رکورد ثبت تقاضا در قرعه‌کشی خودرو شکسته شد. 11 میلیون متقاضی برای 20 هزار خودرو. اما چرا ثبت‌نام لاتاری خودرو رکورد زد؟ در پاسخ به این پرسش ذکر چند دلیل مهم است؛ نخست اینکه متقاضیان مصرفی که در سال‌های اخیر شاهد کاهش مداوم قدرت خرید خودرو بوده‌اند از فرصت دو هفته اخیر ثبات نسبی قیمت دلار و خودرو استفاده کرده و برای خرید خودرو اقدام کردند. این گروه چندان به دستیابی به خودروهای وارداتی ارزان‌قیمت نیز خوشبین نیستند.
گروه دوم نیز از ترس افت ارزش ریال، پول خود را وارد بازارهایی از جمله خودرو می‌کنند که این تقاضای سفته‌بازی نیز در دوره‌های التهاب نرخ ارز شدت می‌گیرد. اما یکی از دلایل اصلی پرطرفدار بودن این لاتاری دولتی، اختلاف قیمت بازار و کارخانه خودروهای عرضه‌شده در قرعه کشی ایران خودرو معرفی می‌شود. رانت قیمت کارخانه و بازار برای چهار محصول ایران خودرو که از ۱۷ دی ماه در قرعه‌کشی جدید عرضه شدند، بین ۲۰۰ میلیون تا ۲۷۵ میلیون تومان بود.
با توجه به اختلاف قیمت چشمگیر قیمت کارخانه و بازار آزاد، قرعه‌کشی خودرو طی سال‌های اخیر جولانگاه دلالان خودرو بوده که به دنبال کسب سود از این رانت قیمتی هستند. با این طرح فروش، چقدر یارانه رانتی میان برندگان توزیع شده؟ مجموع رانت‌های توزیع‌شده میان برندگان این طرح فروش ایران خودرو، 6305 میلیارد تومان برآورد شده است.
یک لاتاری با اعدادی عجیب
در طرح فروش فوق‌العاده محصولات ایران‌خودرو از ۱۷ دی تا 25 دی‌ماه 11 هزار نفر برای عرضه ۲۰ هزار دستگاه ثبت‌نام کردند که رکورد ثبت تقاضا در قرعه‌کشی خودرو را شکست. به عبارتی از هر 550 نفر تنها یک نفر شانس برنده‌شدن در این طرح را داشت. یعنی شانس 0.18 درصدی برنده‌شدن برای هر فرد! رکورد قبلی تعداد شرکت‌کنندگان (با احتساب کل متقاضیان سه طرح عادی، جوانی جمعیت و خودروهای فرسوده) کمتر از ۷ میلیون نفر بود. البته با توجه به آنکه ثبت نام قرعه کشی جدید ایران خودرو تا پایان روز یکشنبه ادامه دارد، انتظار می‌رود رقم نهایی ثبت‌نام‌کنندگان در جدیدترین قرعه‌کشی ایران خودرو حتی بیشتر شود.
تعداد خودروهای عرضه‌شده در این طرح فروش تنها 20 هزار خودرو بود. در آخرین دوره از برگزاری طرح فروش فوق‌العاده ایران‌خودرو، 3000 دستگاه پارس سفارشی (ELX)، 14 هزار دستگاه پارس سفارشی، 3000 رانا پلاس و 1000 سورن پلاس دوگانه‌سوز در هر سه طرح عادی، مادران و خودروهای فرسوده عرضه شدند.
افزایش اخیر نرخ دلار که رشد نزدیک به ۴۰ درصدی قیمت خودروهای داخلی در تنها دو ماه را به همراه داشت، موجب شده تا هم تقاضای مصرفی و هم تقاضای سرمایه‌گذاری خودرو چنان افزایش یابد که شاهد رکوردشکنی عجیب تعداد ثبت‌نام‌کنندگان لاتاری خودرو و رسیدن آن از حدود ۷ میلیون نفر به 11 میلیون نفر هستیم. در واقع، اولا متقاضیان مصرفی که در سال‌های اخیر شاهد کاهش مداوم قدرت خرید خودرو بوده‌اند از فرصت دو هفته اخیر ثبات نسبی قیمت دلار و خودرو استفاده کرده و برای خرید هر چه زودتر خودروی موردنیاز خود اقدام می‌کنند؛ به خصوص آنکه این گروه چندان به دستیابی به خودروهای وارداتی ارزان‌قیمت نیز خوشبین نیستند.
گروه دیگر اما از ترس افت ارزش ریال، پول خود را وارد بازارهایی چون خودرو می‌کنند که این تقاضای سفته‌بازی نیز در دوره‌های التهاب نرخ ارز شدت می‌گیرد. در این دوره قرعه‌کشی که ایران‌خودرو برگزار کرد، بار دیگر تعداد ثبت‌نامی‌ها رکورد زد و 11 میلیون نفر تنها برای خرید 20 هزار خودرو ثبت‌نام کردند. حال، این مساله مطرح می‌شود که علت این استقبال بی‌سابقه از یک طرح فروش چه بود؟ اختلاف فاحش قیمت خودرو در بازار نسبت به کارخانه در این طرح فروش ایران خودرو کافی است تا خودرو به کالایی سرمایه‌ای تبدیل شود.
عدد رانت توزیع شده چقدر است؟
پس از طرح فروش این پرسش مطرح شد که در فروش فوق‌العاده ایران‌خودرو چقدر یارانه رانتی میان برندگان توزیع شد؟ رانت قیمت کارخانه و بازار برای چهار محصول که از ۱۷ دی ماه در طرح فروش ایران خودرو عرضه شدند، بین ۲۰۰ میلیون تا 400 میلیون تومان بود .اما مجموع رانت‌های توزیع‌شده میان برندگان این طرح فروش ایران خودرو، 6305 میلیارد تومان برآورد شده است.
به گزارش تجارت نیوز، قیمت مصوب پارس سفارشی در این طرح فروش ایران خودرو 185 میلیون تومان اعلام شد. این خودرو در بازار آزاد با قیمت 450 میلیون تومان خرید و فروش می‌شود و اختلاف قیمت بازار و کارخانه این خودرو در حال حاضر به 265 میلیون تومان می‌رسد. به عبارتی دیگر، رانت و یارانه موجود در خرید پارس سفارشی مجموعاً 3710 میلیارد تومان است.
همچنین براساس آمارهای اعلام شده از سوی برخی رسانه‌ها، سهم رانا پلاس از این جریان رانتی، 750 میلیارد تومان بود. این خودرو با قیمت 215 میلیون تومان در این طرح فروش عرضه شد و اختلاف قیمتی آن با بازار به 215 میلیون تومان رسید. همچنین سهم پارس سفارشی (ELX) که با قیمت 209 میلیون تومان به فروش رفت، با توجه به اختلاف قیمتی 426 میلیون تومانی بازار و کارخانه، هزار و 278 میلیارد تومان سود نصیب متقاضیان این خودرو شد. قیمت مصوب سورن پلاس دوگانه‌سوز نیز 281 میلیون تومان اعلام شد که با اختلاف قیمتی 189 میلیون تومانی بین بازار و کارخانه 567 میلیارد تومان محاسبه می‌شود.
با توجه به اختلاف قیمت چشمگیر قیمت کارخانه و بازار آزاد، قرعه‌کشی خودرو طی سال‌های اخیر جولانگاه دلالان خودرو بوده است که به دنبال کسب سود از این رانت قیمتی هستند. باید یادآور شد که همه افراد به‌دنبال خرید خودرو در طرح فروش ایران خودرو شرکت نکرده‌اند.
در این میان، حتی افرادی که توانایی خرید خودرو ندارند و تنها شرایط ثبت‌نام را دارند، در قرعه‌کشی شرکت می‌کنند که پس از برنده شدن، اقدام به فروش حواله‌ها کنند تا سودی نصیب آنها شود. حال با وجود روشن بودن ناکارایی مشهود قرعه‌کشی خودرو همچنان عده‌ای در تلاشند تا با برگرداندن خودرو از بورس کالا به قیمت‌گذاری دستوری، بار دیگر لاتاری خودرو را زنده کنند.
واکنش صمت به لاتاری؟
حال سخنگوی وزارت صمت که باید پاسخگوی این وضعیت در بازار خودرو باشد، در اظهاراتی عجیب گفته است که بدون تردید این تعداد مصرف‌کننده واقعی نیستند؛ سالانه حداکثر یک میلیون و 600 هزار دستگاه برای انواع مدل‌های خودرو داخلی متقاضی وجود دارد؛ پس چگونه است که چند مدل دستگاه ایران خودرو 11 میلیون متقاضی ایجاد شده است؟ پس این آمار نشان می‌دهد که 95 درصد از متقاضیان واقعی نیستند.
او با بیان اینکه اختلاف قیمت کارخانه و بازار به یک بخت‌آزمایی تبدیل شده، عنوان کرده که متقاضیان با ذهنیت ایجاد یک فرصت اقدام به ثبت‌نام می‌کنند و با این اقدام چیزی از دست نمی‌دهند؛ بخشی از ثبت‌نامی‌ها بعد از فیلترهایی که ایران خودرو در نظر گرفته حذف می‌شود. مهم‌ترین فیلتر ایران خودرو این است که متقاضی نباید در 2 سال گذشته پلاک فعال به اسم‌اش شده باشد و همچنین باید شماره تلفن همراه ثبت نام شده با شخص ثبت‌نام‌کننده یکی باشد.
او همچنین به «ایلنا» توضیح داده است: بخشی از این سهمیه ایران‌خودرو، برای 50 درصد طرح جوانی جمعیت می‌رود و 20 درصد هم برای جایگزینی خودروهای فرسوده استفاده می‌شود و اینگونه خودروهای عرضه شده تقسیم می‌شوند و سرنوشت بقیه خودروها در فرآیند قرعه‌کشی تعیین تکلیف می‌شود. سخنگوی صمت باید به جای تشریح روند قرعه کشی، پاسخ بدهد که چرا علی رغم وعده وزیر صمت، هنوز این بلیت مسابقه بخت‌آزمایی توزیع می‌شود.
او در مورد عرضه خودرو در بورس کالا هم گفته که وزارت صمت نتیجه خوبی گرفته و موافق عرصه خودرو در بورس است منتها این را یک راهکار عبوری می‌داند نه یک راه‌حل قطعی. امروز همه نگاه‌ها به سمت تصمیمات شورای رقابت است چراکه از نظر قانونی قیمت‌گذاری خودرو به این شورا واگذار شده و نمایندگان مجلس، سازمان بازرسی و وزارت صمت متقاضی این هستند که شرایط بازار خودرو به‌زودی به سامان برسد.
سخنگوی وزارت صمت در مورد اینکه چه خودرویی قرار است هفته آینده عرضه شود، هم این‌طور گفته است: وزارت صمت نمی‌تواند در این مورد اظهارنظر کند و این موضوع را بورس کالا مشخص می‌کند.
