جدال وزارت بهداشت و صنعت تاکنون با برد صنعتی‌ها ادامه داشته
چندی پیش، خبری شنیده شد که سیگاری‌های کشور را نگران کرد. طرح وضع مالیات بر مصرف سیگار در کشور، به تاکید وزیر بهداشت، قرار بود در لایحه بودجه عمومی کشور در سال 94 گنجانده شود. وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفته بود درصورت به اجرا درآمدن طرح افزایش مالیات بر مصرف سیگار در کشور، وزارت بهداشت تا 5سال آینده به بودجه عمومی نیازی نخواهد داشت چرا که 10میلیون نفر در کشور سیگار می‌کشند و زمانی که بیمار می‌شوند باید برای سلامت آنها از سهم 75میلیون نفر جمعیت کشور هزینه شود. مصرف سیگار در کشور به قدری افزایش یافته است که رییس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت معتقد است ایران در آینده جزو نخستین مصرف‌کنندگان سیگار در جهان خواهد شد. به گفته خسرو صادق‌نیت «سالانه ۱۰۰هزار میلیارد تومان به خاطر مصرف سیگار در کشور دود می‌شود، ۲برابر آن هم هزینه درمان سیگاری‌ها می‌شود و با این روال ۴۰ طی سال آینده جزو ۳ کشور اول پرمصرف دخانیات در جهان می‌شویم.»
این در حالی است که در بهمن‌ماه سال جاری، پرونده وضع مالیات بر مصرف سیگار در کشور مختومه شد. با رای کمیسیون تلفیق مجلس، افزایش مالیات سیگار وتو شد تا تلاش‌های وزیر بهداشت برای تحقق این هدف بی‌نتیجه بماند و علی‌اکبر سیاری، معاون بهداشت وزارت بهداشت از وتو شدن افزایش مالیات بر سیگار در سال ۹۴ خبر داد.
منازعه بر سر اعمال یا عدم اعمال مالیات بر خرده‌فروشی سیگار گویی میدان جنگی شده است که مسوولان را در دو جبهه مقابل هم قرار داده است. در یک‌سو وزیر بهداشت، معاون وی و نمایندگان کمیسیون بهداشت مجلس و در دیگر سو وزارت صنعت، شرکت دخانیات کشور و کمیسیون اقتصاد مجلس.
عبدالرحمان رستمیان، عضو کمیسیون بهداشت مجلس که حامی افزایش مالیات بر سیگار بوده است در گفت‌وگو با تعادل از عملکرد اشتباه وزارت صنعت، معدن و تجارت انتقاد کرد. رستمیان گفت: «افزایش مالیات بر مصرف سیگار پیشنهاد کمیسیون بهداشت مجلس به دولت بوده است و نه وزارت بهداشت. ولی ما از وزارت بهداشت کمک گرفتیم و رقم 3000میلیارد تومان را در بودجه قرار دادیم و انتظار داشتیم که تصویب هم بشود.» به گفته رستمیان اما نماینده وزارت صنعت، در کمیسیون تلفیق مجلس، افزایش میزان مالیات دریافتی از مصرف سیگار را عاملی برای افزایش قاچاق سیگار به کشور دانست. درنهایت هم به دلیل تاکید وزارت صنعت، مجلس دولت را مکلف به دریافت تنها 900 میلیارد تومان مالیات از محل مصرف سیگار کرد و نه 3000میلیارد تومان پیشنهاد اولیه. «حرف وزارت صنعت درست است ولی زمانی که قاچاق مثلا 5درصد حجم بازار باشد؛ ولی وقتی که 30درصد بازار سیگار کشور قاچاقی است، حتما جایی رانت و فساد وجود دارد.»
از ایرج ندیمی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در مورد رای مجلس به لایحه پیشنهادی دولت پرسیدم. ندیمی در مورد اینکه چرا با وجود تصویب قانون اخذ مالیات بر سیگار در کشور، سیاری، معاون وزیر بهداشت از اصطلاح «وتو شدن» برای آن استفاده کرده است، گفت: «اینکه چرا وزارت بهداشت رقم 3000میلیارد تومان را پیشنهاد داده به مجلس ارتباطی ندارد. آنها کار خودشان را می‌کنند و ما کار خودمان را.»
همه اینها در حالی است که نرخ مالیات بر مصرف سیگار در ایران، نه‌تنها در میان کشورهای توسعه‌یافته که در میان کشورهای منطقه نیز جزو پایین‌ترین نرخ‌هاست. بنابر آماری که دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت منتشر کرده است، نرخ مالیات بر مصرف سیگار در ایران 17درصد است که این عدد، کشور ما را در اخذ مالیات محصولات دخانی در رتبه 18منطقه و تنها بالاتر از کشورهای عراق، افغانستان، لیبی و سومالی قرار می‌دهد.
رییس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات وزارت صنعت، معدن و تجارت روز شنبه گفت: سال قبل شرکت دخانیات ایران خصوصی شد و وظایف حاکمیتی آن به وزارت صنعت، معدن و تجارت واگذار شد. به گفته علی‌اصغر رمزی در هر سال 60 میلیارد نخ سیگار در ایران مصرف می‌شود که از این میان 38میلیارد نخ در داخل کشور تولید می‌شود و 10 تا 14 میلیارد نخ واردات رسمی است. رییس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات ادامه داد: 10 تا 13 میلیارد نخ سیگار به صورت قاچاق وارد کشور می‌شود و کشت توتون در کشور 6 هزار تن است و 20 هزار تن توتون نیز واردات می‌شود. علی‌اصغر رمزی ادامه داد: 38هزار میلیارد نخ را 4 شرکت ایرانی و داخلی تولید می‌کنند. واردات نوساناتی طی سال‌های گذشته داشته و پیش‌بینی ما برای واردات سیگار در سال 93، 14 میلیارد نخ است. وی در ادامه گفت: طبق قانون برنامه پنجم کل واردات رسمی دخانیات باید به تولید داخلی تبدیل شود. رمزی ادامه داد: متاسفانه قیمت‌هایی که برای اخذ مالیات ارائه می‌شود، قیمت‌های پایینی است و طبق اعلام گمرک 83درصد مالیات دریافت می‌شود. وی افزود: مجلس شورای اسلامی در سال 86 افزایش مالیات بر سیگار را تصویب کرد که کاهش تولید
داخل و افزایش قاچاق را به همراه داشت.
سرپرست شرکت دخانیات ایران اما نظر دیگری دارد. به اعتقاد او اتخاذ سیاست مالیاتی موجب افزایش قاچاق سیگار به کشور و به تبع آن افزایش مصرف این محصول در کشور خواهد شد. نعمت‌الله شهبازی در این مورد گفت: برای کاهش مصرف دخانیات تنها سیاست‌های قیمتی کافی نیست. اگر می‌خواهیم در این زمینه تصمیم‌گیری در جهت کاهش مصرف دخانیات داشته باشیم، باید صنعت دخانیات کشور با وجود 7هزار کارگر شاغل در آن مد نظر قرار گیرد. اگر تصمیم عجولانه‌یی در این زمینه اتخاذ شود، نه‌تنها موجب کاهش نخواهد شد، بلکه افزایش مصرف را در پی خواهد داشت که مطمئنا سلامت جامعه را به خطر خواهد انداخت و علاوه‌بر آن صنعت دخانیات کشور نیز با مشکلاتی مواجه خواهد شد.
خسرو صادق‌نیت رییس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل و مبارزه با دخانیات هم در مورد مصرف دخانیات در کشور گفت: وضعیت ما در این زمینه مطلوب نیست و با وجود اینکه باید تا 10سال آینده 30درصد افت در تعداد مصرف‌کنندگان دخانیات داشته باشیم نتوانستیم، اقدامات جدی انجام دهیم. صادق‌نیت در ادامه گفت: 40 سال آینده جزو 3 کشور اول مصرف دخانیات در جهان خواهیم شد. درصد رشد در نوجوانان و دختران ما رشد فزاینده‌یی را نشان می‌دهد. مشکل بعدی در مورد مرگ 9000نفری است که در معرض دود سیگار هستند. 30درصد بچه‌های زیر 5 سال با دود سیگار مواجه هستند و احتمال اینکه در بزرگسالی مصرف‌کننده دخانیات شوند، بالا است.
نسبت افزایش یا کاهش میزان قاچاق سیگار به درصد مالیات اعمال‌شده بر خرده‌فروشی و مصرف آن هنوز به درستی مشخص نیست. وزارت صنعت معتقد است اخذ مالیات بالاتر از سیگاری‌ها به افزایش قاچاق سیگار به کشور منجر می‌شود و در مقابل، وزارت بهداشت معتقد است که برای درمان سیگاری‌ها، نباید از جیب مردم برداشت شود. در این میان اما کالایی که هیچگاه قابل قیمت‌گذاری نیست، سلامت مردم است.
