گلناز پرتوی مهر| سهم تولید نفت‌کوره از کل تولیدات پالایشی در ایران از سایر کشورهای جهان بیشتر است. به‌طور متوسط سهم نفت‌کوره از تولید فرآورده‌ها در جهان حدود 13 درصد است اما آخرین گزارش‌ها حاکی از آن است که این نسبت در ایران حدود 19 درصد است.
به گزارش تعادل، بدون تردید می‌توان این وضعیت را ناشی از عمر پالایشگاه‌ها و همچنین عدم اجرای طرح‌های ارتقای کیفی واحدهای پالایشی در سال‌های گذشته (که نیازمند سرمایه‌گذاری‌های هنگفت است) دانست. هر ساله عدم‌النفعی که از تولید محصولات سنگین و کم‌ارزش به ویژه نفت‌کوره برای ایران حاصل می‌گردد، رقم قابل‌توجهی خواهد بود.
بر اساس این گزارش، صنایع پایین‌دستی نفت به عنوان متولی تولید سوخت مایع، برنامه‌ریزی‌هایی را با هدف تبدیل فرآورده‌های سنگین به فرآورده‌های سبک (با ارزش افزوده بالاتر) در دست اقدام دارد. این اقدامات ذیل اهداف استراتژیک «تکمیل زنجیره ارزش» دنبال می‌شود که از یک سو به معنای طرح‌های ارتقای کیفی و بهینه‌سازی پالایشگاه‌ها بوده و از سوی دیگر هدف مهمی همچون تولید خوراک پایه مورد نیاز صنایع پتروشیمی را نیز برآورده می‌سازد.
این گزارش حاکی از آن است، در این راستا به‌منظور ارتقای کیفی فرآورده‌های نفتی سنگین (مانند نفت‌کوره) و با توجه به ظرفیت‌های موجود در داخل کشور، در اولین قدم به توانایی دانش و فناوری داخلی در صنعت نفت اعتماد شد و پژوهشگاه صنعت نفت وارد این حوزه دانش‌بنیان شد. اکنون واحدهای پالایشی کشور برای کاهش تولید نفت‌کوره و بهبود کیفیت آن و تبدیل به محصولات با ارزش افزوده بالاتر از دانش فنی داخلی برای عملیاتی شدن طرح‌ها استفاده کردند.
در واپسین روزهای اسفند سال گذشته از اسناد تکمیل زنجیره ارزش نفت‌کوره با استفاده از دانش فنی بومی در طرح ارتقای کیفی نفت‌کوره پالایشگاه بندرعباس (احداث واحد کک اسفنجی) رونمایی شد. اهمیت این طرح در آن حد بود که رییس گروه اقتصادی دفتر مقام معظم رهبری نیز در این مراسم حضور داشت. به‌طور کلی صنایع پالایش نفت کشور متناسب با شرایط پیش‌روی کشور در سطح بین‌المللی، حسب مورد طرح‌های کاهش تولید نفت‌کوره و افزایش ارتقای کیفی آن در پالایشگاه‌ها را ذیل سناریوهای متعددی تعریف کرده‌‌اند. البته این موضوع همواره یکی از چالش‌های فراروی این صنعت بوده و در تطابق با همین راهبرد است که طرح‌های پالایشی جهت ارتقای کیفی نفت‌کوره از سال‌های پیش برنامه‌ریزی شده است.
متاسفانه باید اظهار داشت که شرایط بیرونی (که تماماً خارج از کنترل این صنعت بوده) منجر به کاهش روند توسعه و بهره‌برداری و اجرای طرح‌ها شده است. ولی با تمام اینها مقاومت این صنعت باعث شده که در تمامی این سال‌ها موفقیت‌های چشمگیری با اتکا بر توانمندی‌های داخلی کشور حاصل آمده و طی سال‌های اخیر طرح‌های متعددی نیز در این زمینه به اجرا درآید.
اما جدیدترین پروژه این صنعت را باید طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان دانست که طی روزهای آینده به بهره‌برداری می‌رسد. این طرح با ظرفیت 210 هزار بشکه در روز به عنوان عظیم‌ترین پروژه صنعت پالایش کشور در آستانه بهره‌برداری است. بزرگ‌ترین واحد تقطیر خاورمیانه به اجرا درآمده و عظیم‌ترین تجهیزات پالایشی در آن نصب شده است. در بخش دوم طرح، کیفیت محصولات به‌طور قابل‌توجهی افزوده شده و میزان تولید نفت کوره نیز کاهش خواهد یافت.
به هر تقدیر وضعیت کلی صنعت پالایش نفت را نباید خارج از چارچوب و نظام حاکم بر اقتصاد و صنعت کشور تصور کرد. به موازات پیگیری برنامه‌های تأمین مالی برای اجرای طرح‌های ارتقای کیفی، ضروری است در راستای سیاست‌های کاهش شدت مصرف انرژی و کاهش مصرف سوخت مایع نیروگاهی، راه‌حل‌های مناسبی را در بازه‌های میان‌مدت برای مواجهه با شرایط بازار از جمله مدیریت مصرف حامل‌های انرژی گاز طبیعی و برق به کار گرفت.
