رییس سازمان چای، روی آوردن ایرانیها به چای خارجی را معلول استفاده تولیدکنندگان این محصول از رنگ و اسانس و در نتیجه تغییر ذایقه و توقع مصرفکنندگان ایرانی میداند، درحالی که درنظر بعضی از کارشناسان، صرفه اقتصادی پایین چای ایرانی را بهعنوان علت اصلی این موضوع مطرح میکنند. رییس اتحادیه تولیدکنندگان چای اما در گفتوگو با «تعادل»، از چای ایرانی دفاع میکند و آنچه بهعنوان نشانههای به صرفه نبودن مصرف چای ایرانی مطرح میشود را بهعنوان ویژگیهای اصیل این محصول میشمارد. با شروع شدن فصل برداشت چای، سیل خبرهای مرتبط با این محصول به سمت رسانهها روانه شده است. مهمترین موضوع مورد بحث در این روزها افت تولید چای داخلی و خشکیدن بوتههای ایرانی چای در سایه واردات گسترده چای خارجی است. ایرانیها درحدود 110هزارتن چای خشک در سال مصرف میکنند و تنها 14هزار تن از این مصرف داخل ایران تهیه میشود، رقمی درحدود 13درصد. رییس سازمان چای، این مساله را ناشی از انتظار و توقع غیرواقعی مصرفکننده از چای میداند. به گفته محمدولی روزبهان، چای خارجی که امروز در قوریهای ایرانی دم میکشد، در واقع ترکیبی از رنگ و اسانس است که این
مساله باعث شده هم ذایقه مصرفکننده ایرانی تغییر کند و هم انتظارش از رنگدهی و بازدهی چای بالا برود. روزبهان که ارزش سالانه تولید، واردات و مصرف چای را 600میلیون دلار ارزیابی میکند، معتقد است که قاچاق چای سالانه هزینهیی درحدود 200میلیون دلار به کشور وارد میکند و این مساله، معلول مصرف بالای چای خارجی توسط ایرانیهاست. این درحالی است که چای ایرانی با قیمت بالایی توسط مصرفکنندگان خارجی خریداری میشود. او میگوید که چای سفید ایرانی که در واقع همان برگهای بازنشده چای است با قیمت کیلویی حدودا یکمیلیون تومان در کشورهای عربی خریدوفروش میشود.
اما آیا طعم و رنگ بهتر تنها دلیل روی آوردن ایرانیان به چای خارجیست؟ کارشناسان اقتصادی نظر دیگری دارند. به گفته آنها نوشیدن چای ایرانی برای مصرفکنندگان صرفه اقتصادی ندارد، چراکه برای دمکردن میزان مشخصی چای، به مقدار بیشتری چای خشک ایرانی نسبت به نوع وارداتی آن نیاز است. درحالی که قیمت این چای نیز از چای خارجی بیشتر است.
این مساله باعث شده که ایرانیها چای خارجی را جایگزین تولید کشور خود در سفرههای صبحانه و پذیراییشان کنند. اصلاح ژنتیک چای ایرانی برای افزایش بهرهوری آن، پیشنهادی است که جهت رفع این مشکل مطرح میشود. «تعادل» برای کندوکاو در این موضوع به سراغ رییس اتحادیه تولیدکنندگان چای رفت. امیر مظفر نوری در گفتوگو با «تعادل»، ضمن اعتراض شدید به ادعای غیراقتصادی بودن چای ایرانی، به دفاع تمامقد از این محصول برخاست. به گفته او، رنگ کمتر و مزه گس چای ایرانی، ویژگیهایی هستند که مرغوبیت این چای را میرسانند و چای چینی بهعنوان چای اصیل و محصول خاستگاه اصلی چای نیز ویژگیهایی مشابه چای ایرانی دارد. مظفر نوری معتقد است آنچه بهعنوان ضعف چای ایرانی مطرح میشود، در واقع ویژگیهای اصلی چای هستند و چای بدون این ویژگیها دیگر آن نوشیدنی دلخواه و گوارا نیست. چای ایرانی سهم خود از بازار ایران را از دست داده است و باتوجه به ویژگیهای اصیل، قیمت بالا و کمیابی، رفتهرفته به کالایی لوکس تبدیل میشود. باید دید سیاستهای دولت، کدام رویه را موجب خواهد شد: جایابی مجدد چای ایرانی در سفرههای ایرانی یا تامین نیازهای ایرانیان با چایی که صرفه بیشتر و قیمت پایینتری دارد.