کوره‌های سیمان در حال خاموشی

گروه صنعت و معدن سمیه سایش

صنعت سیمان که روزگاری از موفق‌ترین صنایع کشور به شمار می‌رفت، این روزها با تشدید رکود دست‌وپنجه نرم می‌کند. ظرفیت‌سازی‌هایی که در دهه 80 در صنعت سیمان صورت گرفت، حال با کاهش شدید تقاضای این کالا، به دردسری بزرگ تبدیل شده است. آن طور که متولیان صنعت سیمان می‌گویند؛ ظرفیت‌سازی سالانه حدود 70میلیون تن در این صنعت بر مبنای رشد اقتصادی 6درصدی، برنامه‌ریزی شده بود، در حالی که طی سال‌های اخیر، رکود اقتصادی به حدی رسید که کشور، رشد اقتصادی منفی را هم تجربه کرد.

در این میان، با وجود اینکه دولت یازدهم توانسته تا حدودی تورم را مهار کند، رکود همچنان به قوت خود باقی است؛ رکودی که بر بازار مواد و محصولات معدنی نیز سایه افکنده و صنعت سیمان نیز از این قاعده مستثنی نیست. وضعیت نابسامان صنعت سیمان به گونه‌یی است که گهگاه، اخباری مبنی بر تعطیلی چند واحد سیمانی به گوش می‌رسد، اما تعطیلی واحدهای صنعتی سیمان خبر تازه‌یی نیست. پیش‌تر نیز شاهد تعطیلی یا توقف تولید این صنایع بودیم. یک بار واحدهای سیمانی به دلیل ایجاد آلودگی در سطح شهر تعطیل می‌شوند و بار دیگر، کمبود نقدینگی و بالا بودن هزینه تولید بهانه‌یی برای تعطیلی کارخانه‌های سیمان می‌شود.

به زعم فعالان صنعت سیمان، در حال حاضر وضعیت بازار سیمان بسیار نامساعد است و واحدهای تولید سیمان به دلیل نبود توجیه اقتصادی به مرز تعطیلی کشانده می‌شوند. این موضوع در حالی از سوی فعالان صنعت سیمان مطرح می‌شود که اعضای هیات‌مدیره انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان، هرگونه تعطیلی یا کاهش تولید را رد می‌کنند. به گفته مسوولان انجمن کارفرمایان صنعت سیمان، این صنعت همچنان در حال فعالیت است و هیچ یک از این تولیدکنندگان در معرض تعطیلی قرار نگرفته‌اند.

تعطیلی 21 واحد از 91 واحد

اما این تنها یک روی سکه است؛ چراکه به گفته پورقاضی، رییس کمیسیون صنعت و معدن اتاق بازرگانی تهران، طبق بررسی‌های صورت گرفته، سیمان تولیدشده در کارخانه‌ها از ۶ماه گذشته در انبارها باقی مانده و از مجموع ۹۱ واحد تولیدی سیمان، ۲۱ واحد تعطیل شده است.

مهدی پورقاضی در گفت‌وگو با «تعادل» درباره تعطیلی کارخانه‌های سیمانی گفت: رکود ساخت‌وساز و کاهش بودجه‌های عمرانی باعث شده که نه تنها کارخانه‌های سیمانی، بلکه تمامی صنایع مرتبط با ساختمان همچون سنگ، آجرسازی، کولرهای آبی و... با کمبود تقاضا در بازار مواجه شوند و بسیاری از صنایع به مرز تعطیلی کشیده شوند.

وی با بیان اینکه بیش از ۱۲۰ صنعت با صنعت ساختمان مرتبط هستند، ابراز امیدواری کرد که با رونق ساخت‌وساز و پروژه‌های عمرانی در سال جاری سایر صنایع دیگر نیز روند رو به رشدی را در پیش گیرند.

فعالیت با حداقل ظرفیت

پورقاضی با اشاره به اینکه بسیاری از کارخانه‌های سیمان با حداقل ظرفیت مشغول به کارند، افزود: بسیاری از واحدهای صنعتی به دلیل کمبود نقدینگی و افزایش هزینه‌های سربار تولید کوره‌های خود را تعطیل کرده‌اند و هیچ محصولی تولید نمی‌کنند. وی با بیان اینکه فعالان صنعت سیمان برای ادامه فعالیت خود باید طبق روال هر سال افزایش قیمت محصولات خود را اعمال کنند، تصریح کرد: این در حالی است که وزارت صنعت، معدن و تجارت با افزایش قیمت سیمان مخالف است. البته افزایش قیمت در این بازه زمانی باعث دوچندان شدن رکود محصولات سیمانی می‌شود و این اقدام تاثیر چندانی بر بهبود وضعیت صنعت سیمان نخواهد داشت.

لایحه خروج از رکود اجرا نشد

پورقاضی با اشاره به اینکه کاهش بازارهای صادراتی عامل اصلی انباشت تولیدات و تعطیلی واحدهای سیمانی است، افزود: دولت برای کمک به صنایع لایحه خروج از رکود را تدوین کرد اما این برنامه باید به صورت عملیاتی‌تر اجرا شود؛ چرا که واحدهای صنعتی بسیاری با کاهش توان تولید روبه‌رو هستند و اگر اقدامی از سوی سکانداران دولتی صورت نگیرد عملا تولید با شکست مواجه خواهد شد. وی با بیان اینکه بسیاری از واحدهای صنعتی به بانک‌ها بدهکارند، تصریح کرد: افزایش سرمایه درگردش واحدهای تولیدی، ارائه تسهیلات بی‌بهره و بخشودگی جرایم از اقداماتی است که می‌تواند به روند فعالیت واحدهای تولیدی کمک شایانی کند.

تعطیلی برای کاهش هزینه است!

این اظهارات در حالی است که به گفته دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان، هیچ کارخانه‌یی تعطیل نشده است. عبدالرضا شیخان در گفت‌وگو با «تعادل» با بیان اینکه کارخانه‌های سیمان در شرایط سخت‌تر نیز تعطیل نشده‌اند، تصریح کرد: «تعطیلی به این معناست که در کارخانه را بسته و هیچ محصولی تولید نکنیم؛ این در حالی است که بنا به مصلحت برای کاهش هزینه‌ها، تنها چند کوره تعطیل شده‌اند که این امر به معنای تعطیلی کارخانه نیست.»

وی با اشاره به رکود بازار سیمان اظهار کرد: «در شرایطی که هزینه‌ها افزایش پیدا کرده و تولیدکننده راهی برای افزایش درآمد ندارد، کاهش هزینه تصمیمی منطقی است. تعطیلی کوره هم اتفاق تازه‌یی نیست. در فصولی از سال تولیدکنندگان برای تعمیرات اساسی تعدادی از کوره‌ها را تعطیل می‌کنند که امسال این امر با رکود شدید ساخت‌وساز و افت تقاضای سیمان همراه شده است.»

دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان با بیان اینکه تعطیلی کوره‌ها آسیبی به عرضه وارد نمی‌کند، اظهار کرد: «موجودی کلینکر به اندازه کافی در انبارها وجود دارد. بنابراین این اقدام تصمیمی بجا برای کاهش هزینه‌هاست که باید مورد حمایت واقع شود. دولت باید در این دوره گذار به صنعت سیمان توجه داشته باشد تا با افزایش تحرک اقتصادی و رونق ساخت‌وسازها، بازار سیمان دوباره جان بگیرد.»

رونق صادرات با تلطیف سیاست خارجی

وی در خصوص برنامه صادراتی صنعت سیمان توضیح داد: «طی 2سال اخیر مصرف داخلی سیمان به‌شدت کاهش یافت از این‌رو ناچار به سمت تقویت صادرات روی آوردیم که در این زمینه موفق بودیم. به گونه‌یی که سال گذشته 8/18میلیون تن سیمان از کشور صادر شد و ایران در صدر صادرکنندگان این کالا در جهان قرار گرفت.» شیخان با بیان اینکه با تغییر جو سیاسی جامعه، فعالیت‌های صادراتی افزایش پیدا می‌کند، تصریح کرد: «اگر روابط سیاسی با رفع تحریم‌ها تلطیف شود، سیمان ایران قابلیت صادرات به مناطق دورتر را نیز دارد. علاوه بر این با رفع تحریم‌ها بیشتر می‌توان روی کشتیرانی و حمل‌ونقل دریایی متمرکز شد که باعث کاهش هزینه‌های حمل می‌شود.» وی با اشاره به کیفیت بالای سیمان ایران اظهار کرد: «اگر دولت در دوران پس از تحریم از این صنعت حمایت و امکان حمل‌ونقل دریایی با نرخ‌های پایین‌تر را فراهم کند، سیمان ایران از نظر کیفی قابلیت صادرات به کشورهای دورتر را هم دارد. این اقدام تا زمانی که مصرف داخلی سیمان افزایش پیدا کند، می‌تواند از این صنعت محافظت کند.»

مشکل کمبود نقدینگی برای واحدها

در همین حال، عضو هیات‌مدیره انجمن صنعت سیمان و عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی تهران با بیان اینکه هزینه‌های تولید کارخانه‌ها افزایش یافته است، افزود: این در حالی است که بسیاری از واحدهای صنعتی سیمان به دلیل کمبود نقدینگی در معرض تعطیلی قرار گرفته‌اند. مرتضی لطفی در گفت‌وگو با «تعادل» با بیان اینکه صنعت سیمان به باور برنامه‌های توسعه‌یی رشد کرده است، تصریح کرد: صنعت سیمان جزو صنایعی است که بعد از انقلاب با استفاده از توان داخلی به جایگاه مناسبی دست یافت و تولید آن از 15میلیون تن به ظرفیت اسمی 85میلیون تن و تولید واقعی حدود 70 میلیون تن ارتقا پیدا کرده و جایگاه چهارم را در سطح جهان کسب کرد. وی افزود: اگر این صنعت با رکود روبه‌رو نمی‌شد، قطعا می‌توانستیم امریکا را از لحاظ ظرفیت پشت سر بگذاریم. عضو هیات‌مدیره انجمن صنعت سیمان با بیان اینکه طی 2سال اخیر به دلیل تورم و رکود بازار، مصرف داخلی سیمان به‌شدت کاهش پیدا کرد، افزود: در سال گذشته از 37هزار میلیارد تومان بودجه عمرانی تنها 3هزار میلیارد تومان آن تامین شد و امسال نیز طبق آمار اعلام شده، تنها 5درصد بودجه عمرانی محقق شده و در عرصه ساخت‌وساز با کاهش 48 درصدی صدور پروانه روبه‌رو شده‌ایم.

مازاد تولید 20درصدی کارخانه‌ها

وی با بیان اینکه در حال حاضر سرانه مصرف سیمان حدود 650کیلوست، تصریح کرد: متاسفانه از این مقدار بیش از 20درصد مازاد تولید وجود دارد؛ این در حالی است که طبق پیش‌بینی‌های صورت گرفته، به نظر می‌رسد امسال نیز صنعت سیمان همچنان صدرنشین حوزه صادرات باشد. سال گذشته نیز با صادرات 18.8میلیون تن سیمان توانستیم رتبه نخست صادرات سیمان را از آن خود کرده و به 36 کشور صادرات انجام دهیم.

لطفی با بیان اینکه طبق برآوردهای صورت گرفته کارخانه‌ها با بیش از 17میلیون تن مازاد تولید مواجه هستند، تصریح کرد: در گذشته فعالان این صنعت برای پیشگام بودن در عرصه صادرات از صندوق توسعه ملی تسهیلاتی را اخذ کردند که امروز با توجه به رکود تورمی قادر به بازپرداخت تسهیلات و تامین نقدینگی نیستند.

کاهش شدید صادرات و فروش

وی افزود: در 4ماهه نخست امسال، کاهش 28 درصدی میزان صادرات و 12درصدی فروش داخلی را شاهد بودیم. از این‌رو بسیاری از کارخانه‌های سیمانی به دلیل نبود نقدینگی و افزایش هزینه‌های سربار کوره‌های خود را خاموش کرده‌اند و دیگر قادر به ادامه فعالیت نیستند.

لطفی با بیان اینکه دولت یازدهم در زمینه مهار تورم اقدامات خوبی انجام داده است، ابراز امیدواری کرد: دولت تدابیری را در زمینه خروج از رکود بیندیشد.

وی با بیان اینکه انتظار می‌رود با توجه به رفع تحریم‌ها و ارتباط میان هیات‌های اقتصادی دیگر کشورها سال آینده صنایع روند مناسبی را درپیش گیرند، تصریح کرد: دستیابی به ظرفیت 100میلیون تنی سیمان چشم‌انداز فعالان این صنعت است. در حال حاضر نیز 27 کارخانه صنعتی در زمینه توسعه زیرساخت‌ها فعال هستند اما متاسفانه به دلیل کمبود نقدینگی، این واحدها نیز در معرض خطر قرار گرفته‌اند. در مجموع، امیدواریم باخروج از رکود بتوانیم با احیای واحدهای سیمانی به ظرفیت‌سازی مناسبی در این حوزه دست یابیم.

وی با بیان اینکه توازن عرضه و تقاضا تعیین‌کننده قیمت است، اظهار کرد: در این راستا دولت نیز باید به سمت اقتصاد آزاد حرکت کند. در همین حال انتظار می‌رود به دلیل شرایط نامناسب تولید، وزارت صنعت از صدور پروانه‌های جدید در حوزه صنعت سیمان ممانعت به‌عمل آورد.