گروه جهان
نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، سفر هشت روزه خود را به پنج کشور آسیای مرکزی آغاز کرد. سفری که گفته شده با مجموعه‌یی از هدایای پارسی برای کشورهای میزبان همراه است. به اعتقاد کارشناسان، مودی در این سفر تلاش خواهد با استفاده از مشترکات فرهنگی جای پایی در حیاط‌خلوت روسیه باز کرده و طرح‌های بازرگانی چون «انتقال گاز ترکمنستان» و «دالان ترابری شمال- جنوب» را پیگیری کند.
به گزارش رسانه‌ها، نخستین مقصد نخست‌وزیر هند ازبکستان است. وی همچنین پس از سفر به قزاقستان به روسیه می‌رود تا در نشست سران بریکس و نشست سازمان همکاری شانگهای شرکت کند. نخست‌وزیر هند دهم جولای (جمعه) راهی ترکمنستان می‌شود و درنهایت به قرقیزستان و تاجیکستان خواهد رفت. گفته شده، این احتمال وجود دارد که هند در نشست شانگهای عضویت خود را از «عضو ناظر» به «عضو پیوسته» تغییر دهد.
رقابت با چین
نارندرا مودی در شرایطی به آسیای مرکزی سفر کرده که برخی کارشناسان این اقدام را تلاشی برای رقابت با چین برای کسب نفوذ در این منطقه تلقی کرده‌اند. هند و چین، دو همسایه با تنش‌های جدی و دو رقیب اقتصادی هستند. چینی‌ها توسعه اقتصادی را زودتر آغاز کردند، اما دهلی هم در سال‌های اخیر توانسته رشد اقتصادی‌اش را بهبود بخشد و به جمع اقتصادهای نوظهور بپیوندد. اما رشد اقتصادی، تنها زمینه شباهت میان این دو همسایه نیست. پکن و دهلی، هر دو برای تامین نیازهای‌شان به انرژی، ناچار هستند به واردات نفت و گاز تن دهند. بنابراین آسیای مرکزی باتوجه به اینکه منبعی سرشار از نفت و گاز است، می‌تواند صحنه رقابت دو کشور باشد.
بنا بر این گزارش، چین پیشاپیش زیرساخت‌های همکاری اقتصادی با پنج کشور آسیای مرکزی را آماده کرده است. این کشور در سال‌های 2005 تا 2015، در تاجیکستان یک‌میلیارد و 240میلیون دلار، در ترکمنستان سه‌میلیارد و 880میلیون دلار، در ازبکستان یک‌میلیارد و 510میلیون دلار، در قزاقستان 23میلیارد و 550میلیون دلار و در قرقیزستان سه‌میلیارد و 610میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده است. دو سال پیش، رسانه‌های چینی نوشتند ارزش بازرگانی میان پکن و کشورهای آسیای مرکزی، از زمان استقلال این کشورها از شوروی سابق، 100برابر افزایش یافته و به 46میلیارد دلار رسیده است. این آمار را مقایسه کنید با وضعیت هند که تقریبا در عرصه سرمایه‌گذاری در آسیای مرکزی غایب بوده و ارزش تجارت میان دهلی و پنج کشور منطقه چیزی حدود یک‌میلیارد و 400میلیون دلار تا یک‌میلیارد و 600میلیون دلار برآورد می‌شود.
برگ برنده مودی در آسیای مرکزی
نارندرا مودی اما برگ برنده‌یی هم در این سفر دارد. یکی از اهداف سفر نخست‌وزیر هند به کشورهای آسیای مرکزی، نزدیکی فرهنگی هندی‌ها و ساکنان سرزمین‌های شرق دریای خزر عنوان شده است. مودی در همین راستا، هدایایی فرهنگی نیز با خود به کشورهای مرکزی برده است. گفته شده، وی در ازبکستان با دانشجویان هندشناسی و زبان هندی دیدار خواهد کرد. تاشکند یکی از مراکز مطالعات هندشناسی در جهان است. مودی همچنین در قزاقستان نیز در دانشگاه «نظربایف» سخنرانی خواهد کرد و گشایش مرکز مشترک توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات را در دستور کار خواهد داشت. همچنین قرار است نشستی بازرگانی میان مدیران عامل شرکت‌های بزرگ هندی و قزاق برگزار شود. نخست‌وزیر هند در ترکمنستان قرار است یک مرکز طب سنتی و یوگا را افتتاح کند و در قرقیزستان نیز از مراسم آغاز به کار شبکه بهداشت هند و قرقیزستان بازدید کند. در گام نخست از این طرح، یک بیمارستان بیشکک به بیمارستان‌های هند متصل می‌شود و در گام‌های بعدی، قرار است این پیوند گسترش یابد.
طرح «انتقال گاز» و «دالان ترابری»
به گزارش ایرنا، سفر مودی به تاجیکستان، به‌ویژه از آن نظر اهمیت دارد که تنها پایگاه نظامی هندی‌ها در خارج از کشورشان، در شهر «عینی» تاجیکستان واقع است. تهران و دهلی در زمان حکومت طالبان، مواضع مشترکی در افغانستان داشتند و طبعا همکاری‌های تاجیکستان و هند در دوران خروج نیروهای ناتو از افغانستان، یکی از محورهای گفت‌وگو میان سران دهلی و دوشنبه خواهد بود. دو طرح بزرگ بازرگانی هم طبعا در رایزنی‌های نخست‌وزیر هند با همتایانش در آسیای مرکزی مطرح خواهد شد. طرح انتقال گاز ترکمنستان، چه از راه «سوآپ» با ایران (فروش گاز ترکمنستان به ایران و فروش گاز ایران به هند) و چه از مسیر موسوم به تاپی (خط لوله ترکمنستان- افغانستان- پاکستان- هند) یکی از این طرح‌ها خواهد بود.
طرح دوم، دالان ترابری شمال- جنوب است. این دالان پنج هزار و 600کیلومتری، راه بازرگانی میان هند، ایران، آذربایجان و روسیه را هموار خواهد کرد. بمبئی، بندرعباس، بندرانزلی، باکو، آستاراخان و مسکو در این طرح سهیم خواهند شد و حالا به‌نظر می‌رسد هندی‌ها اتصال چابهار به دالان ترابری شمال و جنوب را هم به‌عنوان یک گزینه در‌نظر داشته باشند. همین دالان، اکنون نقشی برجسته‌تر می‌یابد و این نقش را در فحوای کلام ناوتج سارنا، معاون وزیر خارجه هند، می‌توان یافت. وی چند روز پیش گفت: «دالان ترابری شمال- جنوب، بندرعباس را هدف گرفته و از بندرعباس به دریای خزر و از آنجا به روسیه می‌رود، بنابراین ما با ترکیبی از راه‌آهن، راه خاکی و دریاچه رو به‌رو خواهیم بود. به‌تازگی راه‌آهن قزاقستان- ترکمنستان- ایران هم گشایش یافته است.»
بنابراین باتوجه به تمایل دیرینه هندی‌ها برای توسعه بندر چابهار در ایران، می‌توان انتظار داشت که بندرعباس و چابهار به کانون ترانزیت میان هند، آسیای مرکزی و قفقاز تبدیل شوند. احتمالا جزییات این طرح در دیدارهای مودی با سران آسیای مرکزی مطرح خواهد شد.
