گروه انرژی
دیروز اواسط ظهر همزمان با «روز جهانی باد»، بادی شدید وزیدن گرفت. بادی که جز زیر و رو کردن هوا و تکان دادن درختان در ایران استفاده چندان دیگری ندارد. هر چند در دیگر کشورها از چنین ظرفیت‌هایی در زمینه تولید انرژی استفاده فراوانی می‌شود. انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران پیش از هر چیز یک «شعار» محسوب می‌شوند. هر ساله در همایش‌های مختلف عده‌یی دور هم جمع می‌شوند و از الزامات توسعه این انرژی‌ها سخن به میان می‌آورند اما درنهایت آمارها و گزارش‌های جهانی پرده از بی‌نتیجه بودن این اطلاعات بر می‌دارند. «تعادل» پیش از این در همایش‌ها و کنفرانس‌های اینچنینی نظرسنجی‌هایی را در میان حضار مطرح می‌کرد تا نتایج و تاثیر برگزاری این نشست‌ها را برآورد کند. البته برگزار‌کنندگان کنفرانس انرژی باد و روابط عمومی وزارت نیرو تمایلی به دعوت از گروه انرژی روزنامه «تعادل» نداشتند درنتیجه امکان بررسی از ما سلب شد. به‌همین واسطه نگاهی به وضعیت انرژی‌های تجدیدپذیر به ویژه تولید برق از این انرژی‌ها انداختیم.
«تعادل» پیش از این با بررسی کتاب اقتصاد جهان ایران به این نتیجه رسیده بود که ایران سهم بسیار کمی در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر دارد. طبق آن گزارش کشور ایران 86.5درصد از کل ظرفیت تولید نصب شده برق خود را از طریق سوخت‌های فسیلی تامین می‌کند و از این لحاظ هشتادوپنجمین کشور جهان محسوب می‌شود. جالب است که 42کشور نخست در این رده‌بندی، 100درصد ظرفیت تولید نصب شده خود را از طریق سوخت‌های فسیلی به‌دست می‌آورند که از این میان می‌توان به یمن، بحرین، چاد، کویت، لیبی، عمان، قطر و امارات‌متحده‌عربی اشاره کرد. کشور لسوتو تنها کشور جهان است که برق خود را از طریق سوخت‌های فسیلی تامین نمی‌کند. سهم ایران از تولید برق از منابع تجدیدپذیر که بخشی از آن نیز انرژی باد را شامل می‌شود معادل 0.2درصد است درحالی که کشور پیشرفته‌یی مانند آلمان 36درصد برق خود را از این طریق تامین می‌کند. حال وزیر نیرو ساختارهای درونی این وزارتخانه را یکی از چهار موانع پیش روی توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران خوانده است. نکته موردتوجه این است که در حوزه آب نیز بسیاری معتقدند که ساختار وزارتخانه مانع رسیدن به اهداف طرح شده در این حوزه است. «تامین
منابع سرمایه‌یی لازم»، «تامین زمین» و «زمانبر بودن برخی فرآیندهای اجرایی» از دیگر موانع پیش روی توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر از نظر وزیر نیرو عنوان شده است.
نیاز به توسعه با انرژی‌های تجدیدپذیر
کشورهای پیشرفته جهان همواره درصدد افزایش توان تولید برق با استفاده از منابع غیرفسیلی مانند انرژی هسته‌یی، آبی و تجدیدپذیر جهت کاهش هرچه بیشتر آلودگی‌های ناشی از منابع فسیلی هستند. چیت‌چیان بااشاره به برخی دلایل استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و توسعه آنها در کشور گفت: شدت مصرف انرژی در کشور بالاست و عمده انرژی لازم نیز از سوخت‌های فسیلی تامین شده که این موضوع سبب انتشار مقادیر زیادی گازهای گلخانه‌یی می‌شود. وزیر نیرو اظهار داشت: جهان به سمتی می‌رود که برای انتشار گازهای گلخانه‌یی محدودیت‌های جدی اعمال می‌کند که ما می‌توانیم با توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر از انتشار گازهای گلخانه‌یی جلوگیری کرده و از جریمه‌های سنگین بین‌المللی رهایی یابیم. چیت‌چیان بااشاره به امکان وقوع حوادث غیرمترقبه و بلایای طبیعی همچون سیل و زلزله گفت: اتکای صرف به شبکه سراسری ممکن است مشکلاتی را به‌وجود بیاورد، اما طبیعت نیروگاه‌های تجدیدپذیر به‌گونه‌یی است که می‌توان از آنها متناسب با شرایط جغرافیایی هر منطقه استفاده کرد. همچنین چیت‌چیان اظهار از افزایش مدت زمان خرید تضمینی برق تجدیدپذیر از 5 به 20سال خبر داد و گفت: وزارت نیرو تسهیلاتی را
برای سرمایه‌گذاران بخش خصوصی درنظر گرفته است. وی تاکید کرده که هم‌اکنون نرخ خرید تضمینی برق تجدیدپذیر به ازای هر کیلووات ساعت 460تومان است، درحالی که این برق به مشترکان حدود 56تومان فروخته می‌شود. همچنین دولت سیاست‌گذاری تولید توربین‌های بادی و پنل‌های خورشیدی و نیز حمایت‌های تحقیقاتی را انجام می‌دهد. وزیر نیرو در بخش دیگری از سخنان خود بااشاره به موانع پیش روی توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر گفت: تامین منابع سرمایه‌یی لازم، تامین زمین، ساختارهای درونی وزارت نیرو و زمانبر بودن برخی فرآیندهای اجرایی از موانع پیش روست که با هماهنگی‌های به عمل آمده با سازمان‌های مربوطه برخی از آنها برطرف شده و برخی دیگر در حال برطرف شدن است.
سهم ایران از مصرف برق بادی
سال گذشته ایرج هرسینی مدیر دفتر مهندسی انرژی باد سازمان انرژی‌های نو خبر داده بود که ایران بزرگ‌ترین مزرعه برق خاورمیانه را احداث می‌کند. اما اکنون وزیر نیرو بیان می‌کند که «موضوع انرژی‌های تجدیدپذیر از سال‌های گذشته در برنامه وزارت نیرو بیان شده است، اما متاسفانه اقدام‌های انجام شده با اهداف وضع شده تطبیق ندارد. همچنین برنامه‌های پیش‌بینی شده در وزارت نیرو با سرعت لازم اجرایی نشده است و باید تلاش بیشتری در این زمینه داشت.» طی سال‌های2012-1990 مصرف برق باید به‌طور متوسط سالانه رشد 7/26درصدی را تجربه کرده و از 6/3 تراوات ساعت در سال1990 به 3/521تراوات در سال2012 میلادی افزایش پیدا کرده است. بر این اساس در سال2012 منطقه اروپا و اوراسیا با مصرف 40درصدی از برق بادی بیشترین سهم را در این زمینه به خود اختصاص داده و پس از آن به ترتیب مناطق امریکای‌شمالی با 8/29درصد، آسیا و اقیانوسیه با 3/28درصد، امریکای‌جنوبی و مرکزی با 4/1درصد و آفریقا و هند بیش از 70درصد برق بادی جهان را مصرف کرده‌اند و سهم ایران از این مصرف تنها 04/0درصد است. باید دید که وزارت نیرو چه برنامه‌هایی برای استفاده از برق و تولید آن خواهد داشت.
همچنین وزیر نیرو با تاکید بر اینکه مناطق شرقی کشور پتانسیل خوبی برای انرژی‌های تجدیدپذیر به‌خصوص باد دارد، گفته است: این مناطق از توسعه‌یافتگی کمتری نسبت به سایر نقاط کشور برخوردار است که با احداث نیروگاه‌های بادی می‌توان باعث توسعه‌یافتگی و ایجاد اشتغال شد.
مصرف برق حاصل از انرژی‌های تجدیدپذیر
در میان انرژی‌های تجدیدپذیر 6/49درصد از انرژی بادی، 5/41درصد از زمین گرمایی - بیوماس و دیگر منابع تجدیدپذیر و 9/8درصد برق مصرفی در جهان از انرژی خورشیدی تامین شده است. این سهم در کشور ما بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی است و وزارت نیرو گویا برنامه‌هایی برای تشویق بخش خصوصی به تولید برق از منابع تجدیدپذیر دارد. وزیر نیرو در این زمینه بیان کرده است: هر کیلووات برق تولیدی از انرژی‌های تجدیدپذیر به مبلغ 4600ریال توسط وزارت نیرو خریداری شود و ضمانت شده تا برق تولیدی به هر میزان که توسط بخش خصوصی تولید شود، وزارت نیرو آن را خریداری کند که این یک حمایت بی‌سابقه از توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است. براساس گزارش آمار انرژی جهان در سال2013 میلادی، روند مصرف برق از منابع تجدیدپذیر در جهان به سرعت رو به افزایش است، به‌طوری که طی سال‌های
2012 - 1990میلادی برق از منابع تجدیدپذیر به‌طور متوسط سالانه رشد 6/10درصدی را تجریه کرده و از 9/125تراوات ساعت در سال1990 به 2/1049تراوات ساعت در سال2012 افزایش یافته است. بر این اساس در سال2012 میلادی منطقه اروپا و اوراسیا با مصرف 7/41درصد از برق حاصل از منابع تجدیدپذیر بیشترین سهم را در این زمینه به خود اختصاص داده و پس از آن به‌ترتیب مناطق آسیا و اقیانوسیه با 27درصد، امریکای‌شمالی با 24درصد، امریکای‌جنوبی و مرکزی با6/6 درصد، آفریقا با 6/0درصد و خاورمیانه با 1/0درصد قرار دارند. در میان کشورهای اروپایی، آلمان ازجمله کشورهایی است که در زمینه تولید و مصرف برق از منابع تجدیدپذیر بیشترین پیشرفت را داشته است. به عبارت دیگر کشورهای مختلف جهان درصدد افزایش سهم منابع تجدیدپذیر به‌خصوص برای کشورهای فاقد منابع فسیلی نظیر آلمان، فرانسه، ایتالیا و اسپانیا به یکی از ارکان اصلی تولید انرژی الکتریکی تبدیل خواهند شد.
ناچیز بودن میزان تولید برق ایران از انرژی‌های تجدیدپذیر
اکنون وزارت نیرو به این امر توجه کرده که ناگزیر باید به تولید برق با انرژی‌های تجدیدپذیر روی بیاورد. چیت‌چیان در این باره گفته است: رویکرد استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به تنوع بخشی سبد انرژی کشور، امنیت ملی و پایداری بیشتر شبکه کمک می‌کند. اکنون وزارت نیرو در پی این است که به تسهیلاتی مانند افزایش مدت زمان خرید تضمینی برق تجدیدپذیر تا 20سال زمینه توسعه این بخش را فراهم کند.
چیت‌چیان در این زمینه، تنوع‌بخشی به منابع انرژی کشور را از دیگر دلایل مهم توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر عنوان کرد و گفت: این موضوع با امنیت ملی هر کشوری ارتباط محکمی دارد و انحصار در یک منبع انرژی خاص ممکن است بر امنیت ملی تاثیرگذار باشد. وی افزود: در قانون برنامه پنجم توسعه و برنامه‌های وزارت نیرو بر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر تاکید شده است، به گونه‌یی که تا پایان برنامه پنجم توسعه 5هزار مگاوات به ظرفیت نیروگاه‌های بادی و خورشیدی کشور افزوده شود.
نکته قابل توجه و اساسی در این مورد این است که در سال2011 میلادی در ایران حدود 240تراوات ساعت برق تولید شده که 1/1درصد کل تولید برق جهان محسوب می‌شود که از این میزان 5درصد از انرژی برق آبی و 24/0درصد آن با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و اتمی به دست آمده است. بر این اساس هرچند ایران جزو عمده‌ترین کشورهای تولید‌کننده برق در خاورمیانه و در رتبه چهاردهم و هم‌سطح عربستان است لیکن قسمت عمده برق تولیدی در کشور با استفاده از منابع فسیلی تولید می‌شود به همین لحاظ به دلیل ناچیز بودن میزان تولید برق ایران از انرژی‌های تجدیدپذیر در آمارهای جهانی نیز به میزان آن اشاره‌یی نشده است.
