گلی ماندگار| آتش‌سوزی در مدارس ایران سابقه طولانی دارد، اما در تمام این سال‌ها هیچ کس مسوولیت چنین اتفاقات تلخی را بر عهده نگرفته، هیچگاه هیچ مقام مسوولی در آموزش و پرورش به خاطر این اتفاقات دردناک نه عذرخواهی کرده و نه استعفا داده است. مساله ایمن نبودن مدارس به خصوص در شهرها و روستاهای دور افتاده همواره وجود داشته و هر بار هم مسوولان وعده رسیدگی و ایمن‌سازی می‌دهند و تا زمستان سال بعد از راه برسد و یک بار دیگر حادثه‌ای تلخ جان معلم‌ها و دانش‌آموزان را بگیرد یا آنها را دچار سوختگی‌هایی کند که تا سال‌ها درد و عذابش را تحمل کنند. نمونه بارز آن هم دختران شین آباد که هنوز بعد از 8 سال از آن اتفاق تلخ درگیر درمان هستند و همچنان عذاب می‌کشند. حالا یک بار دیگر این اتفاق در یک کانکس در منطقه عشایری استان خوزستان «کنگرستان» که به عنوان کلاس درس از آن استفاده می‌شده و البته به گفته برخی مسوولان هم فقط جای استراحت معلم‌ها بوده منجر به جان باختن یک معلم و سوختگی شدید دو معلم دیگر شده است. اتفاقی که اگر در زمان حضور دانش‌آموزان در این کانکس رخ می‌داد می‌توانست بسیار دردناک‌تر باشد.
به خاطر وقوع یک حادثه نمی‌توانیم همه کانکس‌ها را جمع کنیم
اما نکته جالب این است که مدیرکل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایری در واکنش به امنیت کانکس‌های آموزشی می‌گوید که برای مناطقی که عشایر در آن رفت و آمد دارند و عموما مناطق صعب العبور است نمی‌توانیم مدرسه بسازیم و مجبوریم از کانکس استفاده کنیم، البته کانکس‌ها باید ایمن‌سازی شوند.
محمدرضا سیفی به ایلنا می‌گوید: ابتدا لازم است بگویم که این افراد معلم عشایری نبودند و کاملا اتفاقی در آن کانکس حضور داشتند و آن کانکس متعلق به یک مدرسه روستایی بوده است، اما در هر صورت کانکس برای دانش‌آموزان عشایری به علت اینکه مدام در کوچ هستند، بهتر است. برخلاف چیزهایی که گفته می‌شود، مدرسه کانکسی چرخ‌دار مجهز به پنل خورشیدی با جایی که برای استراحت معلم در آن تعبیه شده، برای دانش‌آموز عشایری مناسب‌تر از مدرسه و یا سازه ثابت است. ضمن اینکه هزینه کانکس‌هایی که دارای پنل خورشیدی هستند، بالغ بر هفتصد میلیون تومان است و قیمت بالایی دارد.
او می‌افزاید: نمی‌توان گفت به خاطر یک حادثه که اتفاق افتاده هر چه کانکس هست جمع کنیم و به جایش ساختمان بسازیم. در واقع می‌توان برای مدارس روستایی که دانش‌آموز ثابت دارند، از سازه ساختمانی استفاده کرد یا ساختمان سازی کرد، اما برای مدارس عشایری که جمعیت‌شان کم است، حتما نیاز به چادر داریم.
از مدارس فرسوده و وسایل گرمایشی
غیر استاندارد تا کانکس و کپر و چادر
نکته مهم این است بر خلاف آن چیزی که مسوولان آموزش و پرورش مدعی آن هستند علاوه بر دانش‌آموزانی که در نقاط محروم در چادر و کپر درس می‌خوانند، در شهرها و حتی در پایتخت هم هنوز مدارسی وجود دارند که بسیار فرسوده‌اند و هر لحظه ممکن است اتفاق تلخی در آن رخ بدهد. بنا بر آمارهای اعلام شده از سوی آموزش و پرورش تهران بیشترین مدارس فرسوده را دارد و بیش از 30 درصد مدارس کشور فرسوده‌اند و احتیاج به بازسازی دارند. اما آنچه در تمام این سال‌ها جان دانش‌آموزان و معلمان را بیش از هر چیز تهدید کرده استفاده از وسایل گرمایشی غیر استاندارد در کلاس‌های درس بوده که فجایع متعددی را به بار آورده است.
مرور آتش‌سوزی در مدارس
طی 20 سال گذشته
روایت‌ها درباره علل آتش‌سوزی در مدارس کشور متفاوت است اما آنچه که بیشتر ناظران اجتماعی، رسانه‌ها و مسوولان آموزش و پرورش نسبت به آن توافق دارند استفاده از بخاری نفتی و سیستم‌های گرمایشی غیر استاندارد در مدارس کشور است که تاکنون به مرگ ده‌ها دانش‌آموز، آموزگار و سوختگی بیش از 50 دانش‌آموز در سال‌های گذشته منجر شده است.
مدرسه اسوه حسنه، آذر1397
27 آذر ماه سال 1397 براثر آتش‌سوزی دبستان اسوه حسنه در شهر زاهدان چهار دانش‌آموز در کلاس درس خود دچار آتش‌سوزی شدند. در این حادثه 3 تن از دانش‌آموزان با توجه به‌شدت سوختگی جان خود را از دست دادند. علت این حادثه از سوی
آتش نشانی مرکز آتش گرفتن بخاری نفتی اعلام شده است. «ملک محمد سنجرانی» مدیر آموزش و پرورش ناحیه 2 زاهدان در پی این آتش‌سوزی از سمت خود استعفا کرد.
مدرسه شین آباد، آذر 1391
15 آذر 1391 خورشیدی، کلاس 45 نفری مدرسه ابتدایی دخترانه شین آباد هشت تن غایب داشت و باقی دانش‌آموزان در کلاس درس حاضر شدند، بخاری نفتی کلاس درس شین آباد خاموش بود و سرایدار مدرسه سعی در روشن کردن آن را داشت اما غیراستاندارد بودن بخاری نفتی به خام‌سوزی نفت و آتش گرفتن کلاس درس شین آباد و سوختگی 28 دانش‌آموز و درگذشت یکی از دانش‌آموزان این کلاس منجر شد. در این حادثه مسوولان آموزشی معتقد بودند که بخاری نفتی استاندارد بوده اما آتش نشانی پیرانشهر در گزارش خود علت آتش‌سوزی را بخاری نفتی که در حال خام‌سوزی بوده و سوخت از آن سرریز شده، می‌داند. بخاری نفتی عامل آتش‌سوزی کلاس درس و مدرسه دخترانه شین آباد پیرانشهر به کلی فاقد استاندارد‌های فضای آموزشی، گرمایشی و فیزیکی بوده است.
آتش‌سوزی در دبیرستان شبانه روزی وابسته به دانشگاه چابهار، آبان 1390
آتش‌سوزی در این مدرسه سبب شد تا چهار دانش‌آموزش جان خود را از دست بدهند. مسوولان دلیل آن را اتصالی سیم‌های برق خوابگاه دانش‌آموزان دانستند. دانش‌آموزان این دبیرستان در خواب غافلگیر شدند و هراسان هر یک به سویی می‌دویدند. نکته تاسف بار اینکه آتش‌سوزی در دبیرستان مخصوص پرورش دانش‌آموزان نخبه چابهار رخ داد و چهار تن از بهترین دانش‌آموزان این دبیرستان در آتش بی‌تدبیری و اهمال از دست رفتند.
آتش‌سوزی در دبیرستان شبانه‌روزی وابسته به دانشگاه چابهار، آبان 1389
در یکی از روزهای سرد پاییزی بر اثر اتصال سیم‌های پوسیده برق، خوابگاه مدرسه آتش گرفت و دانش‌آموزی به نام «مراد نارویی» براثر خفگی ناشی از استنشاق دود جان سپرد و 14 تن مصدوم و مسموم شدند. استاندارد نبودن وسایل و تجهیزات گرمایشی و سرمایشی و فرسوده بودن سیستم تاسیساتی مدرسه این حوادث دردناک را رقم زد.
مرگ یـک دانـش‌آموز در آتش‌سوزی خوابـگاه شبانه‌روزی در چاه رحمان، آبان 1389
وقوع آتش‌سوزی در یک خوابگاه شبانه‌روزی در استان سیستان و بلوچستان سبب شد تا یک دانش‌آموز جان خود را از دست بدهد. در آن زمان معاون عملیات سازمان آتش‌نشانی استان سیستان و بلوچستان درباره جزییات این حادثه گفته بود: «چند روز پیش آتش‌سوزی در یک خوابگاه شبانه روزی دانش‌آموزی در منطقه «چاه رحمان» واقع در 185 کیلومتری زاهدان به وقوع پیوست که اهالی محل پس از اطلاع از این آتش‌سوزی اقدام به مهار این حریق کردند، در زمان وقوع حادثه 67 دانش‌آموز در خوابگاه حضور داشتند که با کمک اهالی محل و معلمان از محل حادثه دیده خارج شدند، اما یک دانش‌آموز 13 ساله در این آتش‌سوزی جان خود را از دست داد.» با گذشت سال‌ها از این ماجرا هنوز علت آن مشخص نشده است.
مدرسه شهید رحیمی درودزن فارس آذر 1385
دانش‌آموزان کلاسی در مدرسه شهر«درودزن» با یک بخاری علاالدین به جدال با سرمای زمستان جان خود را از دست دادند. هشت دانش‌آموز در این حادثه دچار سوختگی شدید از ناحیه و سر و دست شدند. این خبر تا چند روز رسانه‌ای نشد اما رییس سازمان بازرسی کل کشور در جلسه‌ای با حضور کارشناسان مسوول واحدهای ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات سازمان آموزش و پرورش استان‌های کشور پرده از ماجرای آن آتش‌سوزی برداشت.
مدرسه روستای سفیلان، آبان 1383
بخاری نفتی تنها منبع گرمایشی دانش‌آموزان روستایی محروم در لردگان استان چهارمحال بختیاری بود. با آتش گرفتن بخاری نفتی این کلاس 13 دانش‌آموز در محاصره آتش ماندند. آموزگار هراسان بخاری را از کلاس به بیرون انداخت اما 2 گالن پر از نفت در راهرو بخاری غرق آتش را در برمی‌گیرد و شعله‌های حریق به داخل کلاس زبانه می‌کشند. 13دانش‌آموز در این حادثه دچار سوختگی می‌شوند و تمامی وسایل کلاسشان تبدیل به خاکستر می‌شود و معلم مدرسه جان خود را از دست می‌دهد.
مدرسه شهرستان شفت گیلان، بهمن 1376
وزش باد شدید و توفانی بودن هوا سبب شد تا بخاری کلاس درسی در یکی از مدارس شهرستان شفت گیلان آتش بگیرد. معلم کلاس یکی یکی دانش‌آموزان را از کلاس بیرون می‌آورد اما وقتی خود معلم می‌خواهد به بیرون برود به دلیل اینکه در کلاس از درون دستگیره نداشت داخل کلاس گیر می‌افتد و دچار سوختگی شدید می‌شود به‌طوری که دیگر هرگز نمی‌تواند تدریس کند.
تامین امنیت دانش‌آموزان و معلمان
چه موقع؟
سوال مهم اما اینجاست که چه زمانی قرار است تمام مدارس ما ایمن باشند و امنیت جانی معلم‌ها و دانش‌آموزان در آنها فراهم شود؟ سال‌هاست که مسوولان وعده استفاده از وسایل گرمایشی استاندارد در مدارس را می‌دهند اما هر بار اتفاق تازه‌ای نشان می‌دهد که این وعده‌ها عملی نشده‌اند. هر سال با شروع فصل سرما باید منتظر یک ترا ژدی تازه در مورد مدارس باشیم. اتفاقی که هر بار با از دست رفتن جان معلم‌ها یا دانش‌آموزان فرجام تلخی به دنبال دارد.
