گروه بورس کالا
بازگشت دوباره دلالان به مبادلات محصولات پتروشیمی که از عرضه خارج از بورس مجتمع‌های پتروشیمی نشأت می‌گیرد، طی روزهای اخیر به سرخط اخبار خبرگزاری‌ها برگشته است، موضوعی که در شرایط رکود اقتصادی و به حداقل رسیدن مصرف مواد اولیه پتروشیمی، مشکلات صنایع پایین‌دستی را دوچندان می‌کند.
فروش محصولات پتروشیمی در بازار آزاد آن هم با قیمت‌های ارزان‌تر از بورس را می‌توان از دو منظر مورد بررسی قرار داد، نخست اینکه خریداران محدود فعلی باتوجه به افت بهای نفت در ماه‌های گذشته، نرخ‌های اعلامی از سوی دفتر توسعه صنایع تکمیلی برای مبادلات در بورس را قبول ندارند.
به اعتقاد خریداران، قیمت محصولات دربازار داخل گرانتر از نرخ‌های جهانی بوده و این امر به زیان صنایع پایین‌دستی و مصرف‌کنندگان مواد اولیه است. موضوع زمانی حاد‌تر می‌شود که این روزها باوجود فروش محصولات در بورس کالا براساس ارز آزاد، همچنان شاهد واردات مواد پتروشیمی با ارز مبادله‌یی هستیم؛ اتفاقی که انگیزه خریداران برای حضور در تالار بورس را به حداقل می‌رساند.
در این شرایط مصرف‌کنندگان برای تامین نیاز خود، دست به دامن دلالان، برخی مجتمع‌های پتروشیمی و محصولات وارداتی با قیمت‌های ارزان‌تر شده‌اند. در این بین نکته مهم اینجاست که براساس آمارها، رکود اقتصادی باعث شده تا حجم مصرف مواد اولیه در بیشتر کالاها از میزان عرضه کمتر بوده و دلیلی برای واردات وجود ندارد؛ اما در کمال حیرت نه تنها واردات انجام نمی‌شود بلکه ارز مبادله‌یی هم به واردات کالاهای پتروشیمی تعلق می‌گیرد.
اما بحث دوم درخصوص عرضه‌های خارج از بورس، به رویکرد برخی پتروشیمی‌ها نسبت به بازار شفاف بورس کالا برمی‌گردد. تاریخچه معاملات کالاهای پتروشیمی در بورس کالا طی سال‌های اخیر به وضوح نشان می‌دهد چندین مجتمع پتروشیمی وجود دارند که شفافیت معاملات بورس را به سود خود نمی‌دانند. به این ترتیب از هر فرصتی استفاده می‌کنند تا بورس کالا را ناکارآمد جلوه داده و به خرید و فروش درب کارخانه‌یی روی بیاورند.
با این تفاسیر دو عامل فوق دست به دست هم داد تا بازهم درهای بازار آزاد برای فروش محصولات پتروشیمی باز شود. همه این موارد در شرایطی رخ می‌دهد که مصوبه وزارت صنعت در تیر ماه و مصوبه هیات دولت در بسته خروج از رکود در مرداد ماه امسال به عنوان پشتوانه عرضه و قیمت‌گذاری محصولات پتروشیمی در بورس تلقی می‌شود اما امروز برخی مجتمع‌های پتروشیمی بدون هیچ مزاحمتی مصوبات دولتی را دور می‌زنند.
توقف واردات با ارز مبادله‌ای
فرهاد طالب‌زاده از کارشناسان حوزه پتروشیمی در این باره به «تعادل» گفت: در شرایطی که فروش محصولات پتروشیمی در بورس کالا از تیر ماه امسال با ارز آزاد حساب می‌شود و اکنون به‌دلیل شرایط رکودی در بازار، حجم تقاضا به حداقل رسیده است، پتروشیمی‌ها باید برای خالی کردن انبارهایشان قیمت‌های عرضه در بورس را تعدیل کنند نه اینکه با عرضه ارزان قیمت محصولات در بازار آزاد، نظم معاملات و قیمت‌ها برهم زنند.
وی اظهار کرد: در این شرایط محصولاتی که با ارز مبادله‌یی اجازه واردات گرفته‌اند نیز در بازار عرضه می‌شوند که این موضوع مشکلات موجود را دوچندان می‌کند.
به گفته این کارشناس، تاثیر قیمت پایین محصولات وارداتی و اشتیاق برای خرید این کالاها، آنقدر زیاد است که به نظر می‌رسد با توقف واردات با ارز مبادله‌یی، مشکلات دیگر در روند قیمت‌گذاری محصولات وارداتی به خودی‌خود حل می‌شود.
طالب‌زاده معتقد است، اینکه عنوان می‌شود تنها دلیل فروش محصولات پتروشیمی در بازار آزاد، قیمت‌گذاری نادرست محصولات در بورس کالاست، خیلی دقیق نیست چراکه اگر روند فعلی قیمت‌ها در بازار آزاد را بررسی کنیم به اینجا می‌رسیم که تبعات واردات محصولات با ارز مبادله‌یی به مراتب بیشتر از نحوه قیمت‌گذاری در بورس کالاست.
در همین رابطه عباسعلی متوسلیان رییس انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران معتقد است، متاسفانه هم‌اکنون مقادیر زیادی کالای ساخته شده پلاستیکی با ارز مبادله‌یی از خارج وارد می‌شود که لطمه زیادی به تولیدکنندگان داخلی وارد کرده است. لذا انجمن ملی انتظار دارد در جهت حمایت از تولیدکنندگان داخلی واردات قطعات ساخته شده پلاستیکی با ارز مبادله‌یی حذف شود.
متوسلیان افزود: قیمت خوراک‌های پتروشیمی دریافتی از وزارت نفت به ریال و براساس ارز مبادله‌یی است ولی قیمت‌های عرضه داخلی آن با ارز بازار آزاد بوده و هم‌اکنون قیمت‌های عرضه در بورس بیش از قیمت تولیدکنندگان خارجی است لذا شرکت‌های پتروشیمی داخلی باید بتوانند با ارایه مواد اولیه استاندارد با قیمت‌های رقابتی با تولیدکنندگان خارجی رقابت کنند.
دچار شدن پتروشیمی‌ها به سرنوشت خودرویی‌ها
وی با اشاره به حذف ارز مبادله‌یی برای واردات مواد پلی‌پروپیلن گفت: قبل از اجرای مصوبه وزارت صنعت در بورس کالای ایران و محاسبه قیمت مواد اولیه تولیدات پتروشیمی با ارز آزاد، کلیه تولیدکنندگان پتروشیمی داخلی در مقابل 500 تن عرضه مواد بیش از 5هزار تن متقاضی داشتند و تولیدکنندگان مجبور بودند مواد اولیه خودرا با کیلویی هزار تا یک‌هزارو500 تومان بیش از قیمت عرضه در بورس از پتروشیمی‌ها یا دلال‌های بازار تهیه کنند؛ در آن موقع هیچ کدام از واحدهای تولیدکنندگان صدایی بر نیاوردند.
او افزود: اکنون نیز باید شرکت‌های پتروشیمی داخلی بتوانند با شرکت‌های بین‌المللی رقابت کرده و مواد با مشخصات و استاندارد تولید تحویل دهند. اگر شرکت‌های پتروشیمی داخلی نتوانند با شرکت‌های پتروشیمی خارجی رقابت لازم را انجام دهند، مسلما در آینده نزدیک همان مشکلی که شرکت‌های تولید‌کننده اتومبیل داخلی دارند و مردم باید اتومبیل‌های خارجی را با 90درصد تعرفه گمرکی خریداری کنند درخصوص شرکت‌های پتروشیمی داخلی نیز خواهیم داشت.
رییس انجمن ملی صنایع پلاستیک تصریح کرد: قسمت اعظم مواد پلی‌پروپیلن تولیدی واحدهای پتروشیمی داخلی در بخش نساجی (موکت و کیسه گونی) و سایر بخش‌های نساجی مصرف می‌شود. در بخش‌های لوازم منزل، قطعات اتومبیل و قطعات صنعتی و لوله و اتصالات مخصوص آبگرم و بهداشتی ساختمان، تولیدات کافی نبوده و همیشه باتوجه به آمار واردات مقادیر زیادی از طریق واردات انجام می‌شود. وی در پایان اظهار کرد: متاسفانه تاکنون قسمتی از تولیدات داخلی مواد پلی‌پروپیلن بدون Bady/Code و گواهی‌های بهداشتی بین‌المللی بوده و مصرف آن در صنایع بسته‌بندی و لوله و اتصالات آب شرب و قطعات فنی غیرقابل استفاده است و بیشتر واحدهای تولیدی که در بخش صادرات فعالیت دارند به‌دلیل نداشتن گواهی‌های فوق، برای تولیدات داخلی مجبورند از مواد اولیه خارجی استفاده کنند؛ لذا حذف ارز رقابتی برای این واحدها مشکل و رقابت با سایر تولیدکنندگان خارجی در عرصه صادرات را به‌وجود خواهد آورد.
