گروه بانک‌و‌بیمه محسن شمشیری
نماگرهای سه ماهه چهارم سال 93 بانک مرکزی که به تازگی منتشر شده، نشان می‌دهد که بازار پول و بانکداری کشور همچنان با تحولات قابل توجهی همراه است که مهم‌ترین آنها، رشد بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی و افزایش سپرده‌های غیردولتی بانک‌هاست.
به گزارش «تعادل» بدهی بخش دولتی شامل دولت و شرکت‌های دولتی به بانک‌ها و بانک مرکزی در اسفند 93 به رقم بزرگ 146هزار و 601میلیارد تومانی رسیده که با رشد 32.1درصدی مواجه شده است
همچنین به دنبال کنترل تورم و پایه پولی، نرخ رشد پایه پولی به 10.7درصد کاهش یافته است. همچنین با پیگیری مطالبات معوق و استمهال بدهی‌ها نسبت تسهیلات غیرجاری به کل تسهیلات ریالی و ارزی بانک‌ها در سال 93 نسبت به سال 92 کاهش 2 واحد درصدی داشته است.
از سوی دیگر به دنبال کنترل نقدینگی و اعتبارات بانکی و افزایش نرخ سود بانکی، رشد نقدینگی به 22.3درصد کاهش یافته و از رقم بالای 38درصدی سال 92 کمتر بوده است.
در بازار ارز نیز دو تحول مهم را شاهد بوده‌ایم و درحالی که افزایش 96 تومانی نرخ متوسط دلار در بازار آزاد در سال 93 نسبت به 92 رخ داده، نرخ دلار بین بانکی در سال 93 با افزایش 297 تومانی مواجه شده و فاصله نرخ دلار بین بانکی با نرخ بازار آزاد کاهش زیادی
داشته است.
بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی
بدهی بخش دولتی شامل دولت و شرکت‌های دولتی به بانک‌ها و بانک مرکزی در اسفند 93 به رقم بزرگ 146هزار و 601میلیارد تومانی رسیده که با رشد 32.1درصدی مواجه شده است.
بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی از 91هزار میلیارد تومان در اسفند 91 به 146هزار میلیارد تومان در اسفند 93 رسیده و طی این دو سال فعالیت دولت یازدهم معادل بیش از 55هزار میلیارد تومان رشد کرده است.
این رقم 146هزار و 601 میلیارد تومانی بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی در اسفند 93 شامل بدهی دولت به بانک مرکزی با رقم 18هزار 358میلیارد تومان، بدهی دولت به بانک‌ها با رقم 100هزار و 480میلیارد تومان، بدهی شرکت‌های دولتی به بانک مرکزی با رقم 24هزار و 208میلیارد تومان و بدهی شرکت‌های دولتی به بانک‌ها با رقم 3554میلیارد تومان گزارش است.
رشد بدهی دولت به بانک مرکزی 16درصد، رشد بدهی دولت به بانک‌ها 38درصد، رشد بدهی شرکت‌های دولتی به بانک مرکزی 26.3درصد و رشد شرکت‌های دولتی به بانک‌ها 13.5درصد بوده است.
رشد 7/16 درصدی بدهی‌های غیردولتی
بدهی غیردولتی به بانک‌ها شامل بدهی مردم بابت وام و تسهیلات بانکی در اسفند 93 معادل 630هزار و 905میلیارد تومان گزارش شده که از رشد 16.7درصدی برخوردار بوده است.
این رقم در سال 92 معادل 540 هزار و 815 میلیارد تومان بوده که نسبت به سال قبل از آن رشد 30.7درصدی داشته است
به عبارت دیگر در دولت یازدهم به دنبال افزایش نرخ سود بانکی و جذب سپرده‌ها، میزان بدهی غیردولتی یا تسهیلات بانک‌ها به مردم نیز رشد قابل توجهی داشته و در سال‌های 92 و 93 بیش از 30 و 16درصد رشد داشته است.
مطالبات سیستم بانکی از بخش دولتی و غیردولتی نیز در اسفند 93 معادل 777هزار 506 میلیارد تومان بوده که از رشد 19.3درصد برخوردار بوده است.
مطالبات معوق
براساس گزارش نماگرهای بانک مرکزی، نسبت تسهیلات غیرجاری به کل تسهیلات ریالی و ارزی بانک‌ها و موسسات اعتباری در اسفند 93 به عدد 12.1درصد رسیده که در مقایسه با عدد 14.1درصد اسفند 92 معادل 14.2واحد درصد کاهش داشته است.
نسبت تسهیلات غیرجاری به کل تسهیلات ریالی و ارزی بانک‌ها در سال‌های 90 تا 93 به ترتیب 15.1، 14.7، 14.1 و 12.1درصد بوده که نشان‌دهنده روند کاهشی در این سال‌ها بوده است.
البته به عقیده کارشناسان، بخش عمده‌یی از این کاهش به خاطر استمهال بدهی‌ها و گفت‌وگوهایی بوده که با بدهکاران بزرگ بانکی انجام شده و قراردادهای جدید با بدهکاران بانکی با نرخ‌های سود تسهیلات جدید بسته شده و تسهیلات از قرمز به سبز تبدیل شده است.
به عبارت دیگر، به این معنی است که همچنان تسهیلات در اختیار بدهکاران است اما این تسهیلات از لیست تسهیلات غیرجاری به جاری تبدیل شده و با نرخ‌های جدید نرخ سود تسهیلات قراردادهایی بسته شده است.
بر این اساس می‌توان اعلام کرد که در دولت یازدهم، نسبت تسهیلات غیرجاری به کل تسهیلات ریالی و ارزی در دولت یازدهم معادل 2.6درصد کمتر شده و از 14.7 به 12.1درصد رسیده است.
از سوی دیگر، نسبت تسهیلات غیرجاری به کل تسهیلات ریالی بانک‌ها نیز از رقم 14.2درصد در سال 91 به 11.2درصد در اسفند 93 رسیده و طی این دو سال معادل 3درصد کمتر شده است. در سال 93 این نسبت به میزان 15.2واحد درصد نسبت به سال 92 کاهش داشته است.
همچنین نسبت تسهیلات غیرجاری به کل تسهیلات ارزی نیز از 19درصد در سال 91 به 17.7درصد در اسفند 93 رسیده و 1.3درصد کمتر شده است. در سال 93 این نسبت به میزان 6.8درصد در مقایسه با سال 92 روند کاهشی داشته است.
افزایش 96 تومانی دلار بازار آزاد
براساس نماگرهای 3ماهه چهارم سال 1393 بانک مرکزی، نرخ متوسط دلار در بازار آزاد ارز در سال 93 به رقم 3280تومان رسید که در مقایسه با رقم 3184تومان سال92 به میزان 96تومان افزایش یافته است.
این رقم در سال‌های 90 معادل 1356تومان و در سال 91 معادل 2606تومان گزارش شده است.
همچنین در اسفندماه 93دلار در بازار آزاد به 3394 تومان رسید. بالاترین نرخ دلار مربوط به دی 93 با رقم 3519تومان و در بهمن‌ماه 93 معادل 3451تومان
بوده است.
افزایش 297تومانی نرخ دلاربین بانکی
گزارش نماگرهای بانک‌مرکزی نشان می‌دهد که متوسط نرخ دلار در بازار بین بانکی در سال93 معادل 2561تومان بوده است.
این رقم در سال 92 معادل 2125تومان، در سال 91 معادل 1226تومان و در سال 1390 معادل 1096تومان اعلام شده است.
روند نرخ دلار در بازار بین بانکی، در سال 93 روبه افزایش بوده و به دنبال سیاست دولت مبنی بر حرکت به سمت تک نرخی شدن ارز، فاصله نرخ بازار بین بانکی با بازار آزاد روبه کاهش گذاشته است.
به‌طوری که نرخ دلار بین بانکی از 2667تومان در مهر 93 به 2784تومان در اسفند 93 افزایش یافته و در این دوره 6ماهه 117تومان رشد داشته است.
متوسط نرخ دلار بازار آزاد در اسفند 93 معادل 33938ریال و نرخ دلار بین بانکی 27845ریال گزارش شده و فاصله این دو نرخ از 1400تومان در سال 91 به حدود 600تومان در سال 93 کاهش یافته است.
نرخ سود بانکی
به دنبال سیاست افزایش نرخ سود بانکی در دولت یازدهم، نرخ سود سپرده یک‌ساله در بانک‌های دولتی از 17درصد در سال‌های 90 و 91 به 21.5 -17 درصد در سال 92 و 24-22درصد در سال 93 افزایش یافته است.
همچنین نرخ سپرده یک‌ساله در بانک‌های غیر دولتی نیز از 17درصد در سال 91 به 23.5-17 در سال 92 و 22-17 در سال 93 افزایش یافته است. از سوی دیگر نرخ سپرده کوتاه‌مدت عادی در بانک دولتی نیز از15-7 در سال‌های 90 و 91 به 20-7 درصد در سال 92 و 22.2- 10 در سال 93 رسیده است.
نرخ سپرده کوتاه‌مدت عادی در بانک‌های غیردولتی 15-7 در سال 91 به 22-7 در سال‌های 92 و 93 افزایش یافته است.
نرخ سپرده کوتاه‌مدت ویژه نیز در بانک‌های دولتی از 19-10 در سال 91 به 23-10 در سال 92 و 23-11 درسال 93 رسیده است.
این نرخ در بانک غیر دولتی از 16-7درصد در سال 91 به 23-7 در سال 92 و 23-10 درسال 93 رسیده است. این نرخ‌ها نشان‌دهنده این واقعیت است که اولا نرخ سود‌ها به‌طور عمومی افزایش یافته تمایل مردم و بانک‌ها به نگهداری پول در حساب‌های کوتاه‌مدت عادی و ویژه بیشتر شده و نرخ سود کوتاه‌مدت افزایش قابل توجهی یافته است.
نقدینگی
رقم نقدینگی در اسفند 93 معادل 782هزار میلیارد تومان با رشد 22.3درصدی گزارش شده است. نرخ رشد نقدینگی در سال‌های 90 تا 92 نیز به ترتیب معادل 20.1، 30 و 38.8درصد اعلام شده است.
یکی از اجزای مهم نقدینگی، پایه پولی است که در اسفند 93 معادل 131هزار میلیارد تومان با رشد 10.7درصدی نسبت به سال 92 گزارش شده است.
کاهش نرخ رشد پایه پولی به 7/10درصد
رقم پایه پولی از76هزار میلیارد تومان درسال 90، به 97هزار میلیارد تومان درسال 91 و 118هزار میلیارد تومان در سال 92 رسیده است.
رشد پایه پولی که در 2سال آخر دولت احمدی‌نژاد بیش از 11 و 27درصد بوده در دولت یازدهم کاهش قابل توجهی داشته و در سال‌های 92 و 93 به ترتیب 21.4 و 10.7درصد گزارش شده است.
رشد 23درصدی سپرده غیردولتی
کل سپرده‌های غیردولتی در اسفند 93 معادل 747 هزار میلیارد تومان گزارش شده که از رشد23.3 درصد برخوردار بوده است.
نرخ رشد سپرده‌های غیردولتی در سال‌های 90 تا 92 نیز به ترتیب20.4، 30.4 و 41.7درصد گزارش شده است.
به عبارت دیگر با سیاست‌های جدید بانک‌مرکزی در دولت روحانی، در همان سال اول دولت یازدهم یعنی سال 92 جذب سپرده به خاطر رشد نرخ سود سپرده‌ها، به‌شدت افزایش یافته و به نزدیک 42 درصد رسیده است.
نرخ‌های ماهانه رشد سپرده‌های بانکی در سال‌های 92 و 93 نیز نشان‌دهنده رشد بالای سپرده‌ها بوده که ارقام 41، 38، 33، 36درصد و... را به همراه داشته و نشان‌دهنده تمایل مردم به نگهداری پول در سپرده‌های بانکی است.
به عبارت دیگر، به دنبال ثبات نرخ ارز و سکه وطلا و افزایش نرخ سود بانکی، رجحان مردم و مطلوبیت سرمایه‌گذاری مردم به سمت سپرده‌های بانکی هدایت شده است.
