهای بالا پروژههای گران و میدانهای غیراقتصادی را نیز اقتصادی میکرد.» به این ترتیب با کاهش قیمت نفت تنها میدانهایی که هزینه تولید در آنها کم است (نظیر ایران) مورد استقبال سرمایهگذاران قرار خواهند گرفت.
این مقام مسوول گفت: «کاهش قیمت نفت از 100 دلار در ازای هر بشکه به حدود 50دلار در زمان فعلی تنها برای مدتی کوتاه خواهد بود.» وی ادامه داد: «اگر نگاهی به صنعت نفت بینالملل در درازمدت بیندازیم، میبینیم که تقاضا برای نفت خام افزایش و در نتیجه قیمتها نیز به دنبال آن بیشتر خواهد شد.»
افزایش تولید
رییس کمیته تدوین قراردادهای نفتی ایران اظهار داشت: «ایران قصد دارد بعد از لغو تحریمهای بینالمللی تولید نفت خود را به 15درصد تولیدات سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام (اوپک) برساند؛ این یعنی تولید ایران به بیش از 4میلیون بشکه در روز خواهد رسید.» وی در ادامه گفت: «همانطور که سهم اوپک افزایش پیدا میکند سهم ما نیز افزایش پیدا خواهد کرد و در نتیجه ما نیاز به ساختن ظرفیتها برای این امر داریم. هدف ابتدایی که ما برنامهریزی کردهایم تولید 5 میلیون بشکه نفت در روز است و بعد از آن قصد داریم به 5.7 میلیون بشکه در روز برسیم.»
شرکت بیپی میزان ذخایر نفتی ایران را حدود 157.8میلیارد بشکه برآورد کرده است. این میزان برای عرضه به چین برای بیش از 40سال کفایت میکند. بیژن نامدارزنگنه در مصاحبه تلویزیونی چندی پیش خود گفته است که ایران میتواند بلافاصله یک هفته بعد از لغو تحریمهای بینالمللی میزان تولیدات خود را حدود 500 هزار بشکه در روز افزایش دهد. بر اساس آنچه زنگنه گفت تحریمهای صنعت نفت باید تا اواخر ماه نوامبر یا آذرماه برداشته شوند.