دورخیز عربستان برای افزایش قیمت خوراک گازی در سطح منطقه
پتروشیمی در منطقه خلیج فارس می‌تواند «شاه کلید» توسعه کشورها قرار گیرد. خوابیدن روی منابع عظیم نفت وگاز در این منطقه سبب شده اکنون بعد از گذشت سال‌های طولانی خام فروشی، این کشورها در ماراتن پتروشیمی با یکدیگر رقابت کنند. ایران دومین ذخایر گازی دنیا را در اختیار دارد که در ذات خود امکانات مناسبی را برای توسعه پتروشیمی فراهم می‌آورد اما همه چیز به همین‌جا ختم نمی‌شود. ایران در بازار پتروشیمی منطقه نه تنها یک رقیب بلکه یک «گروه» رقیب را درکنار خود می‌بیند. عربستان در میان این گروه مهم‌ترین رقیب ایران محسوب می‌شود اما آمار و گزارش‌ها نشان می‌دهد، کاهش قیمت نفت که اکنون سعودی‌ها در مقابل آن موضعی اتخاذ نکرده‌اند، می‌تواند توسعه صنعت پتروشیمی این کشور را با مشکل مواجه کند.
صنایع پتروشیمی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به واسطه منابع گازی قطر همچنین دسترسی دیگر کشورهای عضو این شورا به گازهای همراه نفت خام توسعه فراوانی یافته است. در فاصله سال‌های 2005 تا 2013 تنوع محصولات شیمیایی- پتروشیمیایی کشورهای GCC با رشدی دو برابر به 102 محصول رسید و در مجموع نیز ظرفیت تولید آنها در این سال‌ها 147میلیون تن بوده است. در این بین عربستان با سرمایه‌گذاری گسترده خود در این حوزه نسبت به بقیه کشورهای GCC رشد بیشتری را تجربه کرده است. به گزارش «تعادل» در سال گذشته عربستان با سرمایه‌گذاری‌های دولتی همچنین مشارکت سرمایه‌گذاران خارجی طرح‌های گسترده‌یی در حوزه پتروشیمی را آغاز کرد. طرح ایجاد پارک‌های صنعتی پلاستک و پلاسکم، واحد تولید متیل متا آکریلات و پلی متیل متا آکریلات، واحد تولید پلی بوتیلن ترفتالات و واحد تولید پلی استال ازجمله این فعالیت‌هاست. اما عربستان نگرانی‌های جدی‌ای در زمینه بازارهای فعلی هدف خود دارد و از این رو به دنبال بازارهای جدیدی برای محصولات پتروشیمی خود است. از طرفی کاهش تقاضا و افزایش رقبای تامین خوراک درکنار فشار داخلی برای رساندن قیمت مواد خام به نرخ‌های بازار عواملی
هستند که این روزها پتروشیمی عربستان را تحت فشار گذاشته‌اند. به گزارش «تعادل» به نقل از Oxford Business Group قیمت محصولات پتروشیمی در ابتدای سال 2015 به پایین‌ترین سطح خود در پنج سال گذشته رسید. پیش از این نیز «تعادل» در گزارشی به بررسی علل کاهش قیمت محصولات پتروشیمی در بازارهای جهانی پرداخته بود. این کاهش قیمت در راستای کاهش تقاضایی است که در بازارهای کلیدی اتفاق افتاد. همچنین پیش‌بینی می‌شود مساله محیط تولید کماکان یکی از چالش‌های پتروشیمی عربستان در چند ماه آینده باشد. اگرچه شاخص‌های موجود، رشد قابل توجهی را در روند بازار جهانی نشان نمی‌دهد اما چشم‌انداز رشد در بازارهای شرق آسیا دورنمای مناسب‌تری را برای برنامه‌ریزی بلندمدت تولید‌کنندگان نشان می‌دهد.
افزایش ظرفیت تولید، گام اول عربستان
با وجود بازار راکد فعلی پیش‌بینی می‌شود تا پایان امسال به وسیله تسهیلات جدید و گسترده، صنعت پتروشیمی رونق قابل توجهی به خود بگیرد. به عنوان مثال شرکت پتروشیمی SAFCO عربستان در نظر دارد با راه‌اندازی واحد جدید تولید خود در ماه ژوئن سالانه 1.1میلیون تن به تولید خود بیفزاید. همچنین کمپانی شیمیایی SADARA عربستان تا پایان امسال کارخانه جدیدی را با سرمایه‌گذاری 20میلیارد دلاری راه‌اندازی خواهد کرد. این مجتمع به گونه‌یی ساخته شده که هم قابلیت استفاده از اتان و هم نفتا را به عنوان خوراک داراست تا در صورت افت قیمت نفت با تزریق خوراک مایع از سودآوری بیشتری برخوردار شود. به گفته «زیاد اللبان» مدیرعامل شرکت SADARA این مساله سبب می‌شود تا این مجتمع بعد از راه‌اندازی نسبت به نوسانات قیمتی در صنایع بالادستی و تغییرات تقاضای بازار از خود انعطاف نشان دهد و از این مزیت در رقابت با رقبای خود بهره ببرد.
این مجتمع با سرمایه‌گذاری شرکت ملی نفت عربستان و شرکت امریکایی DOW CHEMICAL درحال ساخت است که در صورت تکمیل ظرفیت تولید سالانه سه میلیون تن اتیلن و پلی اتیلن را دارد که محصولات آن برای تامین مواد اولیه مورد نیاز برای صنایع پایین‌دستی پتروشیمی عربستان استفاده می‌شود. به گفته «اللبان» پیش‌بینی می‌شود این مجتمع که تا سال 2017 راه‌اندازی خواهد شد اگر با رشد بازار همراه باشد، قابلیت گسترش خواهد داشت.
چشم پتروشیمی به رشد اقتصادی قاره کهن
اللبان با اشاره به رشد بازار آفریقا و آسیا افزود: «درحال حاضر کمتر از 13درصد محصولات پتروشیمی جهان توسط کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس تولید می‌شود که فرصت بسیار خوبی برای گسترش دارد». به گفته مطلق المرشد، مدیرعامل شرکت صنایع ملی عربستان هدف این کشور این است که با محصولات پتروشیمی خود تقاضا و رشد بازار آسیا را حفظ کند. او اطمینان دارد که تمرکز بلندمدت عربستان روی بازار آسیا ثمربخش خواهد بود هرچند که در کوتاه‌مدت ممکن است بازار با نارسایی‌هایی مواجه شود. المرشد در این زمینه افزود: «قیمت محصولات پتروشیمی تا زمانی که اقتصاد آسیا با جهشی روبه‌رو نشود، پایین خواهد بود». در این بین عربستان نگاه ویژه‌یی به تقاضای بازارهای نوظهور آسیا مانند ویتنام و اندونزی دارد که به سرعت درحال گسترش هستند. در کنار آن، بازارهای توسعه یافته آسیا نیز جزو مشتری‌های پتروشیمی عربستان خواهد بود. تقاضای این بازارها به عربستان کمک خواهد کرد تا زمانی که اقتصاد جهانی به طور کامل از بحران خارج شود جا پای خود را در صنعت پتروشیمی محکم کند. درحال حاضر صادرات پتروشیمی عربستان حدود 7درصد از کل صادرات و 60 درصد از کل صادرات غیرنفتی این کشور را
تشکیل می‌دهد. با وجود نقش برجسته‌یی که پتروشیمی عربستان در اقتصاد این کشور بازی می‌کند، چالش‌های جدی متوجه این صنعت است. به گفته فعالان پتروشیمی عربستان، افزایش تقاضای داخلی برای گاز طبیعی از سوی صنایع و بخش یوتیلیتی (تولید سرویس‌های جانبی) می‌تواند مانع توسعه بخش پتروشیمی شود. زیرا توزیع گاز به خصوص در مناطقی که با مصرف شدید انرژی همراه هستند می‌توانند روی اجرای پروژه‌ها تاثیر منفی بگذارند.
برق از نفت یا برق از گاز؟
به گفته تحلیلگران، وضعیت فعلی تولید گاز داخلی عربستان در برابر نیاز صنعت نشان می‌دهد که افزایش تقاضای بخش یوتیلیتی برای تولید آب و برق می‌تواند سهم گاز باقی مانده برای واحدهای پتروشیمی را با محدودیت بیشتری روبه‌رو کند. هرگونه کمبودی در تامین گاز مورد نیاز پتروشیمی‌ها می‌تواند از طریق خوراک مایع جبران شود اگرچه این مساله به این معنی خواهد بود که ظرفیت تولید نفت را از بازارهای صادراتی دور کرده‌ایم. چالش دیگری که صنعت پتروشیمی عربستان با آن روبه‌روست بحث افزایش قیمت خوراک‌های پتروشیمی است. این چالش از آن جا ناشی می‌شود که عربستان بنا دارد قیمت گاز خود را به سطح قیمت منطقه برساند. به گفته کارشناسان پتروشیمی، عربستان باید مصرف گاز خود را برای تولید برق کاهش دهد و در عوض از نفت برای تولید برق استفاده کند. بدین‌ترتیب گاز بیشتری را برای واحدهای پتروشیمی آزاد شده و راه برای گسترش بیشتر زیرساخت‌های پتروشیمی این پادشاهی هموار می‌شود.
جنگ نفتی به هزینه کند شدن پتروشیمی
هرچند درحال حاضر عربستان اصرار ویژه‌یی روی پایین ماندن قیمت جهانی نفت دارد اما کارشناسان این مساله را به عنوان یک هشدار برای عربستان در نظر می‌گیرند. اگر قیمت نفت پایین‌تر از این بیاید دولت عربستان مجبور به کاهش هزینه‌های عمرانی خود می‌شود و درآمدهای نفتی را فقط به هزینه‌های جاری تخصیص می‌دهد. کاهش میزان سرمایه‌گذاری دولتی منجر به کند شدن توسعه صنعت پتروشیمی عربستان و در نهایت کاهش تقاضای داخلی پتروشیمی خواهد شد. مساله قیمت پایین نفت بسیاری از فعالان و صاحبان صنایع را نسبت به تقاضای آینده نگران کرده است. پادشاهی سعودی با تکیه بر ذخایر ارزی قابل توجه خود جنگ نفتی را با ایران آغاز کرد و مدتی بعد به یمن یورش برد تا هژمونی خود را در منطقه حاکم کند. این مساله هزینه‌های زیادی را متحمل این کشور کرد که محل تامین آن از درآمدهای نفتی است. حال باید دید که با کاهش ذخایر ارزی، دولتمردان این کشور چه تدابیری برای توسعه صنایع داخلی خود ازجمله صنایع پتروشیمی خواهند اندیشید.
