گروه پتروشیمی
معاونت اقتصادی وزارت اقتصاد و دارایی در گزارشی به بررسی وضعیت 14واحد پتروشیمی در 6ماهه ابتدایی سال93 پرداخته است. گزارشی که از وضعیت نه‌چندان مناسب این واحدها در این 6ماهه حکایت می‌کند. در حال حاضر و طبق گزارش‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی، تعداد مجتمع‌های پتروشیمی فعال در کشور 48مورد است که بعد از وارد شدن پتروشیمی به بورس 30واحد از این مجتمع‌ها راهی بورس شدند. در 6ماهه نخست سال93
87.3درصد تولید محصولات پتروشیمی در کشور در این 30واحد صورت گرفته است.
اما نکته قابل‌تامل در این گزارش این است که بررسی صورت‌های مالی این 14شرکت نشان داده مجموع سود ناخالص آنها در 6ماهه اول سال93 معادل 41038/5میلیارد ریال بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن 13درصد کاهش را نشان می‌دهد. ازسوی دیگر در این بررسی این نتیجه حاصل شده که میزان سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت این 14واحد پتروشیمی که عمدتا معطوف به توسعه تجهیزات و تاسیسات مجتمع‌هاست، نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن 7.6درصد رشد داشته اما این سرمایه‌ها نیز کمتر از رشد تورم در اقتصاد کشور بوده است که سرمایه‌گذاری حقیقی این شرکت‌ها در بلندمدت را زیر سوال می‌برد. بررسی‌های «تعادل» از گزارش معاونت اقتصادی وزارت اقتصاد از این حکایت می‌کند که در میان 14واحد پتروشیمی مورد بررسی قرار گرفته از منظر افزایش تولید و افزایش فروش، پتروشیمی زاگرس موقعیتی مناسب‌تر را به خود اختصاص داده است. زاگرس اکنون یکی از اصلی‌ترین تولید‌کنندگان متانول گرید AAدر کشور است که شاید وضعیت خوب این پتروشیمی در حال حاضر نشان‌دهنده بازار مناسب متانول در صنعت پتروشیمی باشد. از دیگر دلایل این وضعیت در پتروشیمی زاگرس می‌تواند حضور افرادی از پتروشیمی بازرگانی و
صندوق بازنشستگی وزارت نفت که به صنعت پتروشیمی آشنا هستند در بدنه این شرکت باشد.
البته درنهایت بررسی صورت‌های مالی این مجتمع‌های پتروشیمی از این حکایت می‌کند که در میان این 14مجتمع تنها 3واحد پتروشیمی امیرکبیر، کرمانشاه و خارک با افزایش سود ناخالص طی 6ماه اول سال93 مواجه بوده‌اند. امیرکبیر در این رده‌بندی با افزایش 30درصدی سود ناخالص بهترین رده را به خود اختصاص داده و بعد از آن خارک و کرمانشاه، با فاصله‌یی قابل‌توجه از واحد امیرکبیر با افزایش به‌ترتیب 13/1 و 12درصدی در رتبه‌های دوم و سوم ایستاده‌اند. بقیه 11واحد پتروشیمی در این زمینه با زیان ناخالص مواجه بوده‌اند.
پتروشیمی‌های زاگرس، جم، امیرکبیر، خارک، کرمانشاه، اصفهان، برزویه، شیراز، شازند، خراسان، آبادان، غدیر، فارابی و فن‌آوران این 14مجتمع را تشکیل داده‌اند.
در حالی که یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های حال حاضر مجتمع‌های پتروشیمی در کشور مساله خوراک است، مجموع سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت 14واحد پتروشیمی که عمدتا صرف خرید خوراک و انرژی مصرفی خواهد شد، 12828/9میلیارد ریال بوده است. محققان این گزارش در وزارت اقتصاد به این نتیجه رسیده‌اند که افزایش قیمت خوراک به میزانی فراتر از نرخ رشد سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت این واحدها، به معنای کاهش تولید برنامه‌ریزی شده این واحدها حتی در کوتاه‌مدت است.
از فروش چه خبر؟
مساله دیگری که در این گزارش به چشم می‌خورد مازاد تولید نسبت به فروش این 14مجتمع پتروشیمی در 6ماهه نخست سال93 است. از میان این 14واحد، پتروشیمی‌های زاگرس، شیراز، فن‌آوران، امیرکبیر، کرمانشاه، خارک، خراسان، اصفهان و فارابی با افزایش فروش نسبت به سال گذشته مواجه بوده‌اند. در میان این واحدها شرکت پتروشیمی زاگرس با 30.6درصد افزایش فروش نسبت به مدت مشابه سال92 بهترین وضعیت را به خود اختصاص داده است و بعد از آن شرکت‌های پتروشیمی اصفهان با افزایش 22.5درصدی و پتروشیمی خراسان با افزایش 21.5درصدی رتبه‌های سوم پرفروش‌ترین‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. پتروشیمی کرمانشاه با 20درصد به سکوی سومی‌ها نرسیده است و بعد از آن با فاصله زیاد پتروشیمی‌های خارک، امیرکبیر، شیراز و فن‌آوران در بازه 6 تا 8درصد در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند.
شرکت‌های پتروشیمی برزویه، جم، شازند، آبادان، فارابی و غدیر با کاهش میزان فروش نسبت به مدت مشابه در سال92 مواجه بوده‌اند. در میان این گروه پتروشیمی غدیر با کاهش منفی 19درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل وضعیت بدتری نسبت به دیگر واحدها داشته است و بعد از آن پتروشیمی‌های شازند و آبادان با کاهش‌های حدود 15-درصدی در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند. در این گروه پتروشیمی جم با کاهش 10-درصدی وضعیت بهتری نسبت به دیگر واحدهایی داشته که با کاهش فروش نسبت به مدت مشابه سال92 مواجه بوده‌اند.
کاهشی‌ها چه تولیداتی دارند؟
از مجموع 5واحدی که در 6ماهه نخست سال93 با کاهش در میزان فروش مواجه بوده‌اند، 2واحد برزویه و غدیر زیرمجموعه‌های هلدینگ پتروشیمی خلیج‌فارس هستند. پتروشیمی برزویه اکنون تولید‌کننده پارازایلین، بنزن، ارتوزایلین، برش سنگین، آروماتیک سنگین، رافینیت، برش سبک، گاز مایع و برش پنتان است. پتروشیمی غدیر نیز که 10درصد مالکیت آن اکنون متعلق به پتروشیمی بندرامام از زیرمجموعه‌های هلدینگ پتروشیمی خلیج‌فارس است، طبق آخرین اظهارات مدیرعامل آن سالانه 150هزار تن وینل کلراید مونومر و پلی ونیل کلراید تولید کرده همچنین 120هزار تن پی وی سی در سال تولید می‌کند. پتروشیمی شازند اراک که از دیگر شرکت‌های با کاهش فروش محصولات در سال93 بوده است، اکنون 306400تن در سال اتیلن و 124000تن در سال پروپیلن تولید می‌کند. پتروشیمی جم نیز اکنون واحدهای الفین، بوتادین، بوتن-1، پلی‌اتیلن سنگین و پلی‌اتیلن سبک خطی را داراست. پتروشیمی آبادان نیز که همواره به تنوع محصولات تولیدی شهره است محصولاتی مانند پی‌وی‌سی، دودسیل بنزین و سود سوزآور تولید می‌کند.
برندگان و بازندگان تولید
اما کاهش فروش در بخشی از کاهش تولید نیز متاثر می‌شود، در سال‌های گذشته مسایل مختلفی همچون کمبود منابع مالی و تحریم‌ها وضعیت سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی را با مشکل مواجه کرد. بررسی‌های تیم تحقیقاتی وزارت اقتصاد از 12مجتمع پتروشیمی نشان می‌دهد 7شرکت از این مجموعه با افزایش تولید نسبت به 6ماهه سال قبل مواجه بوده و 5شرکت مسیری متفاوت را طی کرده‌اند. پتروشیمی اصفهان با افزایش 256.1درصدی در تولید بهترین وضعیت را به خود اختصاص داده است و بعد از آن پتروشیمی‌های زاگرس و خارک با افزایش تولیدی حدود 20درصد وضعیت بهتری داشته‌اند. پتروشیمی‌های فن‌آورن، امیرکبیر، جم و کرمانشاه نیز با افزایش تولیدی که در بازه 5 تا 13درصد قرار می‌گیرد به ترتیب رتبه‌های بعدی را در بیشترین افزایش این 14واحد به خود اختصاص داده‌اند. اما پتروشیمی‌های برزویه، غدیر و فارابی با کاهش تولید نسبت به 6ماهه اول سال92 مواجه بوده‌اند که در میان آنها پتروشیمی غدیر با کاهش منفی 19.2درصدی بدترین وضعیت و فارابی و برزویه در مراتب بعدی قرار گرفته‌اند.
چقدر محصول در انبار است؟
در بررسی اختلاف میزان تولید و فروش (به‌عنوان جانشینی برای متغیر موجودی انبار) ۱۳شرکت پتروشیمی با مازاد تولید نسبت به فروش مواجه بوده‌اند این در حالی است که تنها شرکت پتروشیمی آبادان با حدود ۳۰۰تن کاهش در موجودی انبار مواجه شده است.
- از بین ۱۴شرکت پتروشیمی مورد بررسی، سرمایه‌گذاری بلندمدت شرکت پتروشیمی فن‌آوران بیش از 4.5برابر نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش یافته است و شرکت پتروشیمی زاگرس حدود ۹۸درصد کاهش در سرمایه‌گذاری بلندمدت را تجربه کرده است. این در حالی است که شرکت جم با (4.2درصد)، شازند با (1.2درصد) و اصفهان (با 2.9درصد) افزایش ناچیزی در سرمایه‌گذاری بلندمدت داشته‌اند و تغییر رقم سرمایه‌گذاری بلندمدت ۱۰شرکت دیگر صفر یا تقریبا صفر است.
از بین ۱۴شرکت پتروشیمی مورد بررسی ۴شرکت پتروشیمی فن‌آوران (حدود 2.7درصد)، امیرکبیر (معادل 2.6درصد)، خارک (به میزان 31.8درصد) و خراسان (معادل 37.3درصد)، با افزایش سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت مواجه بوده‌اند، این در حالی است که تغییرات سرمایه‌گذاری بقیه شرکت‌ها صفر، تقریبا صفر یا منفی بوده است.
به‌طور کلی توقف تولید بنزین در واحدهای آرماتیکی طی ماه‌های اخیر موجب شده تا تولید محصولات شرکت‌های پتروشیمی از قبیل پازایلین، اورتازایلین و بنزن به روند سابق برگردد. از این رو طی 6ماهه اول سال۱۳۹۳، تولید محصولات پتروشیمی شرکت مورد بررسی که 55.1درصد از کل تولید مجتمع‌های پتروشیمی کشور را به خود اختصاص می‌دهند، از افزایش 4.8درصدی برخوردار بوده است.
باتوجه به رفع محدودیت صادرات محصولات پتروشیمی به اروپا و افزایش تقاضای محصولات پتروشیمی ایران در چین و کشورهای آفریقایی، فروش محصولات پتروشیمی با افزایش مواجه بوده است. به‌طوری که فروش محصولات پتروشیمی در 6ماهه اول سال۱۳۹۳ از رشد 3.6درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل برخوردار شده که با این حال افزایش قیمت این محصولات و مقدار رشد مذکور نمی‌تواند نشانگر بهبود حقیقی وضعیت فروش شرکت‌های مورد بررسی باشد.
در 6ماهه اول سال۱۳۹۳، سود ناخالص شرکت‌های مورد بررسی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، با کاهش ۱۳درصدی مواجه بوده است. شایان توجه آنکه از بین ۱۴شرکت مورد بررسی ۱۱شرکت با کاهش سود مواجه بوده‌اند. همچنین حاشیه سود ناخالص ۱۴شرکت مورد بررسی در 6ماهه اول سال۱۳۹۳، حدود 27.5درصد گزارش شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل حدود ۵ واحد درصد کاهش یافته است. لذا چنین شرایطی طبیعتا انگیزه‌های سرمایه‌گذاری در صنایع پتروشیمی کشور را محدود کرده است.
باتوجه به بررسی میزان اختلاف تولید و فروش ۱۴شرکت مورد بررسی به‌عنوان شاخصی برای موجودی انبار، مجموع اختلاف تولید و فروش ۱۴شرکت حدود ۴میلیون تن است که 35.1درصد تولید این شرکت‌ها را به خود اختصاص می‌دهد، این امر به احتمال قوی بیانگر افزایش قابل‌توجه موجودی انبار شرکت‌های پتروشیمی به‌صورت برنامه‌ریزی نشده است.
بررسی سرمایه‌گذاری بلندمدت و کوتاه‌مدت شرکت‌های پتروشیمی فعال در بورس حاکی از کاهش قابل‌توجه سرمایه‌گذاری این شرکت‌هاست، به‌طوری که به استثنای شرکت پتروشیمی فن‌آوران که بیش از 4.5برابر نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش سرمایه‌گذاری بلندمدت داشته، تغییرات سرمایه‌گذاری بلندمدت بقیه شرکت‌ها دارای افزایش ناچیز، صفر، تقریبا صفر یا منفی بوده است. همچنین از ۱۴شرکت مورد بررسی تنها ۴شرکت دارای افزایش اسمی رقم سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت به میزان محدود بوده و تغییرات سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت ۱۰شرکت صفر، تقریبا صفر یا منفی است. طبق آمار موجود در این گزارش از میان ۱۴شرکت که کارنامه مالی آنها بررسی شده ۱۱شرکت زیان ناخالص داشته و تنها سه شرکت امیرکبیر، کرمانشاه و خارک در 6ماه اول سال۱۳۹۱ سود ناخالص کسب کرده‌اند.
