زانیار احمدی مسوول کارگروه پایش شاخص
هفته گذشته در نشست هماندیشی فعالان بازار سرمایه با مسوولان ارشد اقتصادی کشور، 3شاخص جدید به جمع شاخصهای منتشر شده اضافه شد. البته این شاخصها پیش از این منتشر میشد و چند سالی بهدلیل برخی محدودیتهای نرمافزاری جای خود را به شاخص کل دادند اما این شاخصها چه مزیتهایی برای فعالان بازار سرمایه بههمراه میآورد که فعالان بورسی انتشار مجدد آنها را در صدر مطالبات خود قرار دادند. برای پاسخ به این پرسش زانیار احمدی، مسوول کارگروه پایش شاخص در کمیته شاخص یادداشتی نوشته است.
قبل از نصب سامانه محاسبه شاخص در آذر سال1387 شاخصهای قیمت و قیمت و بازده نقدی در بازار منتشر میشدند اما بعد از آن بهدلیل محدودیتهای عملیاتی نرمافزار، شاخص قیمت و بازده نقدی که امروز بهعنوان شاخص کل نام برده میشود بهعلت نیاز فعالان در بازار محاسبه، منتشر و انتشار شاخص قیمت متوقف شد. شاخصهای قیمت و قیمت و بازده نقدی (یا شاخص بازده کل) از نوع شاخصهای موزون با ارزش بازار هستند، یعنی هر شرکت متناسب با ارزش بازاری خود روی شاخص تاثیر میگذارد. با بزرگ شدن بازار همچنین تعداد کم شاخص منتشر شده در بازار، بسیاری از سرمایهگذاران و فعالان در بازار در تحلیل روند بازار دچار ابهام شده و حتی در بعضی تحلیلها به تناقضاتی برخورد میکردند. در همین راستا، کمیته شاخص که دبیرخانه آن در مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار اسلامی قرار دارد از خرداد سال1392 تحقیقات گستردهیی درمورد نحوه محاسبه شاخص در سامانه انتشار شاخص و بازسازی شاخص قیمت از زمان توقف آغاز کرد. در این زمان به کمک شرکت مدیریت فناوری بورس، سامانه محاسبه شاخص قبل را مورد بررسی قرار داده و جهت انتشار شاخصهای موردنیاز سامانه
جدیدی بهعنوان آیکد (iCAD) طراحی کردند که علاوه بر قابلیت محاسبه چندین شاخص بهطور همزمان از دقت بالاتری نیز برخوردار است، با پیشرفت و ارتقای سامانه آیکد در تابستان سال1393، شرکت بورس اوراق بهادار بهعنوان متولی انتشار شاخص در ارتقای این سامانه یاریرسان بود.
باتوجه به ماهیت تحلیلهایی که در سطح کلان و در سطح خرد انجام میپذیرد نیاز به شاخصهای مختلف ازجمله شاخصهای قیمت، بازده کل و شاخص سود نقدی ضروری بهنظر میرسید. این شاخصها باوجود ایجاد شفافیت در بازار، سرمایهگذاران را در جهت انتخاب درست سبد سهام همچنین کاهش ریسکهای بازار و سرمایهگذاری کمک میکنند. شاخص سود نقدی نماگری جهت رصد سود تقسیمی در بازار است که بهصورت سالانه صفر میشود. انتشار این شاخص در کنار شاخصهای ارزشی قیمت و بازده کل در روند تصمیمگیریهای سرمایهگذاری تاثیرگذار خواهد بود.
در روند مطالعات صورت گرفته و تحلیلهای بازار نیاز به شاخصهایی که وزن تمام شرکتهای مشمول در آن یکسان باشد، احساس میشد زیرا بهعنوان مثال در یک روز معاملاتی تمام نمادهای معاملهشده در بورس بازدهی منفی داشتند و فقط یک شرکت بزرگ (پالایش نفت بندرعباس) بازده مثبت داشت و شاخص کل بهعلت تاثیر زیادی که از این شرکت میپذیرفت، مثبت شده بود، این تغییر باعث شده بود بسیاری از سرمایهگذاران و فعالان بازار فکر کنند شاخص نادرست محاسبه میشود اما بهعلت وجود شرکتهای کوچک و بزرگ مختلف و ماهیت موزون به ارزش شاخص کل، این افزایش منطقی بود. شاخصهای هموزن از نوع شاخصهایی هستند که فرض میکند تمام شرکتهای مشمول در آن دارای یک وزن هستند، بهعبارت دیگر میتوان به این صورت تعبیر کرد که فرد سرمایهگذار در هر یک از شرکتها به یک اندازه سرمایهگذاری کرده است. بهعنوان مثال اگر در شاخص، 10شرکت وجود داشته باشد و سرمایهگذار 10میلیون ریال دراختیار داشته باشد، در هر شرکت یک میلیون ریال سرمایهگذاری خواهد کرد. برخلاف شاخصهای موزون به ارزش که با افزایش سرمایه تعدیل میشود شاخصهای هموزن با افزایش سرمایه تعدیل نمیشوند و تنها با
حذف و اضافه شرکت و تقسیم سود نقدی تعدیل میشوند.
باتوجه به ویژگیهای بورس اوراق بهادار تهران مانند، نوسانات بالا، نقدشونگی پایین و تعداد کم شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، شاخصهای موزون ارزشی بیشتر تحتتاثیر نوسانات قرار میگیرند درحالی که شاخصهای هموزن بهمراتب تاثیر کمتری میپذیرند.
ویژگی دیگر شاخص هموزن این است که از هر صنعت بهتناسب تعداد شرکتهای آن صنعت تاثیر میپذیرد درحالی که در شاخص موزون به ارزش اگر در یک صنعت فقط یک شرکت وجود داشته باشد اما تعداد سهام منتشره بزرگی داشته باشد در مقابل با صنعتی با تعداد شرکتهای بیشتر اما وزن پایینتر، تاثیر بیشتری روی شاخص میگذارد. علاوه بر موارد فوق، بهعلت نوسان کم شاخص هموزن، این شاخص دارای ریسک کمتری نسبت به شاخصهای ارزشی است. کاربرد دیگر شاخصهای هموزن غیر از افزایش قدرت تحلیل و تصمیمگیری در سرمایهگذاران، در صندوقهای شاخصی است که باعث کاهش ریسک، سادگی و شفافیت میشود.
مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار روی شاخصهای دیگر مانند شاخص پایداری شرکتی، حاکمیت شرکتی، شاخص شرکتهای کوچک و بزرگ و شاخصهای کیفی جهت بالا بردن شفافیت در بازار، افزایش قدرت تصمیمگیری در سرمایهگذاری و ایجاد رقابت میان شرکتهای بورسی مطالعات انجام داده که امید است بتوان با انتشار این نوع شاخصها در جهت ثبات و شفافیت قدم بزرگی برداشته شود.