گروه بازرگانی
امسال را باید سال جبران عقب‌ماندگی‌ها در تجارت خارجی نامید. با اینکه هنوز پرونده تحریم‌های ایران بسته نشده است و مشکلات فراوانی پیش روی فعالان اقتصادی قرار دارد اما تغییر دولت، تغییر سیاست‌های اقتصادی و از همه مهم‌تر ایجاد امید در اقتصاد عاملی شد که تجارت خارجی ایران هم در زمینه صادرات و هم در زمینه واردات رشد چشمگیری به‌دست آورد. در این میان بیشترین سهم را از صادرات غیرنفتی میعانات گازی و محصولات پتروشیمی داشتند که رشد به ترتیب 45 و 18درصدی آنها عاملی برای رشد 17درصدی صادرات غیرنفتی بود. در این میان بیشترین سهم را هم کشور چین داشت که مشتری اصلی محصولات پتروشیمی ایران محسوب می‌شد.
اما مساله اصلی درمورد آینده وضعیت تجارت خارجی ایران اهمیت کشورمان برای کشورهای اثرگذار در مساله هسته‌یی یعنی اتحادیه اروپاست. تصور کنید که میزان تجارت خارجی ایران 10برابر میزان فعلی بود. در این صورت حذف ایران از صحنه تجارت جهانی چه در قالب تحریم و چه در هر شکل دیگری امکان‌پذیر نبود چراکه از یک سوی محصولات ایرانی موردنیاز بازارهای جهانی بود و ازسوی دیگر اهمیت بازار ایران را نمی‌شد برای بقیه کشورها درنظر نگرفت، حتی باوجود آنکه سهم ایران در تجارت جهانی مقدار قابل‌توجهی نبود اما تحریم‌ها نتوانست عاملی برای حذف ایران از صحنه تجارت با شرکای اصلی ایران مثل چین، ترکیه، هند و کره‌جنوبی شود. به‌همین دلیل می‌توان وضعیت تجارت با اروپا را مهم‌ترین نشانه برای آینده وضعیت تجارت ایران دانست. اگر ایران بتواند محصولات خود را در بازارهای اروپایی به فروش برساند و در سوی مقابل تجار اروپا ایران را به‌عنوان بازاری مطمئن برای کالاهای خود شناسایی کنند امکان تشدید تحریم‌ها بر ایران به‌شدت کاهش پیدا می‌کند.
رشد 34درصد صادرات به اروپا
در 10ماهه اول امسال میزان صادرات غیرنفتی به اروپا رشدی 34.39درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته داشته است. با این حساب میزان صادرات ایران به اروپا به یک‌میلیارد و 453میلیون دلار رسید و اروپا به‌عنوان دومین قاره مهم صادراتی محصولات ایرانی شناخته می‌شود. هرچند که این مقدار در مقایسه با حجم تجارت خارجی اروپا عددی به‌شدت ناچیز است ولی به هر حال 4.95درصد صادرات محصولات ایرانی به اروپا انجام می‌شود.
موضوعی که باعث اهمیت ایران برای اروپایی‌ها شده است بیشتر مساله صادرات کالاهای اروپایی به ایران است. در 10ماهه اول امسال بیش از 9میلیارد دلار کالا از اروپا وارد شده که این رقم نسبت به مدت مشابه سال قبل 14.64درصد رشد داشته است. واردات از اروپا حدود 20.79درصد کل واردات ایران را پوشش می‌دهد. درواقع اهمیت اصلی ایران برای اروپا نه به‌خاطر محصولات ایرانی بلکه به‌دلیل استفاده از بازار مصرفی ایران است. در مجموع کل تجارت ایران و اروپا در 10ماهه اول امسال تنها 10میلیارد و 533میلیون دلار است که نسبت به مدت مشابه سال قبل 17درصد رشد داشته است.
198درصد رشد صادرات به اروپا
در بین کشورهای اروپایی که ایران اقدام به صادرات به آنها کرده ایتالیا جایگاه اول را به خود اختصاص داده است. این کشور در کل کشورهایی که ایران به آنها صادرات داشته رتبه یازدهم را داراست. در 10ماهه اول امسال بیش از 393میلیون دلار کالا به ایتالیا صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشدی 198درصدی را تجربه کرده است. سهم ایتالیا از کل صادرات ایران 1.34درصد است.
رتبه دوم بازارهای صادراتی اروپایی دراختیار آلمان است. در 10ماهه اول امسال 284میلیون دلار کالای ایرانی به این کشور صادر شده که رشد 11.65درصدی را تجربه کرده است. آلمان شانزدهمین شریک صادراتی ایران محسوب می‌شود. اسپانیا هم سومین شریک صادراتی اروپایی ایران است.
در مدت ذکر شده 150میلیون دلار کالای ایرانی به این کشور صادر شده است. اهمیت این کشور از این جنبه است که از یک سوی این میزان صادرات خبر از رشد 95.3درصدی به اسپانیا می‌دهد و ازسوی دیگر اسپانیا جزو معدود شرکای بزرگ تجاری ایران است که تراز تجاری مثبتی با ایران دارد.
کشورهای بعدی اروپایی اغلب کشورهایی هستند که زمانی از شرکای اصلی ایران محسوب می‌شدند اما پس از تحریم حجم تجارت ایران با آنها دایما کاهش یافت و اکنون نیز باوجود کم شدن شدید سهم آنها باز هم صادرات ایران به آنها در حال کاهش است. از مهم‌ترین این کشورها می‌توان به انگلستان و هلند اشاره کرد. میزان صادرات ایران در 10ماهه اول امسال به این کشورها به ترتیب 66میلیون دلار و 59.5میلیون دلار بوده است. این میزان صادرات به معنی کاهش 8.6درصدی صادرات به انگلستان و کاهش 2.8درصدی صادرات به هلند است. هرچند که صادرات به کشورهای کمتر توسعه یافته اروپایی در حال رشد است. برای مثال بلغارستان رشدی 648درصدی را در مدت یاد شده به‌دست آورده است.
آلمان کماکان پیشتاز در صادرات به ایران
زمانی آلمان مهم‌ترین کشوری بود که کالاهای خود را به ایران صادر می‌کرد. هرچند که امروز این جایگاه به چین، کره و ترکیه اختصاص یافته اما هنوز آلمان در میان کشورهای اروپایی بیشترین صادرات به ایران را دارد. برندهای آلمانی هنوز در ایران مشتری زیادی دارند و به‌همین دلیل از فروردین تا پایان دی امسال بیش از 2میلیارد دلار کالا از آلمان وارد شده است. این میزان واردات باعث رشد 9.26درصدی واردات از این کشور شده است. در حال حاضر 4.66درصد واردات ایران از آلمان صورت می‌گیرد. این کشور در حال حاضر ششمین شریک مهم وارداتی ایران است. پس از آلمان نوبت به سوییس به‌عنوان هفتمین شریک بزرگ وارداتی ایران و دومین صادرکننده اروپایی به ایران می‌رسد. در مدت ذکر شده میزان واردات از سوییس یک‌میلیارد و 466میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از 14درصد رشد داشته است. پس از این کشور هلند با صادرات 887میلیون دلار به ایران قرار دارد. واردات ایران از هلند هم 16.3درصد رشد را تجربه کرده است. ایتالیا نیز که در بخش صادرات ایران رتبه خوبی را به‌دست آورده بود پس از این کشور با 860میلیون دلار قرار دارد. واردات ایران از ایتالیا 30درصد رشد
داشته است. فرانسه و انگلیس به‌ترتیب دوازدهمین و سیزدهمین صادرکنندگان بزرگ کالا به ایران هستند. البته رشد واردات از انگلستان منفی بوده است. درواقع علت اصلی بهبود وضعیت تجارت با ایران افزایش واردات ایران از کشورهای اروپایی است.
تراز تجاری پاشنه آشیل
هرچند حتی واردات از اروپا به‌واسطه کیفیت کالاهای اروپایی و وابستگی اروپا به بازار ایران امری مثبت محسوب می‌شود ولی با این وجود تراز تجاری ایران پاشنه آشیل ایران محسوب می‌شود. زمانی که به شرکای اصلی تجاری اروپایی ایران نگاه می‌شود اکثر این کشورها با ایران تراز تجاری منفی دارند. نخستین شریک تجاری بزرگ ایران در اروپا ایتالیاست که این کشور تراز تجاری منفی 46میلیون دلاری دارد. آلمان نیز به‌عنوان دومین شریک بزرگ تجاری اروپایی ایران تراز تجاری منفی 237میلیون دلاری دارد. اسپانیا جزو معدود شرکای مهم تجاری با تراز تجاری مثبت است. هلند، لهستان و فرانسه نیز دارای تراز تجاری منفی هستند.
