گروه ایران
محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان قرار است در دومین سفر منطقهیی خود پس از توافق هستهیی به کشورهای حاشیه خلیجفارس، لبنان، سوریه و ترکیه سفر کند. به گفته حسین امیرعبداللهیان معاون عربی آفریقایی وزارت خارجه تبیین اولویت ایران در تحکیم روابط سیاسی با همسایگان و کشورهای منطقه از اهداف اصلی این سفرها عنوان شده است. در همین راستا سفر محمدجواد ظریف که قرار بود اول از ترکیه آغاز شود به تعویق افتاده است. یک مقام آگاه در وزارت خارجه در این باره به خبرنگاران اعلام کرد: این سفر بهدلیل عدم انطباق برنامهها به تعویق افتاده است. بلافاصله پس از تعویق این سفر، مطبوعات ترکیه و ایران به بررسی ابعاد مختلف تعویق این سفر پرداختند.
بازی دوگانه ترکها در قبال بحرانهای منطقه
به گفته کارشناسان، ظریف قرار بود در این سفر در دیدار با مولود چاووش اوغلو همتای ترک خود، درباره طرح ولادیمیر پوتین رییسجمهور روسیه و طرح چهار مادهیی ایران برای حل بحران سوریه دیدار و گفتوگو داشته باشد. دو کشور ایران و ترکیه باوجود همکاریهای گسترده سیاسی و اقتصادی طی سالهای گذشته، در زمینه بحران سوریه و نحوه مواجهه با گروههای تروریستی بهخصوص گروه داعش دارای اختلافنظرهای عمدهیی هستند. سیاست ایران از ابتدای شروع بحران سوریه در حمایت از دولت این کشور و حفظ وضع موجود بوده و تنها راهحل بحران سوریه را از طریق سیاسی میداند. ازسوی دیگر ترکیه که با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در سال2003 بهدنبال تبدیل شدن به الگویی حکومتی برای جهان اسلام بوده است، پس از تحولات مربوط به بهار عربی و ظهور گروه تروریستی داعش در سوریه و عراق، سیاست تنشزدایی صفر با همسایگان خود را تغییر داده و روی به سیاستی مداخلهجویانه از مصر تا سوریه آورده است. در این میان بازی دوگانه ترکها در قبال نحوه برخورد با گروههای تروریستی و اقدامات این کشور در جهت زمینهسازی مداخله نظامی در سوریه باعث شده تا معادله بحرانهای منطقهیی پیچیدهتر
از قبل جلوه کند.
تلاش ایران برای حل بحران سوریه از طریق سیاسی
بهزعم کارشناسان یکی از مهمترین علل سفر منطقهیی ظریف، رایزنی درباره تکمیل مشورتها و هماهنگیها میان ایران و ترکیه درمورد طرح چهار مادهیی پیشنهادی ایران برای حل بحران سوریه است. به گفته مقامات آگاه طرح چهار مادهیی ایران شامل تاکید بر آتشبس فوری، تشکیل دولت وحدت ملی، اصلاح قانون اساسی سوریه و برگزاری انتخابات تحت نظارتهای بینالمللی است. وزیر خارجه کشورمان قرار بود پس از سفر به ترکیه، به لبنان و سوریه عزیمت کرده تا ضمن ارائه این طرح به بشار اسد، فرصت داده شود تا رهبری سوریه موضع خود را درقبال آن مشخص کند. به گفته برخی منابع مطلع قرار است ظریف پس از بیروت عازم روسیه شود.
در همین حال گفته میشود عادل جبیر وزیر خارجه عربستانسعودی نیز در مسکو بهسر میبرد و دمشق که این روزها شامل تحرکات گسترده دیپلماتیک ازسوی کشورهای منطقه است قرار است وزیر خارجه خود را راهی مسکو کند. لذا به گفته کارشناسان ظریف در این سفرها، بهدنبال جلب حمایت بینالمللی و منطقهیی از این طرح برای ایجاد راهحلی سیاسی برای بحران سوریه است.
انتقاد ایران از سیاستهای ترکیه
ازسوی دیگر گفته میشود انتشار مطلبی ازسوی ظریف در روزنامه جمهوریت ترکیه که در جناح مخالف دولت این کشور است، نیز میتواند از دلایل به تعویق افتادن سفر وی به ترکیه باشد. ظریف در مطالبی از سیاستهای امریکا بهعنوان اصلیترین متحد ترکیه در خاورمیانه بهشدت انتقاد کرده است. در همین خصوص حسن روحانی نیز چند روز قبل در گفتوگوی تلفنی با رجب طیب اردوغان همتای ترکیهیی خود، از وی بهدلیل ورود تروریستها از خاک ترکیه به داخل سوریه انتقاد کرده بود. در همین راستا تعویق سفر وزیر خارجه کشورمان به ترکیه ازسوی رسانههای این کشور در راس اخبار قرار گرفت. پایگاه اینترنتی روزنامه رادیکال در خبری در این رابطه نوشت: وزیر خارجه ایران قرار بود طرح ولادیمیر پوتین رییسجمهور روسیه، درمورد برقراری صلح در سوریه را به مقامات ترکیه ارائه کند. طرح پیشنهادی روسها نخستینبار یک ماه پیش در جریان سفر ولید معلم وزیر خارجه سوریه به مسکو، مطرح شد و مقامات دمشق آن را مطرح کردند. این طرح شامل همکاریهای گسترده کشورهای منطقه به خصوص همسایگان سوریه و نیز مشارکت ایران و عربستان در حل مشکلات سوریه و مبارزه با گروههای تروریستی در این کشور است. در همین خصوص میخاییل بوگدانف معاون وزیر خارجه روسیه و نماینده پوتین در امور خاورمیانه طی سفری به تهران درمورد طرح پوتین با مقامات وزارت خارجه گفتوگو و مذاکره کردند. گفته میشود که روسها امید دارند با حلوفصل سیاسی بحران سوریه، از افزایش تحرکات امریکا و همپیمانانش در خاورمیانه بهخصوص ترکیه و عربستانسعودی جلوگیری بهعمل آورده و برای پیشبرد این مهم به مشارکت و همکاری ایران امیدوارند.