گروه تعاون سپیده پیری
آنها در خانههایشان نشستهاند و حقوق میگیرند، کارفرما و مدیر هم ندارند، در واقع از خودشان حقوق میگیرند و هر روز هم مجبور نیستند کله سحر با تحمل هزینههای سنگین رفتوآمد خود را به اداره برسانند و کارت بزنند. این افراد با یک تیر دو نشان میزنند و در سرما و گرما ضمن حضور در خانههایشان مشغول به کار و فعالیت اقتصادی هستند. آری صحبت از مشاغل خانگی است. ابتکار جالبی که میتواند در این اوضاع نابسامان بیکاری تا حدودی گرهگشا باشد. به ویژه برای بانوان که مسوولیتهای منزل و تربیت فرزندان را هم برعهده دارند. البته این سبک از درآمدزایی تنها محدود به بانوان نمیشود. بلکه بسیاری از هنرمندان و حتی افراد معلول خانم و آقا ترجیح میدهند باوجود هزینههای بالا برای تدارک کارگاه و مکانی مستقل برای فعالیت اقتصادی از فضای منازلشان استفاده کرده و دست به تولید کالاهای خاص بزنند. البته موضوع به همین سادگیها هم نیست. این افراد نیازمند حمایت مالی بانکها برای توسعه کارشان هستند و سالهاست که بیمه این افراد سروسامان نگرفته است و در بعضی موارد هم بیمه آنها قطع شده است. هرچند کار آنها ممکن است در آمارهای رسمی به چشم نیاید اما به
هرحال آنها هم جزو جمعیت شاغل جامعه به حساب میآیند. به گفته بسیاری از کارشناسان اقتصادی اگر مشاغل خانگی رونق بگیرد نه فقط درآمد سرانه خانواده را افزایش میدهد بلکه چرخ اقتصاد جامعه را هم میچرخاند. حسن طایی معاون اشتغال و توسعه کارآفرینی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از اجرای ۶۹۳ طرح مشاغل خانگی با اشتغالزایی ۴۲هزارنفر در سالجاری خبر میدهد. وی در نخستین همایش آموزشی مدیران بخش تعاون که در فروردینماه سالجاری برگزار شد، گفت: به لحاظ علمی ایجاد اشتغال باید از طریق بنگاههای کوچک و متوسط پیگیری شود. در راستای این اهداف بخش تعاون میتواند ما را ایجاد 500هزار شغل در سال1394 یاری کند. همچنین مدیرکل امور بانوان استانداری تهران به تازگی در اظهارنظری از ترویج مشاغل خانگی صحبت میکند و معتقد است با گسترش این شیوه میتوان امیدوار بود تا زنان در قالب تعاونی به صورت خوشهیی در خانه و با کمترین امکانات اشتغال داشته باشند.
در سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی واگذاری امور به مردم بسیار حایز اهمیت است. در بخشی از این ابلاغیه بر تامین شرایط و فعالسازی کلیه امکانات و منابع مالی و سرمایههای انسانی و علمی کشور به منظور توسعه کارآفرینی و به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه درفعالیتهای اقتصادی با تسهیل و تشویق همکاریهای جمعی و تاکید بر ارتقای درآمد و نقش طبقات کمدرآمد و متوسط تاکید شده و آمده است طبق آن اقتصاد مقاومتی میتواند در بحرانهای رو به افزایش جهانی، الگویی الهامبخش از نظام اقتصادی اسلام را عینیت بخشد و زمینه و فرصت مناسب را برای نقشآفرینی مردم و فعالان اقتصادی در تحقق حماسه اقتصادی فراهم کند.
کسبوکار و مشاغل خانگی یکی از زمینههای افزایش مشارکت مردم دراقتصاد و ازجمله راهکارهای مناسب برای توسعه اشتغالهای خرد و متوسط بهویژه برای جمعیت وسیعی از زنان است که دارای مهارت کافی در انجام برخی از کارها هستند، اما بهدلیل شرایط نامناسب اشتغال نمیتوانند جذب بازار شوند.
فعالیت اقتصادی درمحیط خانگی موجب امکان مشارکت اعضای خانوار برای انجام یک فعالیت اقتصادی مشترک بوده و جلوگیری از رفتوآمدهای شهری، صرفهجویی در هزینههای اجتماعی و کنار خانواده بودن از مزایای مشاغل خانگی است.
نهایتا قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی در تاریخ 23/3/89 ابلاغ شد.
53 میلیون کارگر خانگی در جهان
سازمان جهانی کار در تازهترین گزارش خود درباره وضعیت کارگران خانگی در کشورهای مختلف جهان اعلام کرد: باوجود پیوستن ۴۳ کشور جهان به برنامههای حمایت از کارگران خانگی، هماکنون حدود ۵۳میلیون کارگر خانگی در سراسر جهان وجود دارد. بر پایه این گزارش، ۸۳درصد از این کارگران زن هستند.
هماکنون کارگران خانگی از آسیبپذیرترین گروههای کارگران درجهان هستند. سازمان جهانی کار در قالب کنوانسیون شماره ۱۸۹ به دنبال حمایت از کارگران خانگی به صورت محدود کردن ساعات کاری، کاهش فعالیت روزهای کاری در هفته، رعایت و پرداخت حداقل دستمزد، پرداخت اضافهکاری، تقویت امنیت اجتماعی و بهبود شرایط اشتغال است.
سیاستگذاران مذاکراتی را در مورد تقویت نهادهای بازار کار مانند رعایت و تقویت حداقل دستمزد و ایجاد اینگونه پوششها برای آن دسته از کارگرانی که بهطور سنتی خارج از دسترس قوانین کار هستند، دنبال میکنند. این سیاستها به عنوان یک استراتژی برای محدود کردن نابرابریها، کاهش مشاغل غیررسمی و جلوگیری از سوءاستفادههای احتمالی از کارگران عمل میکنند.
نگاهی به تجربههای جهانی
«هر خانه، کارخانه و هر کارخانه، خانه است». تایوانیها با همین شعار توانستند جهش اقتصادی خود را با گسترش و حمایت کارهای خانگی تجربه کنند. امروزه نیز ۸۰درصد فعالیتهای اقتصادی این کشور به صورت مستقیم و غیرمستقیم با اینگونه مشاغل در ارتباط است.
نه تنها تایوان که کشورهای دیگر دنیا مثل ایالات متحده امریکا نیز در وضعیتی به سر میبرند که ۴۳میلیون نفر به شکل پارهوقت و ۱۲میلیون نفر بهطور تماموقت در خانه فعالیت اقتصادی میکنند و در مجموع ۲۰درصد از شاغلان امریکا را تشکیل میدهند. کشور سوییس هم که برترین تولیدکننده ساعت درجهان است، بخش عمده فعالیت خود را در این زمینه یعنی تولید ساعت از طریق کارگاههای خانگی انجام میدهد. توجه به مشاغل خانگی به همین چند کشور محدود نمیشود و سهم این فعالیتها در کشورهای توسعهیافته یا درحال توسعه قابل توجه است. به این آمار توجه کنید:
کاهش 10 درصدی نرخ بیکاری
ایتالیا از دودهه قبل برای گسترش این مشاغل اقدام کرد، نتیجه فوقالعاده بود، نرخ بیکاری که بالاتر از ۲۲درصد بود، با سیاستهای حمایتی در این بخش به ۱۲درصد کاهش یافت.
تمرکز مشاغل خانگی در این کشور کفشهای چرمی بود، محصولی که در سال۲۰۰۲ ارزشافزوده آن به ۱۱میلیارد دلار رسید و ۷۹درصد از مجموع شرکتهای صنعتی این کشور را که یکی از ۷کشور صنعتی جهان است، همین واحدهای کوچک، متوسط و خانگی تشکیل میدهد. در استرالیا ۶ تا ۷درصد کل شاغلان در بخش کسبوکارهای خانگی مشغول به فعالیت هستند و حدود ۲۵درصد از این فعالیتها سود میبرند. اما چین توانسته است بسیاری از محصولاتی را که نتیجه همین مشاغل خانگی است آنچنان وارد بازار مصرف کشور ما کند که تقریبا کالای غیرچینی در بازار نمیبینیم. این کشور ۳۱درصد محصولات خود را در حوزه کسبوکار خانگی طراحی و تولید میکند.
تاریخچه مشاغل خانگی در ایران
درکشور ما نیز عمر مشاغل خانگی بسیار طولانی است. وقتی نیاکان ما نخستین فرشها را بافتند، نخستین کوزههای سفالی را ساختند و نخستین لباسها را تولید کردند و برای انجام این کارها تفاوتی بین زنان و مردان قایل نشدند، پایه صنایع کوچک و کسبوکارهای خانگی گذاشته شد. خوشبختانه چند سالی است که در کشور ما نیز بحث کسبوکارهای خانگی رونق گرفته است. آن دسته از زنان و مردانی که مهارت کافی برای انجام کاری را دارند؛ اما به دلیل نامناسب بودن بازار شغل مورد تقاضا نمیتوانند جذب بازار شوند با استفاده از مشاغل خانگی میتوانند در این عرصه فعالیت چشمگیری داشته باشند.
تجربه نشان داده است که توسعه کسبوکارهای کوچک به دلیل ساختار ساده، زودبازدهی و نیاز اندک به سرمایه درجهت متعادل کردن بازار کار و کاهش نرخ بیکاری موثر است اما نبود متولی، زیرساختهای مناسب، سیاستهای حمایتی و نظارتی و همچنین اعتبار لازم به عنوان مهمترین عامل اجرای طرح مشاغل خانگی باعث سردرگمی اجرای این طرح در کشور شده است.
با تمام این توصیفات نمیتوان از مزایای آن چشمپوشی کرد. قابلیت انجام این نوع کسبوکار در «منزل» سبب ایجاد مزایای بسیاری برای شاغلین آنها میشود، که ازجمله میتوان به ایجاد توازن بین مسوولیت خانوادگی زنان و اشتغال آنان، حذف هزینههای مربوط به خرید، رهن و اجاره کارگاه و ایاب و ذهاب، استفاده از نیروی کار سایر اعضای خانواده و ایجاد زمینههای کار خانوادگی، امکان انتقال تجارب از طریق آموزش غیررسمی به شیوه استاد- شاگردی بین اعضای خانواده و... اشاره کرد. حتما با خواندن این گزارش و مطلع شدن از مزایای این سبک از کسبوکار تصمیم گرفتهاید تا منزلتان را به کارخانه کوچکی تبدیل کنید.
درآمدزایی برای 210 زن سرپرست خانوار
عجله نکنید، خواندن تجربه افرادی که با تاسیس تعاونیهای مشاغل خانگی موفقیتهای چشمگیری به دست آوردهاند، خالی از لطف نیست و میتواند شما را در تصمیمتان مصمم کند. مدیرعامل شرکت تعاونی خدیجه کبری خمینی شهراصفهان در گفتوگو با «تعادل» میگوید: آنها توانستهاند در سال گذشته برای 210نفر از زنان بیسرپرست، بدسرپرست و حتی کم درآمد اشتغالزایی کنند. به این صورت که باتوجه به علاقهمندی بانوان در سازمان آموزش فنی و حرفهیی تحت آموزش قرار گرفته و پس از کسب تخصص در رشته مربوطه و دریافت کارت مهارت میتوانند در منزل اقدام به تولید میکنند. ملیلهدوزی، سرمهدوزی، تولید کیفهای چرم، میناکاری و... ازجمله این رشتهها هستند. این بانوان درحوزه خدمات همچون نگهداری و پرستاری کودکان و سالمندان هم میتواند پس از گذراندن دورههای لازم مشغول به کار شوند.
این بانوی کارآفرین ضمن گلایه از بانکها میگوید تسهیلات بانکی تنها به اشخاص حقیقی تعلق میگیرد. درحالی که اگر این تسهیلات دراختیار اشخاص حقوقی باشد، میتواند به شیوه موثرتری مورد استفاده قرار گرفته افراد بیشتری از مزایای آن بهرهمند شوند.
ساماندهی مشاغل خانگی با هنرمندان
مدیرعامل شرکت تعاونی گوهر صدف دریا نیز در گفتوگو با «تعادل» میگوید: آنها کارشان را با 60نفر آغاز کردند که 45نفر درحوزه مشاغل خانگی بودند. مردان و زنان هنرمندی که با حضور در این شرکت تعاونی توانستهاند تولیداتشان را افزایش داده و در نمایشگاههای فصلی بازارچههای خودکفایی به فروش برسانند.
80درصد تعاونیها فعال هستند
احمد بیگدلی شاملو مدیرکل دفتر تعاونیهای توزیعی در این رابطه به «تعادل» میگوید: افرادی که به تنهایی در منازلشان مشغول فعالیت هستند با تشکیل تعاونیهای مشاغل خانگی امور مربوط به کارهای جمعی و عمومیشان را پیگیری میکنند. این شرکت تعاونی میتواند در اموری همچون اطلاعرسانی، بازاریابی، خرید محصولات اعضا، اجرای طرحهای توسعهیی در واحدها، توانمندسازی اعضا و تامین مواد مورد نیاز بسیار تاثیرگذار باشد. بیگدلی میافزاید: افراد به سه شیوه درحوزه مشاغل خانگی فعال هستند: 1- افرادی که با ابزار کار میکنند 2- افرادی با گرایشهای انسانی و ارایه خدمات مشاوره و... 3- از طریق فناوری اطلاعات.
در این میان تعاونیها که منتخب خود افراد هستند با ورود به این حوزه ضمن تامین مواد مورد نیاز افراد و توزیع فروش محصولات آنان باعث کاهش نقش واسطهها میشوند و به همین سبب در اصلاح نظام بازار موثرند. بدون تعاونیها حاشیه سود به ضرر مصرفکننده و تولیدکننده خواهد بود. همچنین برندسازی و بازاریابی به شیوههای مختلف از مهمترین اقدامات این تعاونیهاست. به گفته وی حدود 930 شرکت تعاونی تامین نیاز مشاغل خانگی در سراسر کشور وجود دارد که 80درصد آنان هماکنون فعال هستند. استان گلستان با 300 تعاونی در این زمینه رکورددار است.