در دو سال اخیر روزی نبوده است که در میان اخبار خبری از خشونتهای گروههای تروریستی علیالخصوص داعش مشاهده نشده باشد. بیشتر این خشونتها در مناطق تحت حکمرانی این گروه انجام میشود و گاه نیز شاهد عملیات تروریستی منتسب به این گروه در ورای مرزهای قلمروشان هستیم.
تیراندازی در مرکز خرید تگزاس امریکا و انفجار مسجد شیعیان در عربستان ازجمله عملیات تروریستی فرامرزی گروههای تروریستی نظیر داعش است.
اگرچه ممکن است این حملات در نگاه اول صرفا انتقامجویانه به نظر برسند، ولی اگر در کنار برخی مستندات مانند شعار این گروه (پایدار و گسترده شونده) یا سخنانی از سران داعش نظیر ادعای برافراشتن پرچم این گروه در واتیکان در آیندهیی نزدیک یا حتی تلاشهای مخفیانه اخیر برای ورود به اروپا از طریق مهاجرتهای غیرقانونی قرار داده شوند، نشان از بلندپروازیهای این گروه تروریستی خواهد داشت.
به نظر میرسد، این گروه برای ورود به مناطق اروپایی و کشورهای عمدتا غیرمسلمان نمیتواند مانند خاورمیانه از تعارضات داخلی برای ریشه دواندن در آن مناطق استفاده کند و ناچار خواهد بود تا به صورت خزنده و به کمک مهاجرت تدریجی اعضایش به این مناطق در راستای اهدافش قدم بردارد.
این استراتژی امری هزینهبر است و نیازمند ایجاد راهکارهایی برای پشتیبانی از مهاجران بنیادگراست. به همین علت نیازمند ایجاد بستر اقتصادی مناسب برای حضور افرادش در این مناطق است؛ اما با توجه به سختگیریها و تحریمهای جامعه بینالمللی علیه این گروه چگونه این هدف قابل محقق شدن است؟ شاید پاسخ را بتوان از جملات جنیفرشسکی رییس بخش مقابله با جرایم مالی وزارت خزانهداری امریکا به دست آورد. وی گفته است: «دغدغه روز و شب من ارز مجازی است و تهدیدی به نام داعش، چطور میتوان تراکنشهای مجازی این گروه با استفاده از بیتکوین را ردیابی کرد؟»
بیتکوین چیست؟
بیتکوین نوعی ارز دیجیتالی است که بهصورت الکترونیکی ایجاد میشود و پول رایج در شبکه است. هیچکس این پول را کنترل نمیکند. ارسالکننده و دریافتکننده بیتکوین قابلشناسایی نیستند. در حال حاضر این پول الکترونیکی در صرافیهای مربوط به ارزهای دیجیتالی خریدوفروش میشود. ارزش برابری این واحد پولی در حال حاضر به حدود 244 دلار به ازای هر بیتکوین رسیده است و این در حالی است که هنوز هیچ دولتی آن را به عنوان واحد پولی به رسمیت نشناخته است و حتی در برخی کشورها مانند هند و روسیه استفاده از آن برای مبادله غیرقانونی است.
ساتوشی ناکاموتو طراح این واحد پولی، آن را دارای مزایایی ازجمله حذف هزینههای تراکنش بانکی و تاثیر نگرفتن از سیاستهای غیرقابلپیشبینی مالی دولتها دانسته است و شاید همین بیعلاقگی او به نظارتهای دولتی بر سیستم پولی باعث شده تا ساختار مبادلات بیتکوین بهصورت محرمانه طراحی و پیادهسازی شود و درنتیجه آن را به شمشیری دولبه مبدل کند که برای همه ازجمله تبهکاران و تروریستها تسهیلات مهیا میکند.
داعش برای تبلیغات خود و جذب افراد، کم از دنیای مجازی بهره نبرده است و هماکنون با استفاده از این ابزار جدید و امن، فضای مجازی ایدهآلی در این دنیا برای این گروه خواهد بود و ثروتمندترین گروه تروریستی دنیا از این طریق میتواند با دور زدن تحریمها و سیستم بانکی فعالیتهای خود را در ورای قلمروی خود سازماندهی کند و این زنگ خطری برای جوامع جهانی خواهد بود.
طرفداران داعش از هماکنون دستبهکار شده و با راهاندازی سایتهایی، بهصورت محدود، از افراد میخواهند تا با ارسال بیتکوین آنها را دررسیدن به هدف که ایجاد خلافت پهناور است، همراهی کنند و مشخص است که برخلاف توصیه رهبر گروه تروریستی رقیبشان-القاعده- اسامه بنلادن، سیاست استفاده حداکثری از فضای مجازی را در پیشگرفتهاند.
در نوشتههای کشفشده از محل اختفای بنلادن که اخیرا منتشرشده است، او برادران مجاهد خود را به پرهیز از استفاده از اینترنت برای مسایل امنیتی و مالی توصیه کرده و اینترنت را ساخته و ابزار دشمن دانسته است.
با توجه به این مستندات لزوم کنترل و بررسی هر چه بیشتر فضای مجازی بهخصوص مبادلات محرمانه توسط جوامع جهانی بیشازپیش مهم جلوه میکند. ممکن است بتوان با در نظر گرفتن تمامی این موارد، تصویری کلی برای اقدامات و رویکردهای آینده در مقابل این پدیده، به دست آورد. احتمالا سادهترین واکنش دولتها میتواند برخورد کنترلی و محدودیت بیشتر -نظیر آنچه در روسیه رخ میدهد- باشد. اگرچه کنترل بیتکوین میتواند به کنترل انتقال پول تروریستی منجر شود، اما در درازمدت، با توجه به رشد نهایی توجه جهانی به حوزه سایبری و افزایش آگاهیها در این زمینه، بعید است که مشکل بیتکوین از این طریق مرتفع شود.
در نهایت باید گفت، خلافت اسلامی همچون هر پدیده ناهنجار اجتماعی دیگر، دارای عللی است که از بین بردن آن، در گرو از بین بردن عوامل آن است. کمکهای مالی هنگفت برخی کشورهای منطقه به اعضای این گروه که عموما از ناحیه شهروندان معمولی مهیا میشود -نظیر آنچه در کویت رخ داد- پرده از جایگاه نسبی این گروه در میان آنها برمیدارد. در این بین بیتکوین تنها کانال برای انتقال این کمک است و نهایتا آنچه داعش را از بین میبرد، کمکهای تروریستی را نیز تضعیف خواهد کرد. شاید آنچه در کوتاهمدت پادزهر باشد، توجه بیشتر دولتها در جهت ارتقا استانداردهای نظارت بر نقلوانتقال پول، تصمیمگیری نهایی در مورد آینده بیتکوین و پتانسیلهای این ابزار است.
تصمیمگیری که نیازمند هماهنگی جدی در میان دولتها با منافع متضاد است. آیا این اراده در میان دولتها وجود دارد؟ گذر زمان پاسخ این سوال را مشخص میکند.