گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری |
مقایسه پایه پولی و ارقام تشکیل‌دهنده آن در خرداد 1401 و اردیبهشت 1401 نشان می‌دهد که در خرداد ماه پایه پولی با کاهش 284 هزار میلیارد ریال، کاهش 44 صدم درصدی نسبت به اردیبهشت داشته است. کارشناسان با ارزیابی مثبت از این اتفاق معتقدند که به تدریج می‌توانیم شاهد مهار نقدینگی و اثر آن بر تورم در ماه‌های آینده باشیم. ارقام پایه پولی در خرداد ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که در سه ماهه اول خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی ۴- درصد، مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها 0.9- درصد، خالص سایر اقلام بانک مرکزی ۱۶۷- درصد، مانده اجرای عملیات سیاست پولی 37- کاهش داشته است و تنها رقم رشد مثبت شامل خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی است که خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی ۱۱۶ درصد رشد مثبت داشته است.
پایه پولی در سه ماه اول شش درصد رشد کرده و در یک سال منتهی به خرداد ۱۴۰۱ نیز ۲۷.۸ دهم درصد رشد کرده و به رغم ۶۴۰ همت رسیده است که این رشد نسبت به رشد 9 درصدی مدت مشابه سال قبل کمتر شده است. این در حالی است که در اردیبهشت ماه پایه پولی ۶۴۳ همت بوده است و رشد دو ماه اول سال ۶.۵ درصد بوده است. به عبارت دیگر در خرداد 1401 پایه پولی کاهش 284 هزار میلیارد ریالی یا 0.44 درصدی داشته است.
نظر همتی درباره منفی شدن پایه پولی
به دنبال انتشار خبری در خبرگزاری جمهوری اسلامی با عنوان « سکوت همتی پس از منفی شدن رشد ماهانه پایه پولی، متوسط رشد ماهانه پایه پولی در دولت سیزدهم کمتر از نصف دولت قبل شد » ، عبدالناصر همتی رییس کل بانک مرکزی در صفحه توییتر خود نوشت: «از آنجا که خبرگزاری رسمی دولت از کاهش 0.4 درصدی پایه پولی در خرداد ماه با افتخار یاد کرده و از اینکه چرا من در خصوص این افتخار ادعایی چیزی نگفته و سکوت کرده‌ام گله کرده است، حالا که خودتان اصرار دارید می‌گویم: با ادعای عدم اخذ تنخواه از بانک مرکزی و برای تامین کسری بودجه دولت، دست در حساب‌های شرکت‌های دولتی کرده و از سپرده‌های آنها برداشت کرده‌اید، بقیه مطالب را هم توضیح بدهم؟ ضمناً بازی با آمار مشکلی را حل نمی‌کند و ظرف چند ماه مشخص می‌شود. نتیجه سیاست‌های پولی و مالی دولت باید عملاً در سفره‌های مردم دیده شود و مردم به عینه رفاه خود را احساس کنند.» بر اساس آمار خرداد ماه ۱۴۰۱ بدهی شرکت‌ها و موسسات دولتی به سیستم بانکی به 86 هزار میلیارد تومان رسیده است که نسبت به اسفند ۱۴۰۰ یعنی در سه ماهه اول معادل ۲۴ درصد رشد داشته است همچنین نسبت به خرداد ۱۴۰۰ یعنی در یک سال گذشته ۴۱ درصد رشد کرده است. بدهی شرکت‌ها و موسسات دولتی به بانک مرکزی به رقم ۵۸ میلیارد تومان رسیده که در سه ماه اول 24.8 درصد و در یک سال اخیر ۵۹ درصد رشد کرده است. بدهی شرکت‌ها و موسسات دولتی به بانک‌ها نیز به رقم ۲۸ همت رسیده که در سه ماه اول ۲۲ درصد و در یک سال اخیر 15.5 درصد رشد کرده است.
همچنین بدهی دولت به بانک‌ها نیز ۴۸۱ همت است که در سه ماه اول نزدیک به ۶ درصد و در یک سال اخیر بیش از ۱۴ درصد رشد کرده است. بدهی دولت به بانک مرکزی نیز به رقم ۱۵۰ متر رسیده که در سه ماهه اول امسال ۱۳.۷ درصد رشد کرده است. بر این اساس به نظر می‌رسد که دولت برای تامین کسری بودجه و مخارج خود به جای رشد مستقیم پایه پولی و استقراض مستقیم از بانک مرکزی از سایر منابع از جمله رشد بدهی دولت و همچنین رشد بدهی شرکت‌های دولتی به بانک‌ها و بانک مرکزی نیز استفاده کرده است.
گزارش ایرنا از سکوت همتی پس از منفی شدن رشد ماهانه پایه پولی
گزارش جدید بانک مرکزی از متغیرهای پولی نشان داد رشد ماهانه پایه پولی در خردادماه سال جاری منفی ۰.۴ درصد بوده است. گزارش امیدوارکننده از شاخص‌های پولی با سکوت عبدالناصر همتی رییس بانک مرکزی دولت قبل مواجه شده است. به گزارش ایرنا، بانک مرکزی روز چهارشنبه گذشته جزییات شاخص‌های پولی خردادماه را اعلام کرد. همانطور که انتظار می‌رفت روند ماه‌های گذشته در بهبود تغییرات متغیرهای پولی به‌ویژه نسبت به سال گذشته ادامه یافت. به عنوان مثال حجم نقدینگی در پایان خردادماه ۱۴۰۱ به رقم ۵۱۰۴۹.۶ هزار میلیارد ریال رسید که نسبت به پایان سال ۱۴۰۰ معادل ۵.۶ درصد رشد نشان می‌دهد و در مقایسه با رشد نقدینگی دوره مشابه سال قبل (۶.۶ درصد)، ۱.۰ واحد درصد کاهش داشته است. از این‌رو رشد دوازده‌ماهه نقدینگی منتهی به پایان خردادماه ۱۴۰۱ نسبت به رشد دوره مشابه سال قبل (۳۹.۴ درصد)، معادل ۴.۱ واحد درصد کاهش نشان می‌دهد.
رشد منفی پایه پولی در خرداد
با این حال مهم‌ترین نکته در گزارش بانک مرکزی، رشد ماهانه منفی پایه پولی بود. بر اساس گزارش بانک مرکزی، حجم پایه پولی در پایان خردادماه نسبت به رقم پایان اردیبهشت حدود ۳ هزار میلیارد تومان کاهش یافت و بدین‌ترتیب رشد ماهانه پایه پولی در خردادماه سال جاری منفی ۰.۴ درصد ثبت شد. این موضوع باعث شد رقم رشد سه‌ماهه پایه پولی نیز به ۶ درصد محدود شود که نسبت به رشد ۹.۲ درصدی در سه‌ماهه بهار سال گذشته، نشان‌دهنده کاهش چشمگیر رشد پول پرقدرت است.
همچنین پایه پولی در دوازده‌ماهه منتهی به پایان خردادماه ۱۴۰۱ معادل ۲۷.۸ درصد رشد یافت که نسبت به رشد دوره مشابه سال قبل (۳۰.۷ درصد)، ۲.۹ واحد درصد کاهش نشان می‌دهد. نکته جالب از حواشی این گزارش، سکوت رییس کل بانک مرکزی دولت قبل نسبت به تغییرات امیدوارکننده شاخص‌های پولی بود. عبدالناصر همتی که پس از گزارش اردیبهشت‌ماه بانک مرکزی، رشد پایه پولی در اردیبهشت‌ماه را نشانه مدیریت ضعیف دولت خوانده بود، پس از مشخص شدن رشد منفی پایه پولی در خردادماه و کاهش شدید رشد پایه پولی نسبت به مدت مشابه سال گذشته، ترجیح داد با سکوت نسبت به این گزارش، از کنار این موضوع عبور کرده تا انتقاد پیشین وی در این رابطه فراموش شود.
سلطان چاپ پول اخیراً و تنها ساعاتی پس از انتشار آمار شاخص‌های پولی اردیبهشت‌ماه در مطلبی کنایه‌آمیز نوشته بود: «بعد از دو روز تبلیغات وسیع دولت مبنی بر اینکه بر اثر سیاست‌های پولی و مالی دولت سیزدهم بعد از ۹ سال روند نقدینگی در فروردین منفی شده است (۰.۲- درصد)، گزارش امروز بانک مرکزی در مورد متغیرهای پولی از رشد ۵.۲ درصدی پایه پولی و ۲.۵ درصدی نقدینگی صرفاً در اردیبهشت‌ماه خبر می‌دهد». با این حال پس از مشخص شدن رشد منفی پایه پولی در خردادماه، ترجیح داد به جای پرداختن به جزییات گزارش بانک مرکزی، از لزوم «رفع تحریم» بنویسد و موضوع «تنوع سبد ارزی» را کم‌اهمیت جلوه دهد. حجم پایه پولی در تیرماه ۱۳۹۲ در پایان دولت دهم ۹۵.۸ هزار میلیارد تومان بود که در پایان دولت روحانی به ۵۱۷.۵ هزار میلیارد تومان رسید که از افزایش بیش از ۵ برابری آن (۴۴۰ درصد) در دولت گذشته حکایت دارد. در هشت سال دولت گذشته پایه پولی ۴۴۰ درصد افزایش یافت که معادل رشد ماهانه متوسط ۴.۶ درصد است. این در حالی است که در ۱۱ ماه دولت سیزدهم پایه پولی ۲۳.۷ درصد بیشتر شده که معادل ماهانه رشد ۲.۲ درصدی است؛ به عبارت دیگر، متوسط رشد ماهانه پایه پولی در دولت رییسی نسبت به دولت روحانی کمتر از نصف شده است.
در تیرماه ۱۳۹۷ قبل از ریاست همتی بر بانک مرکزی، پایه پولی ۲۲۰ هزار میلیارد تومان بود و در اردیبهشت ۱۴۰۰ که آخرین ماه ریاست وی بود پایه پولی به ۴۹۳ هزار میلیارد تومان رسید. به عبارتی در ۳۴ ماه ریاست همتی بر بانک مرکزی به‌طور متوسط هرماه ۳.۶ درصد بر حجم پایه پولی افزوده شد.
