نرسی قربان متخصص نفت وگاز با اشاره به اینکه ما چندین سال است که به ترکیه گاز صادرمی‌کنیم و قرارداد بسیار خوبی داریم، گفت: این قرارداد بسیار پرمنفعت است. البته به نظر من خوب بودن این قرارداد یک ایرادی شده، دیگر هیچ‌کس جرأت نمی‌کند قراردادی مثلا با پاکستان ببندد که قیمتش از قیمت این قرارداد کمتر باشد.گویی ما گروگان قیمت این قرارداد هستیم
عصر شنبه 9 اسفند درحالی که هوا رنگ و بویی کاملا بهاری به خود گرفته، کمیسیون اقتصادی بنیاد امید ایرانیان به میزبانی محمدرضا عارف و حسین عبده‌تبریزی و با سخنرانی نرسی قربان دکترای اقتصاد انرژی از دانشگاه لندن و متخصص حوزه نفت و گاز دور هم جمع شدند تا در مورد خزان قیمت نفت صحبت و چشم‌انداز آتی نفت را بررسی کنند. نرسی قربان در این نشست در پاسخ به «تعادل» در مورد سوآپ اظهارکرد:«سوآپ کار ما نیست. ما باید خریدار و فروشنده باشیم.» این درحالی است که عارف در پایان جلسه مخالفت خود را با این صحبت به این شکل مطرح کرد: « اگر ما فقط به سمت خرید و فروش برویم ممکن است بازار را از دست بدهیم. به این ترتیب سوآپ نفت هنوز در دستور کار دولت قرار دارد.» قربان در این نشست پیش‌بینی کرد که جهت بهای نفت رو به بالا باشد. وی همچنین در مورد لزوم راه‌اندازی وزارتخانه انرژی در کشور صحبت‌هایی کرد. وی با اشاره به قرارداد گاز ایران با ترکیه گفت: «این قرارداد بسیار پر منفعتی است اما ما گروگان قیمت این قرارداد هستیم.»
نرسی قربان متخصص نفت وگاز با اشاره به اینکه ما چندین سال است که به ترکیه گاز صادرمی‌کنیم و قرارداد بسیاری خوبی داریم، گفت: «این قرارداد بسیار پرمنفعت است. البته به نظر من خوب بودن این قرارداد یک ایرادی شده، دیگر هیچ‌کس جرأت نمی‌کند قراردادی مثلا با پاکستان ببندد که قیمتش از قیمت این قرارداد کمتر باشد.» وی افزود: «گویی ما گروگان قیمت این قرارداد هستیم. به هر حال در این زمینه رقیب اصلی ما درحال حاضر روسیه است، اگر ما زودتر دست به‌کار نشویم و با شرایطی بهتر از آنان و خیلی سریع‌تر آنان اقدام نکنیم روسیه از ما جلو خواهد زد.» قربان افزود: «به‌طورکلی اروپایی‌ها مایلند تا حدودی منبع تامین گاز خود را از روسیه کنار بگذارند و این برگ برنده‌یی برای ماست. ما از این لحاظ از آنها جلوتر هستیم. اما اگر دست نجنبانیم ممکن است آذربایجان، ترکمنستان و روسیه به اشکال مختلف گاز را به ترکیه برسانند و از ما جلو بزنند.»
نرسی قربان در پاسخ به «تعادل» در مورد حرکت اقتصاد ما از نفت به گاز مدعی شد: «این حرکت مدت‌هاست که شروع شده است. درحال حاضر بخش انرژی کشور 70درصد گاز است. اگر این حرکت صورت نگرفته بود درحال حاضر حتی یک بشکه نفت هم برای صادرات نداشتیم.» وی در مورد سوآپ نفت در کشور به «تعادل» گفت: «سوآپ کار ما نیست. ما به آن معنا واسطه نیستیم بلکه ما فروشنده و خریدار نفت وگاز هستیم و باید هم باشیم.» وی تشریح کرد: «سوآپ کردن یک داستان غیرشفافی است که در آن یک عده صاحب منفعتی می‌شوند و در نتیجه مشکلاتی ایجاد می‌شود.» قربان ادامه داد: «ما اگر بخواهیم می‌توانیم از ترکمنستان بخریم و به ترکیه یا هرکشور دیگری بفروشیم. یا مثلا نفت را از قزاقستان می‌خریم و پول آن را به‌صورت دلار پرداخت می‌کنیم و در پایانه خارک هم به هر کسی که بخواهیم می‌فروشیم. اختلافش هم سودی است که به خودمان
خواهد رسید.» وی افزود: «سوآپ فقط برای این بوده که ما پولی ندهیم. پولی برای خرید ندهیم و این میان دو یا سه دلار هم سود ببریم. این کار ایران به‌عنوان کشوری که بزرگ‌ترین ذخایرگاز دنیا را دارد یا یکی از بزرگ‌ترین ذخایر نفت دنیا را دارد خوب نیست و درست نیست که وارد چنین معاملاتی بشود. ما می‌توانیم بزرگ‌ترین خریدار و بزرگ‌ترین فروشنده در عرصه نفت و گاز باشیم.»
سوآپ نفت؛ آری یا خیر؟
اما محمدرضا عارف در پایان جلسه مخالفت خود را نسبت به صحبت‌های قربان در مورد سوآپ در کشور به این شکل مطرح کرد: «درکشور ما سوآپ گاز هیچ‌وقت مطرح نبوده است با اینکه ترکیه اصرار زیادی به این کار داشت اما ما هیچ‌وقت حاضر به این کار نشدیم. چراکه هیچ صرفه‌یی برای ما ندارد.» وی ادامه داد: «اما در مورد نفت خام همیشه این صحبت بوده است. اگر ما فقط به سمت خرید و فروش برویم ممکن است، بازار را از دست بدهیم. به این ترتیب سوآپ نفت هنوز هم از دستورکار دولت خارج نشده و این مساله بسیاری مهمی است».
لزوم تجدیدنظر در فرمول قیمت‌گذاری گاز
در ادامه جلسه نرسی قربان در مورد صادرات گاز به اروپا از طریق خطوط لوله اظهارکرد: «خیلی‌ها اعتقاد دارند که اروپا دیگر بازار خوبی برای گاز نیست. اروپا از گاز اشباع شده است. از همه جا به اروپا گاز می رسد از آفریقا گرفته تا روسیه به اروپا گاز می‌فرستند.» وی افزود: «امریکایی‌ها می‌خواهند به اروپا ال ان جی بدهند. به این ترتیب ما می‌توانیم بدون هیچ مشکلی از طریق ترکیه به اروپا برویم اما این بازار، بازاری نیست که تصور کنیم بابت آن میلیونر می‌شویم.»
سپس این متخصص حوزه اقتصاد انرژی کشور در مورد ایراداتی که به فرمول قیمت‌گذاری گاز درکشور وجود دارد، اشاره کرد و گفت: «نکته دیگر اینکه فرمول محاسبه گاز ما در داخل حتی در دورافتاده‌ترین نقاط و روستاها بر مبنای نفت وارداتی ژاپن است و بر این اساس قیمت‌گذاری می‌شود.» وی تاکید کرد: «این موارد باید اصلاح شود. مهم‌ترین چیزی که اکنون باید به آن فکر کنیم این است که یک فرمول درازمدت گاز داشته باشیم؛ طوری که هم اسراف را تشویق نکند و هم باعث سرمایه‌گذاری‌های گازی شود تا گاز ما جایگزین نفت ما شود. صادرات برق هم همان حالت را پیدا می‌کند، برق هم با گاز تولید می‌شود و به این ترتیب باز همه‌چیز به گاز بازمی‌گردد.»
وزارتخانه انرژی و آب را راه بیندازیم
به‌دنبال این صحبت‌ها مباحث پایه‌ای‌تری مطرح شد. نرسی قربان اظهارکرد: «به نظر من باید یک وزارت انرژی داشته باشیم که یک سمت آن کارهای مربوط به نفت را انجام دهد، یک سمت آن شرکت ملی گاز باشد که تولید گاز را هم در دست داشته باشد، یک طرف هم برق باشد؛ البته به این ترتیب هسته‌یی هم وارد این بخش می‌شود. اما به یک وزارت آب نیاز داریم شاید به قدرت وزارت نفت.» وی افزود: «معنایی ندارد که آب کشور در دستان وزارت نیرو باشد، مهم‌ترین معضل ما در آینده آب است، ما به یک وزارت بزرگ برای حل این مشکل نیاز داریم. این مشکلی است که از قدیم نشات می‌گیرد که آب را در حیطه وزارت نیرو قرار داده است، هیچ توطئه‌یی هم در کار نبوده اما این مشکل ایجاد شده است.»عارف نیز در این مورد اعلام کرد: «اخیرا بحث وزارت انرژی مطرح شده اما در مورد آب باید به‌طور جدی‌تر به آن بپردازیم. آب در شرایط بلاتکلیفی قرار گرفته است».
نرسی قربان در این جلسه با اشاره مسایلی که روس‌ها در شرایط فعلی کاهش بهای نفت از آن استفاده بردند، اظهارکرد: «روس‌ها در این وضعیت از مساله گاز استفاده بردند. آنها خط لوله جنوب را کنسل کردند، گفتند ما از طریق ترکیه به جنوب اروپا گاز صادر می‌کنیم.» وی استدلال کرد: «این مساله نقش ایران را در این جریان پررنگ‌تر می‌کند، این یعنی آنها دارند تلاش می‌کنند جای ما را بگیرند، آنها دارند هاب ما را می‌گیرند. این نشان‌دهنده تغییرات و تحولات عمده در حوزه گاز است که در شرایط حاضر درحال رخ دادن است.» وی افزود: «اگر همه اینها را روی هم بریزیم، متوجه خواهیم شد که سقوط قیمت نفت منجر به تحولات عمده‌یی شده که ما فقط بخشی از آن را می‌بینیم و بخش دیگر آن از دید ما پنهان است.»
کارشناس حوزه نفت وگاز با بیان اینکه تقاضا درحال افزایش است و عرضه با کاهش مواجه خواهد شد گفت: «به تعادل رسیدن این موضوع امکان‌پذیر است اما اینکه نفت به 100دلار و 120دلار بازگردد دوباره مشکل ایجاد خواهد چراکه به محض اینکه تولید برای شیل و سایر تولیدکنندگان غیراوپک، اقتصادی شود آنها دست به رقابت می‌زنند و تولید خود را افزایش می‌دهند و دوباره وارد بازار می‌شوند.» قربان افزود: «به این ترتیب می‌توان پیش‌بینی کرد که نفت برای 4تا 5 سال آینده بین 70تا 80دلار باقی بماند.» وی خاطرنشان کرد: «البته هیچ یک از این پیش‌بینی‌ها دقیق نیست. مثلا با وجود اینکه می‌گوییم اهمیت اوپک یا خاورمیانه کم شده با این وجود اگر مثلا فردا اتفاق سیاسی بزرگی در عربستان سعودی یا کودتایی در آنجا رخ دهد خیلی سریع شاهد نفت 80دلار خواهیم بود به این ترتیب این پیش‌بینی‌ها دقیق نیست.»
بهای نفت صعود خواهد کرد
قربان در مورد روند بهای نفت در آینده چنین پیش‌بینی کرد: «به نظر من در شرایط فعلی احتمال بالا رفتن جهت قیمت نفت بیشتر از پایین آمدن آن است.» وی ادامه داد: «اگر مساله تحریم‌ها در ایران حل شود، تغییرات عظیمی در سیستم نفت وگاز منطقه رخ خواهد داد. اگر درهای ایران به روی شرکت‌های نفتی خارجی باز شود و آنها بتوانند در اینجا سرمایه‌گذاری کنند، ایران می‌تواند دوباره بالانس را تغییر دهد. نه تنها در مورد نفت بلکه در مورد گاز نیز می‌تواند این تغییر را ایجاد کند.»
نرسی قربان در مورد وضعیت عراق نیز اظهارکرد: «عراق به‌دنبال این بود که تولید خود را به 12میلیون بشکه در روز برساند. اما تمامی قراردادهایی که عراق داشت برای نفت 100دلار قابل بحث بود و در مورد نفت 60دلار شرایط فرق می‌کند و باید مورد بازنگری قرارگیرد.» وی ادامه داد: «اما در مورد ایران قرارداد بیع متقابل بود که من نام آن را زجر متقابل گذاشته بودم، چون به نظرم هر دو طرف از آن قرارداد زجر می‌کشیدند.» البته قربان با اشاره به اینکه اکنون در این قراردادها تجدید نظر شده است، گفت: «قراردادهای تجدیدنظر شده قراردادهای خیلی بهتر از بیع متقابل و قراردادهای نفتی عراق است؛ اما به نظرم باز هم این قرار داد برای نفت 100دلاری بود و باید برای نفت 60دلاری مورد بازبینی قرار گیرد.»
عراق؛ خطر نفتی برای عربستان
در ادامه این جلسه حسین عبده‌تبریزی، مشاور وزیر راه و شهرسازی در مورد قدرت عربستان در تولید بیشتر و شکستن قیمت‌ها از قربان پرسید. نرسی قربان در پاسخ گفت: «اگر جدول تولید عربستان را در یک سال گذشته نگاه کنید، تغییری در آن نمی‌بینید، عربستان ادعا می‌کند که تا 12میلیون بشکه در روز می‌تواند تولید کند. تا 10میلیون بشکه هم تولید داشته است.»
وی افزود: «اینکه بتواند به‌صورت درازمدت 12میلیون را داشته باشد، امری نیست که فعلا کسی بتواند در مورد آن اظهارنظر کند، عربستان هم فعلا نیازی به این کار نمی‌بیند.»
استاد اقتصاد انرژی با بیان اینکه عربستان دو خطر را احساس می‌کند، اظهارکرد:«یک خطر نفتی که از سوی عراق است. عراق با ذخایری که دارد به‌راحتی می‌تواند 4تا 5 میلیون بشکه در تولیدات خود اضافه کند.»
وی ادامه داد: «خطر دیگر که سیاسی است از سوی یمن است. یمن کشوری است با جمعیت عربستان، خیلی فقیر، خیلی پرکار و خیلی هم مسلح؛ برای همین خطر اصلی سیاسی برای عربستان سعودی، یمن است.»
قربان تصریح کرد: «به‌طورکلی بعید می‌دانم عربستان تولید خود را بالا بیاورد.» وی با اشاره به اینکه این موقعیت مختص عربستان تنها نیست،گفت:«نفت عراق از عربستان هم ارزان‌تر است، ایران و کویت و امارات متحده عربی هم نفت ارزان دارند، این یک مساله منطقه‌یی است و هر پنج کشور نفت ارزان تولید می‌کنند که هیچ‌کس قیمت دقیق آن را نمی‌داند اما همگی زیر 20دلار است.»
نرسی قربان با اشاره به اینکه امریکا تا آینده بسیار دوری واردکننده نفت خواهد بود، گفت: «البته امریکا تولید خواهد کرد اما فعلا نمی‌تواند صادر کند. می‌تواند بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت باشد اما صادرکننده خیر.»
وی ادامه داد: «نکته‌یی که در مورد امریکا اهمیت دارد، این است که دولت در این کشور هیچ دخالتی در نفت وگاز ندارد. نفت وگاز امریکا در کنترل شرکت‌های خصوصی قرار دارد همینطور در کانادا و در اکثر نقاط اروپا وضع به همین شکل است.»
