گروه حمل‌ونقل|سارا جنگروی|
اتفاقات دریایی مهمی در حال وقوع است؛ امروز شنبه سازمان‌های کشتیرانی و توسعه تجارت تفاهمنامه‌یی منعقد می‌کنند که براساس آن، سه خط کشتیرانی از سه بندر شمالی کشور شامل انزلی، نوشهر و امیرآباد راه‌اندازی می‌شود تا به این ترتیب صادرکنندگان بتوانند راحت‌تر کالاهای خود را به روسیه و بازارهای حوزه دریای خزر برسانند. درواقع به‌دنبال بهبود فضای بین‌المللی و بازشدن درهای جدید برای تجارت خارجی، مسوولان اقتصادی ایران در هدف‌گذاری‌های جدید، تصمیم به توسعه تجارت خارجی گرفته‌اند. تصمیمی که با نفوذ در بازارهای جهانی و منطقه‌یی به‌ویژه بازار بزرگی همچون روسیه محقق می‌شود. ازسوی دیگر در روز سه‌شنبه هفته گذشته وزیر صنعت، معدن و تجارت از تدوین برنامه راهبردی صنایع دریایی برای نخستین‌بار در کشور خبر داد و گفت: این برنامه طی هفته آینده در شورای عالی صنایع دریایی ارایه خواهد شد تا در تکمیل این برنامه از نظرات شورا بهره‌مند شویم. وزیر صنعت، معدن و تجارت در مراسم امضای قرارداد ساخت پنج دستگاه دکل حفاری دریایی گفت: باتوجه به وجود منابع عظیم هیدروکربن کشور در دریا، باید هاب صنایع نفت، گاز و پتروشیمی در منطقه شویم. قرارداد ساخت پنج
دستگاه دکل حفاری دریایی 350فوتی برای نخستین‌بار در کشور سه‌شنبه هفته گذشته در وزارت صنعت، معدن و تجارت امضا شد. این اخبار در هر حال مثبت و امیدبخش است؛ چه چیز بهتر از حضور در عرصه بین‌المللی برای ایران که سال‌هاست در دایره تحریم قرار گرفته است. «تحریم»؛ کلیشه‌یی طاقت‌فرسا اما واقعی که ضربه‌های خود را کم‌کم و عمیق بر صنایع کشور وارد کرد. اما صنعت دریا یکی از صنایعی است که در این مدت زیر بار فشار تحریم‌های خارجی و رکود داخلی به دشواری توانست به زیست خود ادامه دهد و دچار توقف کامل نشود.
80درصد ظرفیت دریای خزر غیرفعال است
«تعادل» در این رابطه نظر حبیب نیاکان مشهدی، مدیر لایروبی تایدواتر در بخش بنادر را جویا شد. وی درخصوص احداث خطوط دریایی خارجی و حضور ایران در عرصه بین‌المللی و ارتباط با کشورهای مجاور به «تعادل» گفت: در کشوری که خود در حال رکود عمیق داخلی و سیطره زیر تحریم‌های ظالمانه بین‌المللی در صنعت دریا به‌سر می‌برد، نمی‌توان تفسیر سراسر خوشایندی از این خبر داشت. وی در ادامه بااشاره به اینکه حدود 80درصد ظرفیت فعال نشده در دریای خزر داریم، گفت: دلایل این فعال نشدن‌ها را می‌توان در موارد بی‌شماری جست‌وجو کرد؛ به حجم زیادی از طرح‌های مصوب‌شده بودجه‌یی اختصاص نیافته است، ازسوی دیگر کمبود نقدینگی و نبود سرمایه در گردشی که این بازار راکد را نجات دهد به غیرفعال ماندن ظرفیت‌ها دامن زده است.
نیاکان در ادامه گفت: عمده کالایی که در سال‌های گذشته به خزر وارد می‌شد فولاد بود، ازسوی دیگر زمانی که در داخل کشور ساخت‌و‌ساز نداریم نیازی هم به ورود فولاد نداریم و این مساله در رکود واردات بعضی کالاها مثل فولاد مزید بر علت می‌شود و زنجیره فعالیت را قطع می‌کند. بندرانزلی در دوره‌یی حرف اول را در ورود کالا می‌زد و در آن دوره با رقم 8میلیون TEU (کانتینر 20فوت) کالا رکورد زد که از آن مقدار 90درصد فولاد را شامل می‌شد ولی در حال حاضر این‌گونه نیست.
تردد کشتی‌های داخلی در خزر با مشکل مواجه است
وی افزود: در حال حاضر بندر امیرآباد مقام اول را در ورود کالا دارد که آن هم در زمینه غذا و بیشتر هم غلات است که این واردات هم در حال حاضر با چالش مواجه شده و یکی از دلایل آن این است که در این برهه در فصل درو گندم خودمان قرار داریم. نیاکان ادامه داد: چطور می‌توانیم از ورود کشتی‌های خارجی خوشحال و خرسند باشیم درحالی که در تردد کشتی‌های خودمان در دریای خزر با مشکلات عمده مواجه هستیم. وی با طرح این سوال که «باتوجه به رکود خروج و ورود کالا و ظرفیت‌های خالی که در دریا برای خودمان در بنادر وجود دارد چه ضرورتی به ورود این کشتی‌ها احساس می‌شود؟» گفت: زمانی که ما خودمان در ورود کشتی‌های داخلی به حوضچه‌ها به‌دلیل لایروبی نشدن حوضچه‌ها با مشکل مواجه هستیم و مشکل نقص زیرساخت داریم، چطور آغوش‌مان را برای صحنه بین‌المللی باز می‌کنیم. وی در ادامه به توضیح لایروبی و حوضچه‌های کشتی پرداخت و گفت: عملیات لایروبی، عملیاتی برای ایجاد حوضچه‌هایی است که کشتی در آن پهلو می‌گیرد و در این عملیات حوضچه‌ها و کانال‌هایی که در شمال عمق 6متر و در جنوب 18متر را دارند را پاکسازی و شرایط را برای ورود کشتی‌ها آماده می‌کنند.
3بندر شمالی کشور؛ میزبان 3خط کشتیرانی
اما باوجود این شرایط و ضعف‌هایی که در زیرساخت‌ها برای استقبال از کشتی‌های خارجی وجود دارد، سازمان توسعه تجارت در تلاش است تا با راه‌اندازی خطوط منظم کشتی شرایط را برای صادرات کالا به روسیه فراهم کند؛ از این رو به‌زودی سه خط کشتیرانی از سه بندر شمالی کشور شامل انزلی، نوشهر و امیرآباد راه‌اندازی خواهند شد تا در هر ماه براساس زمان‌بندی دقیق، 6سفر به بندرهای اکتائو در قزاقستان و آستاراخان در روسیه انجام شود. طبق اعلام سازمان توسعه تجارت کشتی‌های به‌کار گرفته شده در این خطوط ظرفیت حمل2200 تا 6500تن کالا را دارند و با بهره‌گیری از کانتینرهای یخچال‌دار می‌توانند کالاهای حساس ازجمله گل‌وگیاه و میوه را نیز جابه‌جا کنند. رییس سازمان توسعه تجارت ایران در این زمینه گفت: انعقاد تفاهمنامه با شرکت کشتیرانی ایران برای راه‌اندازی خطوط منظم کشتی در آب‌های دریای خزر با هدف کمک به صادرکنندگان برای افزایش صادرات به روسیه انجام می‌شود.
راه‌اندازی خطوط منظم کشتی؛ دغدغه صادرکنندگان
به گفته ولی‌الله افخمی‌راد، در حال حاضر کشتی‌های خطوط دریای خزر به‌طور منظم فعالیت ندارند و درواقع در هر سفر هم بار چندانی حمل نمی‌کنند. رییس سازمان توسعه تجارت با بیان اینکه راه‌اندازی خطوط منظم کشتیرانی از مهم‌ترین دغدغه‌های صادرکنندگان است، توضیح داد: طی چند سال گذشته به‌خاطر نامنظمی و هزینه‌های بالای حمل‌ونقل، درواقع صادراتی به کشورهای حاشیه دریای خزر نداشتیم، این درحالی است که این کشورها به‌ویژه روسیه از مهم‌ترین هدف‌های صادراتی ایران به‌شمار می‌آیند. نخستین‌بار، خطوط منظم کشتیرانی ایران در سال1386 راه‌اندازی شد که نتیجه آن افزایش حجم صادرات ایران به کشورهای دریای خزر از 45هزار تن به 800هزار تن بود. اما از سال1390 با شدت گرفتن تحریم‌ها و زیان‌ده شدن خطوط کشتیرانی ایران، خطوط منظم کشتیرانی نیز برچیده شد تا به این ترتیب رفته‌رفته صادرات ایران به کشورهای حوزه دریای خزر کاهش یابد. خطوط منظم کشتیرانی از این رو در تجارت خارجی ایران اهمیت زیادی دارد که در کشور بیش از 90درصد واردات و صادرات از طریق دریا، 6درصد از طریق جاده، 2درصد ریلی و حجم بسیار کمی نیز به‌صورت هوایی انجام می‌شود. بنابراین طبق پیش‌بینی
سازمان توسعه تجارت با راه‌اندازی خطوط منظم کشتیرانی و سیاست‌هایی که دولت یازدهم برای کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل دریایی گرفته است فعالیت صادرکنندگان در کشورهای حوزه دریای خزر افزایش می‌یابد. براساس تفاهمنامه‌یی که قرار است امروز بین سازمان توسعه تجارت و شرکت کشتیرانی منعقد شود، بیش از 32میلیارد تومان از محل سود سهام خطوط کشتیرانی، برای برقراری دوباره تمام خطوط کشتیرانی ایران درنظر گرفته می‌شود. در حال حاضر باتوجه به هدف‌گذاری افزایش تجارت با روسیه، گسترش خطوط کشتیرانی دریای خزر در دستور کار قرار دارد و تا پایان امسال، خطوط منظم کشتیرانی از ایران به شرق آفریقا، قطر، عمان و به‌طور کلی دریای خلیج‌فارس راه‌اندازی می‌شود.
در تفاهمنامه سازمان توسعه تجارت با شرکت کشتیرانی، مبلغ 25هزار دلار به‌عنوان کمک‌هزینه راه‌اندازی خط کشتیرانی ایران اکتائو و مبلغ 35هزار دلار برای راه‌اندازی خط ایران آستاراخان درنظر گرفته شده است. از آنجا که روسیه، قزاقستان و بلاروس با یکدیگر اتحادیه گمرکی و تجارت آزاد دارند راه‌اندازی خط کشتیرانی ایران به قزاقستان به رونق تجارت خارجی ایران و روسیه نیز خواهد انجامید. به گفته افخمی‌راد، نتیجه تمامی این اقدامات کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، رقابت‌پذیری کالاهای صادراتی ایران و افزایش صادرات خواهد بود.
ایران باید هاب صنایع دریایی در منطقه شود
محمدرضا نعمت‌زاده بااشاره به موقعیت جغرافیایی ایران اظهار داشت: کشور دسترسی بسیار خوبی در دریا و بزرگ‌ترین منابع گازی جهان را در دریا دراختیار دارد بنابراین باید تمام توانمندی‌های کشور درراستای رشد و توسعه صنایع دریایی را به کار گرفت. وی با بیان اینکه بخش غیردولتی و خصوصی باید در مسیر ساخت دکل‌های دریایی فعال شوند، گفت: در این راستا هدف حمایت و تقویت شرکت‌ها و بنگاه‌های خصوصی در زمینه پیمانکاری است. وزیر صنعت، معدن و تجارت، صنایع دریایی را در کشور یک صنعت فراموش شده برشمرد و اظهار داشت: کشوری که هزاران مرز آبی دارد، زیبنده نیست که وارد‌کننده تجهیزات خارجی باشد. وی بااشاره به عقب‌ماندگی کشور در ساخت کشتی‌های حمل سوخت و کالا، تصریح کرد: تاکنون کشتی‌های زیادی برای حمل فرآورده‌های نفتی و حمل‌ونقل عمومی خریداری کردیم که اگر به سمت ساخت 50درصد آنها در داخل حرکت می‌کردیم اکنون قطب صنعت دریایی در منطقه بودیم.
در چند ماهه اخیر مسوولان و فعالان تجارت خارجی ایران و روسیه بر اهمیت و لزوم افزایش تجارت بین دو کشور تاکید کرده و از برنامه‌ریزی برای تحقق این هدف خبر داده‌اند. براساس آمارها در حال حاضر ارزش تجارت خارجی ایران و روسیه بیش از دومیلیارد دلار و کل تجارت خارجی ایران با دیگر کشورهای حاشیه دریای خزر 10 تا 15میلیارد دلار برآورد می‌شود که براساس برنامه‌ها قرار است امسال افزایش چشمگیری یابد.
