براساس گزارش معاونت طرح و برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت از مجموع تعداد 113جواز تاسیس صادره برای واحدهای سیمان با ظرفیت اسمی 110میلیون تن در سال، تعداد 72واحد فعال است که تعداد 37واحد از آنها در بورس پذیرفته شده‌اند. سهم واحدهای سیمان پذیرفته‌شده در بورس از کل ظرفیت اسمی واحدهای فعال صنعت سیمان حدود 62 درصد و از کل تولید محصولات سیمان در سال 1393 حدود 5/61 درصد است.
براساس اطلاعات منتشره توسط سازمان بورس و اوراق بهادار کشور با عنوان اطلاعات و صورت‌های مالی حسابرسی‌شده 12ماهه منتهی به پایان اسفندماه 1392 و 1393، اطلاعات صورت‌های مالی مربوط به 20واحد سیمانی فعال در بورس و اوراق بهادار کشور منتشر شده است که در مجموع 4/30درصد از کل ظرفیت اسمی و حدود 2/42درصد از تولید سال 1393 را به خود اختصاص داده‌اند. در این گزارش که توسط دفتر تحقیقات و سیاست‌های بخش‌های تولیدی وزارت امور اقتصادی و دارایی منتشر شده، عملکرد 20واحد مذکور از منظر تولید و سرمایه‌گذاری مورد بررسی قرار گرفته است.
جدول 1. تصویری از واحدهای سیمان کشور به تفکیک پذیرش یا عدم پذیرش در بورس از نقطه نظر تعداد، ظرفیت اسمی و تولید سال 1393
عملکرد عمومی شرکت‌های سیمان فعال در بورس
بررسی صورت‌های مالی حسابرسی‌شده 20واحد مورد بررسی در 12ماهه سال 1393 و مقایسه آن با مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد:
*میزان تولید 20واحد مورد بررسی، با سهم 2/42درصدی از کل تولید محصولات سیمان در کشور، به حدود 1/28میلیون تن رسیده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 2/0درصد افزایش نشان می‌دهد.
*میزان فروش 20واحد مورد بررسی، به حدود 6/26میلیون تن رسیده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 3/7درصد کاهش نشان می‌دهد.
*اختلاف میزان تولید و فروش 20واحد مورد بررسی در سال 1393 حدود 5/1میلیون تن است که حدود 3/5درصد تولید این واحدهاست.
*بررسی صورت‌های مالی 20شرکت مورد بررسی نشان می‌دهد که مجموع سود ناخالص آنها به بیش از 7160میلیارد ریال رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، معادل 3/7درصد کاهش یافته است. همچنین مجموع حاشیه سود ناخالص این شرکت‌ها، حدود 32درصد گزارش شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل (38درصد) حدود 6 واحد درصد کاهش نشان می‌دهد.
*مجموع سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت 20واحد مورد بررسی در سال 1393 با کاهش 9/7درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل، به حدود 3294میلیارد ریال رسیده است. نرخ رشد منفی سرمایه‌گذاری بلندمدت این شرکت‌ها، حاکی از آن است که سرمایه‌گذاری‌های جدید در این صنعت محتاطانه و نزولی خواهد بود.
*مجموع سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت 20واحد مورد بررسی طی سال 1393، به حدود 1206میلیارد ریال رسیده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 6/4درصد افزایش نشان می‌دهد. این سرمایه‌گذاری عمدتا برای تامین مواد اولیه و انرژی مصرفی واحدها بوده است.
عملکرد موردی واحدهای سیمان فعال در بورس
در بین 20شرکت سیمان مورد بررسی فعال در بورس نکات زیر حائز اهمیت به نظر می‌رسند:
*از 20واحد سیمان مورد بررسی 12واحد بجنورد (21درصد)، صوفیان (3/3درصد)، ممتازان کرمان (5/19درصد)، فارس‌نو (8/3درصد)، کرمان (3/16 درصد)، داراب (4/9درصد)، اصفهان (1/19درصد)، بهبهان (7/1درصد)، فارس (13درصد)، قائن (4/3 درصد)، سفید نی‌ریز و دشتستان از افزایش تولید یا عدم تغییرات طی سال 1393 نسبت به سال قبل برخوردار بوده‌اند و 8 واحد باقیمانده با کاهش میزان تولید (میانگین 6/8درصد) مواجه بوده‌اند.
*از 20واحد سیمان مورد بررسی 8 واحد خوزستان (4/4درصد)، صوفیان (4/3درصد)، خاش (3/0درصد)، فارس‌نو (7/2درصد)، کرمان (4/1درصد)، داراب (10 درصد)، فارس (1/7درصد) و دشتستان از افزایش میزان فروش یا عدم تغییرات طی سال 1393 نسبت به سال قبل برخوردار بوده‌اند و بقیه واحدها با کاهش میزان فروش (به‌طور متوسط 12درصد) مواجه بوده‌اند.
*در بررسی اختلاف میزان تولید و فروش (به عنوان جانشینی برای متغیر موجودی انبار)، 10واحد سیمان با مازاد تولید نسبت به فروش مواجه بوده‌اند، این در حالی است که واحدهای سیمان صوفیان با 11هزار تن، ممتازان کرمان با 641 هزار تن، غرب با 1162 هزار تن، درود با 920 هزار تن، فارس با 588 هزار تن، قائن با 660 هزار تن، کردستان با 214هزار تن، سفید نی‌ریز با 160هزار تن و دشتستان با یک هزار تن کاهش در موجودی انبار مواجه بوده‌اند.
*از بین 20 واحد سیمان مورد بررسی 8 واحد سیمان خوزستان (6/3درصد)، صوفیان (4/2درصد)، خاش (4/16درصد)، ممتازان کرمان (1/50درصد)، فارس‌نو (28درصد)، کرمان (8/23درصد)، فارس (2/17درصد) و دشتستان (1/46درصد)، از افزایش سود ناخالص طی سال 1393 نسبت به سال قبل برخوردار شده و بقیه واحدها با زیان ناخالص روبه‌رو شده‌اند.
*از بین 20 واحد سیمان مورد بررسی، 6 واحد سیمان خوزستان (7/41درصد)، غرب (بیش از 8 برابر)، کرمان (6/9درصد)، داراب (9/9درصد)، قائن (69درصد) و دشتستان (20درصد) افزایش سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت را تجربه کرده‌اند. این در حالی است که تغییر در رقم سرمایه‌گذاری بلندمدت واحدهای دیگر نسبت به سال قبل منفی، صفر یا تقریبا صفر است.
* از بین 20 واحد سیمان مورد بررسی، 4 واحد سیمان ممتاز کرمان (8/36درصد)، شمال (بیش از 24برابر)، درود (بیش از 9برابر) و دشتستان (حدود 5/2 برابر) از افزایش سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت نسبت به سال قبل برخوردار بوده‌اند، این در حالی است که تغییر در رقم سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت 16 شرکت دیگر منفی، صفر یا تقریبا صفر است.
جمع‌بندی
*به‌طور کلی طی سال 1393، تولید سیمان واحدهای مورد بررسی که بیش از 2/42درصد از کل تولید سیمان کشور را به خود اختصاص داده‌اند، با کاهش 2/0درصدی نسبت به سال قبل مواجه بوده است که ناشی از کاهش تقاضای سیمان به دلیل رکود ساخت‌وساز و پروژه‌های عمرانی در کشور است (کل سیمان تولیدی در کشور طی دوره مورد بررسی حدود 3/6درصد کاهش داشته است) . انتظار می‌رود در صورت رفع تحریم‌های اقتصادی و افزایش درآمدهای ارزی، پروژه‌های عمرانی نیز با رونق همراه شود و تقاضا برای محصولات سیمانی افزایش یابد.
* در سال 1393 این صنعت با کاهش صادرات و فروش به دلیل افزایش ظرفیت تولید سیمان منطقه، بحران‌‌های داخلی کشورهای هدف صادراتی و کاهش تقاضای داخلی مواجه بوده است که این امر نیاز به تصمیم‌سازی‌های جدید برای بهبود این صنعت و جلوگیری از اتلاف منابع را آشکار می‌سازد. انتظار می‌رود با اقدامات انجام شده جهت عرضه سیمان در بورس صادراتی ضمن کنترل قیمت‌ها، زمینه افزایش میزان ارزش افزوده این محصول فراهم شود.
*در سال 1393، سود ناخالص شرکت‌های مورد بررسی در مقایسه با سال قبل، با کاهش 3/7درصدی مواجه بوده است. شایان توجه آنکه از بین 20 شرکت مورد بررسی 12 شرکت با کاهش سود یا سود صفر مواجه بوده‌اند. همچنین حاشیه سود ناخالص 20 شرکت مورد بررسی در سال 1393، حدود 32درصد گزارش شده که در مقایسه با سال قبل حدود 6 واحد درصد کاهش یافته است. لذا چنین شرایطی طبیعتا انگیزه‌های سرمایه‌گذاری در صنعت سیمان کشور را محدود خواهد ساخت.
*با توجه به بررسی میزان اختلاف تولید و فروش 20 شرکت مورد بررسی به عنوان شاخصی برای موجودی انبار، مجموع اختلاف تولید و فروش 20 واحد مذکور حدود 5/1میلیون تن است که 3/5درصد تولید این واحدها را به خود اختصاص می‌دهد، در تحلیل کینز افزایش برنامه‌ریزی نشده در موجودی انبار یکی از نشانه‌های رکود به حساب می‌آید. روند افزایش موجودی انبار واحدهای سیمانی نیز که بعضا به‌صورت برنامه‌ریزی نشده و به دلیل عدم تحقق تقاضای پیش‌بینی شده بازار سیمان (در داخل و خارج از کشور) رخ داده است، گواهی بر کاهش تقاضای موثر و رکود بازار سیمان است که موجبات افزایش قابل توجه موجودی کلینکر تولیدی واحدهای سیمان (به عنوان ماده اولیه تولید سیمان) را فراهم آورده است.
*بررسی سرمایه‌گذاری بلندمدت و کوتاه‌مدت شرکت‌های سیمان فعال در بورس حاکی از کاهش قابل توجه سرمایه‌گذاری این شرکت‌هاست. به‌طوری‌که از بین 20 شرکت مورد بررسی تنها 6 شرکت دارای افزایش اسمی رقم سرمایه‌گذاری بلندمدت و 4 شرکت دارای افزایش سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت بوده و تغییرات سرمایه‌گذاری بلندمدت یا کوتاه‌مدت بقیه شرکت‌ها، تقریبا صفر یا منفی است. روند سرمایه‌گذاری انجام شده نیز تداوم شرایط رکودی در صنعت سیمان کشور را تایید می‌کند.
*مقایسه سهم شرکت‌های پذیرفته شده در بورس از کل، از نقطه نظر ظرفیت اسمی تولید (62درصد) و تولید سال (6/61درصد) حاکی از آن است که شرکت‌های پذیرفته شده در بورس از وضعیت به مراتب بهتری جهت ادامه فعالیت در مقایسه با شرکت‌های پذیرفته نشده در بورس برخوردار بوده‌اند و از این نظر باید دامنه رکود در صنعت سیمان را به مراتب بیش از ابعاد آن حسب گزارش حاضر ارزیابی کرد.
*با توجه به ظرفیت واحدهای فعال موجود و طرح‌های در دست اجرایی که در سنوات آتی قابل بهره‌برداری هستند (مجموعا 110میلیون تن) و افزایش ظرفیت اسمی تولید منطقه، این صنعت مستلزم کمترین میزان ظرفیت‌سازی جدید است.
