مهمترین معضلات حوزه سنگآهن در میزگرد بهادر احرامیان عضو هیاتمدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد، بهرام شکوری نایبرییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگآهن ایران، کامران وکیل دبیرکل اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات معدنی و سیدعلی محمد ابویی رییس هیاتمدیره فولاد بافق بررسی شد. هرچند به زعم بسیاری از فعالان حوزه سنگآهن، وضع عوارض صادراتی سنگآهن باعث مرگ این معادن میشود، اما محمد ابویی در اظهاراتی متفاوت در این نشست، خواستار وضع تعرفه 300درصدی برای صادرات سنگآهن شد.
به گزارش ایسنا، بهرام شکوری، نایبرییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگآهن، در این نشست گفت: «استفاده از تکنولوژی مدرن و ابزارآلات پیشرفته گرانقیمت، ایجاد ارزشافزوده را در پی دارد و بر این اساس کسب ارزشافزوده تا مرحله نهایی ارزشمند است. حال آنکه باید واقعبین بود و چرخه معیوب فولادسازی کشور را بهعنوان عاملی مهم در عدم کسب ارزشافزوده حداکثری مدنظر داشت.»این عضو هیاتمدیره خانه معدن با بیان اینکه برای خلق ارزشافزوده هرچه بیشتر باید مجلس و دولت به سمت وضع قوانینی برای جذب صاحبان سرمایه و تسهیل کسبوکار بروند، تصریح کرد: «قوانین فعلی بهگونهیی است که راه ورود بخش خصوصی داخلی و خارجی را به چرخ تولید کشور بسته است و آنها به علت بیثباتی در سیاستگذاریها احساس امنیت نمیکنند.»
وی افزود: «بهدلیل وضع قوانین ضربتی و فیالبداهه در کشور مانند بهره مالکانه 25درصدی، افزایش بیرویه حقوق دولتی و مواردی از این دست، سرمایهگذاران رغبتی جهت ورود به این حوزه را نخواهند داشت. زیرا با وضع اینگونه قوانین و پرداخت بیش از نصف سود حاصل از معدنکاری به دولت، تمایل بخش خصوصی به سرمایهگذاری به کلی از بین میرود و هدایت سرمایه به سمت دلالی و مشاغل کاذب بیش از پیش رونق میگیرد.»
وی با بیان اینکه سیاستهای افزایش تولید فولاد، سبب توجه خاص مسوولان به این بخش شده است، افزود: «با این حال زمینه مساعد برای تولید این محصول باید از حلقه آغازین آن یعنی استخراج سنگآهن آغاز شود.»
پیامدهای ناپایداری بازار جهانی
به گفته نایبرییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگآهن تصریح کرد: «بازار ناپایدار جهانی و روند نزولی قیمت سنگآهن باعث افزایش فشار به فعالان این حوزه شده است. بهطوری که در این بازار قیمت سنگآهن از سپتامبر2013میلادی تا سپتامبر2014میلادی حدود 60دلار افت قیمت داشته و این عامل انگیزه سرمایهگذاری و توسعه در دیگر حلقههای این زنجیره را کم کرده است. عدم توازن تقسیم سود در زنجیره ارزش سنگآهن تا فولاد سبب شده تا تولید سنگآهن داخل صرفه اقتصادی نداشته باشد و حتی منجر به تعطیلی بعضی معادن کوچک شود و معادن بزرگ را نیز با حاشیه سود بسیار اندک مواجه شود.»
به اعتقاد شکوری، عوامل موثر در زنجیره ارزش سنگآهن تا فولاد را میتوان در 6 عامل سرمایه و تکنولوژی، مواد اولیه، منابع انرژی، نیروی انسانی، بازار مصرف و مدیریت صحیح طبقهبندی کرد که ایران در پنج مورد اول از این بخشها دارای مزیت نسبی است. وی با بیان اینکه میتوان با تولید استاندارد فولاد و بهرهوری کامل در این زمینه کشور را از صادرات نفتی تا حدی بینیاز کرد، تصریح کرد: «اگر به تولید 55میلیون تنی فولاد دست یابیم، بیش از 65درصد درآمد حاصل از فروش نفت کنونی، درآمد از طریق فروش محصولات فولادی برای کشور حاصل میشود؛ بنابراین سرمایهگذاری در بخش معدن و حلقههای زنجیره ارزش سنگآهن میتواند ایران را از وجوه حاصل از فروش نفتخام بینیاز کند و درآمد کشور را از تکقطبی بودن و وابستگی شدید به درآمدهای نفتی بینیاز کند.»
پیشنهاد عوارض 300 درصدی برای صادرات
درهمین حال سیدعلی محمد ابویی، عضو هیاتمدیره فولاد بافق در موضع مقابل با این اظهارات تاکید دارد که صادرات سنگآهن به هر بهانهیی «خونفروشی» و خیانت به کشور است و دولت باید عوارض 300درصدی بر آن اعمال کند. ابویی افزود: «یکی از دغدغههای واحدهای فولادساز تامین مواد اولیه است، به همین دلیل فولادسازان نگران خروج بیرویه سنگآهن آن هم بهصورت خام هستند که دولت باید توجه ویژهیی به این امر داشته باشد.»
عضو هیاتمدیره فولاد بافق با بیان اینکه باید به معادن سنگآهن بهعنوان پشتوانه ملی نگریست، تصریح کرد: «صادرات سنگآهن با سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی در تقابل و به نوعی خیانت به کشور است. هزینه حملونقل فرصتسوزی و رانتی است که بخشی از آن از سوخت تامین میشود و مابقی حاصل انفال است که بدون برنامه دراختیار بهرهبرداران قرار میگیرد.» وی با بیان اینکه که بدنه وزارت صنعت توجه کمی به مقوله بهرهوری دارد، افزود: «تا زمانی که نظارت در دولت و خصولتیها و همچنین بخش خصوصی حاکم نباشد، نمیتوان گامهای موثری در جهت ارتقا، بخشهای مختلف و اقتصاد مقاومتی برداشت.»ابویی افزود: «باید عوارض جدیتری بر سنگآهن وضع شود چراکه عوارضی که درحال حاضر برای سنگآهن درنظر گرفته شده شوخی بیش نیست و قطعا تا سالهای آینده کشور در این حوزه دچار مشکل اساسی خواهد شد.»
ناتوان از صادرات کنسانتره و گندله
درهمین حال، بهادر احرامیان عضو هیاتمدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد با بیان اینکه چین تاثیر زیادی در نرخگذاری سنگآهن دارد، تصریح کرد: «به همین دلیل در 10سال اخیر با افزایش قیمتهای سنگآهن در کشورهای اصلی فروشنده سنگآهن به چین یعنی برزیل و استرالیا سرمایهگذاریهای زیادی انجام شد.» وی افزود: «تا سال2025میلادی معادل 500میلیون تن قراضه وارد بازار چین میشود و بازار چین قراضه را جایگزین سنگآهن میکند. بدینترتیب سهم 5درصدی قراضه در تولید فولاد چین ممکن است تا 20 تا 30درصد افزایش یابد؛ به این معنا که 150میلیون تن سهم قراضه بیشتر میشود و تولید فولاد نیز 100میلیون تن کاهش مییابد که این امر بازار سنگآهن را تحتتاثیر قرار میدهد.»وی درخصوص وضعیت صادرات سنگآهن نیز گفت: «ایران هنوز قابلیت صادرات گندله و کنسانتره معادل قیمتهای برزیل و استرالیا را به چین دارد و نمیتواند صادرات قابل رقابتی را ایجاد کند.»احرامیان با بیان اینکه صادرات سنگآهن باید منطقی و اصولی باشد، تصریح کرد: «باید فروش سنگآهن با عیار پایین ادامه داشته باشد چراکه اگر این امر در کانال درست هدایت شود، از طریق گردش مالی که برای معادن کوچک و
متوسط ایجاد میکند، میتواند با ایجاد انگیزه برای معادن به سرمایهگذاری در بخش کنسانتره و گندله و تامین خوراک صنعت فولاد منتهی شود.» عضو هیاتمدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد افزود: «در سالهای اولیه ورود بخش خصوصی به سنگآهن میتوانستیم آنها را به سمت تولید گندله و کنسانتره سوق دهیم. اگر این امر برای بخش خصوصی صرفه اقتصادی داشت حتما به آن سمت کشیده میشدند اما متاسفانه وضع عوارض سنگین صادرات در کنار عدم وجود تقاضای داخلی برای کنسانتره و گندله به بخش خصوصی اجازه سرمایهگذاری در این عرصه را نداد.» وی با بیان اینکه در نهایت بازار باید تعیین کند که زنجیره ارزش تولید تا چه مرحلهیی پیش رود، تصریح کرد: «با این حال نظرات متفاوتی در این حوزه وجود دارد. در نهایت هیچ کارشناسی به یقین نمیتواند در اینباره نظر دهد، چراکه تنها بازار است که شرایط را مشخص میکند.» به گفته عضو مدیریت صحیح در بازار رقابتی نخستین اقدامی است که میتواند دخالت دولت را به صفر برساند. در این صورت میتوانیم در یک محیط رقابتی و با مدیریت درست مشکلات را برطرف کنیم و اقتصاد کشور را ارتقا دهیم.
نبود استراتژی مدون برای
فعالیتهای اقتصادی
کامران وکیل، دبیرکل اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات معدنی ایران نیز در این نشست گفت: «آنچه خامفروشی سنگآهن نام گرفته است باید مورد کارشناسی اصولی قرار بگیرد و باتوجه به هر برهه زمان و شرایط خاص در اینباره تصمیمگیری شود.»
وی افزود: «مقابله با خامفروشی تنها یک شعار است. باید بررسی کنیم که چرا سنگآهن صادر و گندله وارد میکنیم تا جایی که امروز لقب بزرگترین واردکننده گندله را به خود اختصاص دادهایم.»
دبیرکل اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات معدنی اظهار کرد: «دولت درسال1389 و با هدف ممانعت از بروز کمبود در بازار داخلی اقدام به وضع عوارض 50درصدی برای صادرات گندله و 35درصدی برای کنسانتره کرد و همزمان قیمت این دو محصول را برای فروش به کارخانههای داخلی بهصورت دستوری و کمتر از نرخهای رایج بازار جهانی تعیین و اعلام کرد.»
وکیل افزود: «این تصمیمگیری باعث شد تا توجیه اقتصادی تولید کنسانتره و گندله در کشور با مخاطرات جدی مواجه شود و بخشهای خصوصی، نیمه خصوصی و حتی دولتی از ورود به بحث احداث این صنایع و پیگیری طرحهای ایجادی امتناع کنند. باتوجه به تداوم رشد حلقههای قبلی و بعدی این زنجیره در کمتر از دوسال بعد همزمان دو رخداد نامیمون در زمینه سنگآهن و فولاد کشور به وقوع پیوست.»
وی تصریح کرد: «این امر موجب افزایش قابل توجه صادرات سنگآهن دانهبندی شده و کمبود شدید کنسانتره و گندله در داخل کشور و نیاز به واردات آنها بهخصوص گندله برای تامین نیاز واحدهای فولادسازی داخل کشور شد.»
دبیرکل اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات معدنی با بیان اینکه مقصر اصلی خامفروشی سنگآهن دولت و مجلس هستند، تصریح کرد: «چراکه اگر آن زمان روی سنگآهن عوارض میگذاشتند، بورس افت میکرد و به نفع دولت نبود، اما نبود این تهدید به وضع عوارض برای کنستانتره و گندله شد که عواقب خود را در پی داشت.»
وی با بیان اینکه تولید 55میلیون تنی فولاد باید مورد ارزیابی دقیق و کارشناسی قرار گیرد، تصریح کرد: «نهتنها در بخش سنگآهن و فولاد، بلکه در هیچ بخش اقتصادی برنامهیی نداریم از اینرو باید در ابتدا به فکر ایجاد استراتژی دقیق و منظم باشیم چراکه صنایع تنها زمانی رونق میگیرند که زیرساختهای آن بهطور کامل ایجاد شود.»
وکیل افزود: «تا زمانی که استراتژی در کشور وجود نداشته باشد، صادرات سنگآهن و سایر مواد معدنی میتوانند خامفروشی تلقی شود، چراکه صنعت تکمیلی و پاییندستی نیاز به برنامههای بلندمدت دارند و صنایع مادر زمانی شکل میگیرند که زیرساختها فراهم باشد.»
وکیل با بیان اینکه درحال حاضر مزیتی برای صادرات سنگآهن وجود ندارد، تصریح کرد: «در طول 45سال گذشته ظرفیت سنگآهن به 45میلیون تن رسید. اگر به تولید 55میلیون تن فولاد فکر کنیم به 140میلیون تن سنگآهن نیاز داریم؛ یعنی باید تا سال1404 سالی 10میلیون تن به ظرفیت سنگآهن کشور اضافه کنیم در غیر این صورت باید تا آن زمان سنگآهن را هم مانند گندله وارد کنیم.»
وی با بیان اینکه برای تولید هر تن سنگآهن باید سرمایهگذاری زیادی صورت بگیرد، تصریح کرد: «باتوجه به بهره مالکانه و افزایش بیرویه حقوق دولتی و عوارض صادراتی بهنظر نمیرسد که این سرمایهگذاریها محقق شود.»
دبیرکل اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات معدنی افزود: «باتوجه به اشتغالزایی حوزه معدن انتظار میرود در این حوزه به فکر ایجاد برنامههای مدونتری باشیم. باید با تجربه گرفتن از اقتصاد معاصر کشور به این نتیجه برسیم که محدود کردن فعالان حوزه کنسانتره و گندله برای تامین نیاز داخلی، تنها موجب شد که به بزرگترین واردکنند گندله در دنیا تبدیل شویم. حال اگر از این موضوع درس نگیریم، در سالهای آتی شاهد شرایط نامساعدتری خواهیم بود.»