استقبال سرمایه‌گذاران خارجی از فرصت‌های موجود در کشورمان با توافق هسته‌یی و لغو تحریم‌های بین‌المللی، حاکی از تغییر فضای سرمایه‌گذاری ایران در دوران پس از تحریم است. ورود هیات‌های مختلف تجاری به کشورمان طی ماه‌های اخیر و بحث و تبادل‌نظر درخصوص پتانسیل‌های همکاری مشترک یکی از نمودهای عینی تغییر فضای بین‌المللی و امیدواری سرمایه‌گذاران خارجی به گذر از مرز‌های ایران است. بازار داخلی ایران در کنار بازار چشمگیر منطقه، به همراه دراختیار داشتن منابع طبیعی غنی ازجمله مهم‌ترین مزایای ایران برای تبدیل به قطب صنعتی منطقه است که به‌طور قطع ورود سرمایه‌های خارجی می‌تواند این روند را تسهیل کند. در همین حال نگرانی‌هایی نیز درخصوص عارضه‌های ورود سرمایه‌گذاران خارجی مطرح می‌شود. همین امر باعث شده تا کارشناسان به کرات بر ضرورت دقت و توجه به امور حقوقی در قراردادها با شرکای خارجی تاکید کنند. در همین راستا وزیر صنعت نیز به‌تازگی با تاکید بر اینکه علاقه‌یی به واردات یک‌طرفه ماشین‌آلات نداریم، بر ضرورت همکاری‌های مشترک تاکید کرده است. نعمت‌زاده در سخنان خود در کنفرانس تجارت و سرمایه‌گذاری ایران و اروپا با تاکید بر اینکه فضای
اقتصادی ایران نسبت به سال‌های پیش تغییر کرده است، از کشورهای اروپایی دعوت کرد تا در حوزه‌های مختلف تولیدی با ایران وارد مشارکت شوند. از صحبت‌های وی همچنان می‌توان به خوبی دریافت که ایران در این مقطع که با اقبال کشورهای اروپایی مواجه شده است، به‌دنبال احداث‌کننده یا به عبارتی فروشنده کارخانه نیست. حضور شریک تجاری که هم سرمایه و هم دانش فنی خود را در قالب همکاری مشترک به ایران وارد کند، مدلی از سرمایه‌گذاری خارجی است که سیاستمداران ایران پس از باز شدن فضای سیاسی و اقتصادی و رفع تحریم‌ها انتظار دارند. حوزه‌هایی همچون معدن و صنایع معدنی، خودرو، تولید قطعات و ماشین‌آلات صنعتی ازجمله بخش‌هایی است که می‌تواند محور همکاری مشترک ایران و اروپا پس از لغو تحریم‌ها واقع شود.
فرصت‌های ایران برای تولید مشترک
در همین رابطه داریوش مهاجر دبیر کنفدراسیون صنعت معتقد است ایران در بسیاری از حوزه‌ها ازجمله پتروشیمی، نفت و گاز و خودرو پتانسیل همکاری با کشورهای اروپایی را دارد، تصریح کرد: «ایران از قابلیت بالقوه‌یی برای تولید ماشین‌آلات خطوط مختلف صنعتی برخوردار است که این قابلیت را می‌توان با تعریف همکاری و تولید مشترک با طرف اروپایی گسترش داد.» مهاجر در گفت‌وگو با «تعادل» با تاکید بر اینکه نباید توان و دانش ایران را در حوزه‌های مختلف صنعتی دست کم گرفت، تصریح کرد: «حضور شریک خارجی به ما کمک می‌کند تا در جهت ارتقای کیفی محصولات و بالا بردن سطح استاندارد محصولات حرکت کنیم تا بتوانیم محصولات تولید شده را روانه بازارهای بین‌المللی کنیم.» وی جمعیت جوان ایران را یک امتیاز بالقوه دانست و تصریح کرد: «تامین نیروی انسانی جوان و تحصیلکرده یکی از امتیازات ایران برای رشد صنعتی است که در سایه ورود سرمایه‌های خارجی می‌تواند مشکل اشتغال کشور را نیز به میزان چشمگیری حل کند.»دبیر کنفدراسیون صنعت بااشاره به تشدید تحریم‌های اقتصادی طی سال‌های اخیر، اظهار کرد: «افزایش فشارهای ناشی از تحریم‌های بین‌المللی سبب شد تا به ناچار به سمت خوداتکایی
در حوزه‌های مختلف صنعت حرکت کنیم که همین امر یکی از دلایل بومی‌سازی دانش فنی در بسیاری از حوزه‌های صنعت به‌ویژه صنایع پایین‌دستی بود.»
جایگاه علمی قابل‌قبولی داریم
وی با تاکید بر جایگاه علمی قابل‌قبول ایران در منطقه و جهان تصریح کرد: «به‌عنوان نمونه در حوزه نانوتکنولوژی یکی از 10کشور برتر دنیا هستیم همین امر جایگاه علمی قابل‌قبول ایران را نشان می‌دهد که این جایگاه علمی می‌تواند در قالب همکاری‌های مشترک با صاحبان دانش و فناوری روز دنیا با سرعت بیشتری پیش برود.»مهاجر حوزه نفت و گاز را از بخش‌های مزیت‌دار ایران برای تولید و همکاری مشترک عنوان کرد و افزود: «در زمینه تولید خودرو، ماشین‌آلات صنعتی، لوازم خانگی و صنایع معدنی نیز مزیت‌های خوبی برای تعریف همکاری‌های مشترک با کشورهای اروپایی با نگاه صادرات‌محور وجود دارد.»
وی با تاکید بر ضرورت دقت بیشتر در تنظیم قراردادهای همکاری مشترک، تصریح کرد: «تنظیم صحیح قراردادهای همکاری مشترک به تداوم این روند در آینده کمک قابل‌توجهی می‌کند. از این‌رو باید در این مرحله دقت کافی صورت گیرد تا اگر طرف خارجی از وظایف خود تخطی کرد، امکان تامین منافع طرف ایرانی وجود داشته باشد و اگر در این زمینه هوشمندانه عمل شود، همکاری‌های مشترک در حوزه‌های مختلف تولیدی عارضه‌یی در پی نخواهد داشت.»
سهولت انتقالات ارزی؛ گام نخست
در همین حال محمدحسن راسخی‌نژاد دبیرخانه صنعت و معدن یزد معتقد است با رفع تحریم‌ها، ایران امکان تولید مشترک در حوزه‌های بسیاری به‌دست خواهد آورد. راسخی‌نژاد در گفت‌وگو با «تعادل» با بیان اینکه تشدید تحریم‌ها طی سال‌های اخیر فضای کسبوکار ایران را با مشکلات متعددی مواجه کرد، افزود: «با رفع تحریم‌ها دغدغه‌های مربوط به نقل‌و انتقالات پولی حل می‌شود و امکان حضور سرمایه‌گذاران خارجی بستگی به این دارد که دولت تا چه حد فضای قوانین و مقررات را برای حضور سرمایه‌گذاران خارجی مساعد کند.»دبیرخانه صنعت و معدن یزد صنایع ماشین‌سازی را از حوزه‌های پتانسیل‌دار ایران برای تولید مشترک با اروپا خواند و تصریح کرد: «ماشین‌آلات صنعتی نیز به لحاظ تکنولوژی مورد استفاده می‌تواند زمینه همکاری خوبی با کشورهای اروپایی ایجاد کند. در همین حال در حوزه صنایع غذایی و فرآوری مواد غذایی امکان تولید مشترک وجود دارد. معدن و صنایع معدنی نیز از دیگر حوزه‌هایی است که از یک سو از مواد اولیه کافی به‌عنوان یک مزیت برخوردار است و ازسوی دیگر به ورود سرمایه‌های جدید در قالب بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری خارجی نیاز دارد.»
گسترش همکاری در سایه اعتمادسازی
وی با بیان اینکه باید فضای اعتماد بر همکاری‌های مشترک ایران و اروپا حاکم شود، اظهار کرد: «باید ذهنیت‌های منفی پیشین را از بین ببریم و در جهت ایجاد اعتماد بین دو طرف گام برداریم. در این زمینه باید قوانین و مقررات مورد بازنگری قرار گیرد تا حضور سرمایه‌گذاران خارجی تسهیل شود. در همین حال باید فضای کسبوکار کشور بهبود یابد تا امکان همکاری‌های مشترک با قدرت‌های برتر صنعتی اروپا وجود داشته باشد.» راسخی‌نژاد فضای فعلی کسبوکار کشور را نامساعد خواند و تصریح کرد: «تا زمانی که فضای کسبوکار مساعد و زمینه همکاری‌های مشترک تسهیل نشود نمی‌توان انتظار داشت که سرمایه‌گذار خارجی ایران را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کند.»
وی رفع تحریم‌های بانکی و امکان نقل‌وانتقال ارزی را از مهم‌ترین مزیت‌های توافق هسته‌یی خواند و افزود: «پیش‌تر نیز واردکنندگان و صادرکنندگان با مشکلات متعددی در نقل‌وانتقالات پولی مواجه بودند. با رفع تحریم‌های بانکی و اتصال ایران به شبکه بانکی بین‌المللی، مهم‌ترین مانع تشکیل همکاری‌های مشترک با کشورهای علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در ایران رفع خواهد شد.»
