گروه صنعت و معدن سمیه سایش
رکود صنعت و به بار ننشستن ده‌ها قانون و برنامه و همایش در حمایت از تولید داخل، نتیجه‌یی جز فزونی یافتن ورود کالاهای نهایی به کشور نداشته و ندارد. مساله‌یی که نگرانی تولیدکنندگان را افزایش می‌دهد و شرایط را برای عقب‌نشینی آنها از عرصه تولید و ورود به عرصه‌های مرتبط با اقتصاد غیرواقعی سوق می‌دهد.
در همین رابطه، محمد لاهوتی عضو هیات‌رییسه اتاق ایران می‌گوید: سال‌ها می‌گذرد که مسوولان بخش دولتی برای نجات و رونق بخشیدن به تولید، نقشه‌ها در سر می‌پرورانند و به‌دنبال راه‌حلی جامع می‌گردند؛ این درحالی است که در اواخر دوران زمامداری دولت‌های نهم و دهم، باتوجه به شرایط بد اقتصاد موضع‌گیری‌ها علیه ورود بی‌رویه کالاهای وارداتی بیشتر شد، اما این اعتراض‌ها ره به جایی نبرد و درنهایت واردات بی‌سامان خاموشی تولید کشور منجر شد.
وی می‌افزاید: درواقع صنعتگران طی این 30سال معتقدند حمایت‌های جدی به‌صورت شایسته و بایسته از تولید صورت نگرفته، به‌طوری که ما طی سال‌های اخیر باوجود تحریم‌های بین‌المللی شاهد توسعه و پیشرفت چشمگیر بخشی از صنایع بزرگ کشور بوده‌ایم. به‌عنوان مثال، طی این سال‌ها شاهد پیشرفت صنعت پتروشیمی بوده‌ایم. این درحالی است که این صنعت یکی از زنجیره‌های تولید است و نباید به این میزان ارزش افزوده بسنده کرد بنابراین باید از ظرفیت کالاهای مشتقات نفتی که مرحله ابتدایی آن پتروشیمی است بهره کافی را ببریم.
لاهوتی می‌گوید: در حال حاضر صنعت کشورمان با بیماری‌های صعب‌العلاج دست‌و‌پنجه نرم می‌کند، این درحالی است که مقام معظم رهبری هر ساله برای حمایت از بخش تولید کشور تاکیدات ویژه‌یی داشته‌اند. درواقع امسال باتوجه به دو مقوله همدلی و همزبانی باید گام‌های موثری را در عمل برداریم و قراردادهای زبانی را در دستورالعمل‌های‌مان لغو کنیم.
عضو هیات‌مدیره اتاق بازرگانی ایران ادامه می‌دهد: موضوع حمایت از تولید داخل بحث امروز و دیروز هیچ یک از ارگان‌ها و سازمان‌ها نیست و این نوع بحث‌ها را سال‌هاست در محافل مختلف اقتصادی شاهد هستیم، درواقع امسال مقام معظم رهبری در چندین نشست مختلف به بخش تولید داخل تاکیداتی داشته‌اند. این درحالی است که بعد از صحبت‌های ایشان هر یک از سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف دولت اعلام آماده‌باش کرده‌اند. اما در این میان باید پرسید که هر ساله باوجود اعلام آماده‌باش بودن آیا شاهد رونق حوزه تولید کشور بوده‌ایم؟ چه میزان از دستورالعمل‌های صادر شده را پیگیری و به نقطه مطلوب تولید رسانده‌ایم؟ چرایی عدم توسعه بخش صنعت باوجود دستورالعمل‌های لازم، سوالی است که ذهن هر صنعتگر و تولیدکننده را برمی‌انگیزد.
وی می‌افزاید: صنایع کوچک و متوسط یکی از چرخه‌های مهم اقتصاد مقاومتی به‌شمار می‌روند. این درحالی است که طی این سال‌ها شاهد آب شدن یا به‌نوعی عدم توجه به ظرفیت‌سازی این صنایع بوده‌ایم، به‌طوری که بخش گسترده‌یی از صنعت کشاورزی یا نساجی با عدم توجه در بخش زیرساخت‌ها با کمبود و عدم توان ظرفیت مواجه است. درحالی که با کمی توجه و سیاست‌های کارشناسی شده به ظرفیت‌های این دسته از صنایع شاهد توسعه و ارزآوری به اقتصاد کشور خواهیم بود.
لاهوتی معتقد است که مشکلات صنعت در دو مقوله سیاستگذاری و اجرا ریشه دارند. این درحالی است که در بخش سیاستگذاری دارای کمبود قانون نیستیم، بنابراین وقتی موضوعی را به مرحله اجرا در می‌آوریم، شاهد تفاوت فاحش میان موضوع در حال اجرا و چشم‌انداز هدف‌گذاری شده هستیم؛ دلیل چنین اقداماتی تغییر لوایح دولتی در مجلس است که در مسیر قانونی شدن دستخوش تحول می‌شوند که درنهایت چنین قوانینی بعد از گذراندن پروسه طولانی‌مدت منجر به حذف قانون یا فاصله‌گیری از هدف موردنظر نهایی می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: در دولت‌های گذشته شاهد تصویب چندین طرح در حمایت از تولید بوده‌ایم که در عمل هیچ خروجی مشخصی را از این طرح‌ها شاهد نبودیم. در حال حاضر، دولت یازدهم نیز هدف رفع موانع تولید را دنبال می‌کند که امیدواریم با استفاده دولت از کارشناسان زبده و کاربلد به‌نفع منافع عمومی قانون رفع موانع تولید به‌درستی اجرا شود. لاهوتی درباره به سرانجام رسیدن طرح‌ها و قوانین معتقد است که تشویق برای حرکت به‌سوی هدف تا به امروز به‌صورت کارشناسی شده صورت نگرفته است و محدود کردن رقبا در عرصه تولید نیز این‌بار گام موثری برای ارتقای تولید تلقی نمی‌شود. وی می‌افزاید: در دولت یازدهم نیز شاهد تکرار برخی تجربیات گذشته هستیم. تجربه‌هایی که با افزایش تعرفه قصد محدود کردن صادرات را دارند درواقع این نوع اقدامات روش‌های منسوخ شده‌یی است که هر سکانداری در بخش مدیریتی خود آن را به دوش می‌کشد، امیدواریم که دولت‌ها با برطرف کردن مشکلات ساختاری در بخش تولید ازجمله بخش بیمه و بانکداری به توسعه این بخش چرخان کشور بشتابند.
لاهوتی اظهار می‌کند: جزیره‌یی عمل کردن در بخش اقتصادی کشور، جواب معیوب را بر این پروسه‌ها می‌افزاید و باید تشویق‌های دولتی و خصوصی برای تمام صنایع ساماندهی شود. امیدواریم کارشناسان حوزه اقتصاد باتوجه بیشتر در این نوع مقوله‌ها راه اشتباه دولت‌های گذشته را تکرار نکنند.
همایش‌هایی که به بار نمی‌نشینند
طی سال‌های گذشته همایش‌ها و کنفرانس‌های متعددی برای واکاوی دلایل توفیق نیافتن تولید برگزار شده است. پدرام سلطانی نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران در همین رابطه به «تعادل» می‌گوید: طی سال‌های گذشته برنامه‌ها و همایش‌های منسجمی برای تقویت تولید اجرا کرده‌ایم، اما متاسفانه در عمل شاهد هیچ خروجی نبوده‌ایم. متاسفانه عدم دستیابی به خروجی مناسب در برگزاری همایش‌ها همیشه وجود داشته دلیل آن هم برنامه‌ریزی‌هایی است که تنها برای خود همایش طراحی می‌شود و نه برای نتیجه‌گیری آن. وی می‌افزاید: برگزاری جشنواره بهره‌وری نیز یکی از اتفاق‌ها و عملکردهای مهم اتاق بازرگانی است که خوشبختانه طی سالیان گذشته خروجی‌های مناسبی را در بخش صنایع کشور برجای گذاشته است.
شعار‌ها عملی نشده‌اند
محمد طحان‌پور، رییس اتحادیه لوازم خانگی نیز درباره عدم برنامه‌ریزی‌های منسجم برای حمایت از تولید می‌گوید: این روزها شاهد سروصدا و آماده‌باش ارگان‌های دولتی برای حمایت از تولید داخل هستیم درحالی که در صنعت لوازم خانگی قریب به اتفاق تمامی ارگان‌ها از کولر گازی استفاده می‌کنند و این محصول نیز وارداتی است. استفاده نکردن از لوازم وارداتی نیز شعاری بیش نیست این موضوعی است که همه بدان آگاهند. وی می‌افزاید: البته بنده نیز از این نوع شیوه اقدامات حمایت می‌کنم چراکه در چنین مواقعی تولیدکنندگان درصدد برطرف کردن مشکلات و درنهایت در زمینه کیفیت محصولات توجه بیشتری دارند. طحان‌پور تصریح می‌کند: درواقع برنامه‌ریزی برای استفاده از تولیدات داخل منجر به روشن شدن برخی موانع پیش رو در بخش تولید می‌شود، مثلا مسوولان از عملکرد واحدهای تولیدی و صنعتی در زمینه خدمات پس از فروش مطلع می‌شوند؛ در چنین فضایی تولید کشور به سمت و سوی رقابتی شدن پیش می‌رود. رییس اتحادیه تولیدکنندگان لوازم خانگی در پاسخ به اینکه آیا تولیدکنندگان ایرانی به بحث کیفیت توجه دارند یا خیر، می‌گوید: باتوجه به رایزنی‌ها و مذاکرات سیاسی برای دستیابی به توافق هسته‌یی شاهد ورود کالاهای وارداتی هستیم پس در این میان تولیدکنندگان باتوجه به آگاهی شرایط موجود درصدد برطرف کردن مشکلات خود هستند چراکه اگر صنعتگران تمایلی به رفع عیوب صنعت خود نداشته باشند، قطعا از گردونه اقتصاد خارج خواهند شد. وی ادامه می‌دهد: هم‌اکنون در بخش لوازم خانگی کالاهایی وجود دارند که می‌توانند با نمونه خارجی خود رقابت کنند، اما عمده‌ترین مشکلات در این بخش تکثر کارخانه‌ها بدون هدف صادرات است که امیدواریم این مساله نیز حل‌وفصل شود.
