عراق، سرزمین هزارویکشب. کشوری که سالهای سال است یک روز خوش به خود ندیده است؛ بعد از تخریبهای فراوان صدام حسین در این کشور و گذر از دوران تاریک حملههای امریکا حالا کابوس داعش دست از سر عراق برنمیدارد. حضوری که باعث شده است نقش شرکتهای ترکیهیی در زمینه خدمات فنی و مهندسی این کشور به کمرنگترین حد خود در 15سال اخیر برسد. وضعیت فعلی فرصتی مناسب برای حضور شرکتهای ایرانی در بازار عراق است که هرچند در سالهای گذشته نیز وجود داشته است اما بهواسطه مشکلات فراوان چندان چشمگیر نبوده است. حوزه انرژی یکی از مهمترین حوزهها در کشور عراق است که سازندگان ایرانی به آن چشم امید دوختهاند. نمایشگاهی هم که اخیرا در شهر بغداد از دستاوردهای ایرانی در تولید و صنعت برگزار شده بود برای جدیتر کردن این امیدهاست. آنطور که سازندگان ایرانی تاکنون اظهار میکردند یکی از مهمترین مشکلات آنان عدم حضور شرکتهای ایرانی در وندور لیست وزارت نفت و وزارت نیروی عراق بوده است. حالا رضا پدیدار رییس انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت و بهرام فیاضی دبیر انجمن شرکتهای مهندسی آب و فاضلاب از اتفاقی خوب در این زمینه به «تعادل» خبر میدهند. طبق
اظهارات آنها توافقات صورت گرفته در این نمایشگاه فتح بابی در زمینه حضور شرکتهای ایرانی در وندور لیست عراق است. پدیدار در این زمینه میگوید: «در این توافقات قرار بر این شد که وندور لیست شرکت ملی نفت ایرانی جای وندور لیست شرکت نفت عراق بنشیند» بهرام فیاضی نیز در این زمینه اظهار میکند: «موضوع حضور تجهیزات کالاهای شرکتهای ایرانی در وندور لیست عراق در تفاهمنامه اجلاس کمیسیون مشترک این نمایشگاه با حضور طرفین ایرانی و عراقی مورد تفاهم قرار گرفت» هرچند فیاضی معتقد است این تفاهمنامه ابتدای راه است و برای به نتیجه نشستن آن نهادهای مختلف مانند سازمان توسعه تجارت، وزارت نفت، وزارت نیرو و خود سازندگان باید پیگیریهای لازم را در ادامه به خرج دهند.
میگویند که پتانسیل خوبی برای صادرات به عراق دارند اما موانع و مشکلاتی سر راه این صادرات وجود دارد که از ید قدرت آنها خارج است، موانعی که میشود حدس زد به سرنوشت توافقات و پیادهرویهای ظریف و کری گره میخورد. رییس انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت در این باره میگوید: «امروز نماینده ما که در بغداد حضور داشت گزارشی را از ظرفیتهای موجود در عراق به ما ارایه داد که نکات بسیار مثبتی داشت اما مشکل بانکی همچنان جدیترین مانع پیش روی سازندگان برای صادرات است.» او در پاسخ به این سوال که آیا با استفاده از فاینانس چین که اخیرا مطرح شده نیز این مشکل حل نمیشود، اظهار میکند: «استفاده از این فاینانس برای حضور در عراق بسیار سخت است چراکه در سه مرحله کارمزد به پول تعلق میگیرد و ما اصلا آنقدر سود نمیکنیم که این کارمزدها پوشش داده شود.»
وی میگوید: «تقریبا تمام 10 گروه کالایی که اکنون در صنعت نفت ایران موردنیاز است در عراق نیز لازم است که پمپ، توربین، کمپرسور، انواع شیرآلات، تجهیزات ثابت، مخازن، اتصالات و تجهیزات سرچاهی و درون چاهی ازجمله این نیازهاست»
بهرام فیاضی دبیر انجمن شرکتهای مهندسی آب و فاضلاب نیز در این زمینه بیان میکند: «مساله تحریمهای بانکی مسالهیی اساسی و مانعی جدی پیش روی شرکتهای خدمات فنی و مهندسی است، ما اکنون نمیتوانیم ضمانتنامه بانکی بگیریم و پول را انتقال دهیم و مساله عدم امکان گشایش السی نیز هزینههای سنگینی را بر دوش شرکتهای ایرانی تحمیل میکند.» او البته معتقد است باوجود این مشکلات حضور شرکتهای ایرانی در بازار عراق حضور خوبی است.
زیرساختهای کشور عراق طی سالهای گذشته با آسیبهای جدی مواجه شده است که اکنون بازسازی این مشکلات نیازمند حضور کشورهای همسایه مانند ایران است که از هرجهت قرابت زیادی با این کشور دارد. بسیاری از کارشناسان معتقدند متاسفانه سفارت ایران درکشورهای همسایه دربخش اقتصادی عملکردی کمرنگتر از بخش سیاسی دارد و شاید به همین دلیل است که سفارت فعال ترکیه در زمینه اقتصادی تاکنون توانسته است راهگشای حضور بسیاری از شرکتهای ترکی در بازارهای عراق باشد. حالا داعش این حضور را به مخاطره انداخته است. فیاضی معتقد است این کمرنگ شدن حضور ترکها در بازار عراق بهواسطه حضور داعش فرصتی «طلایی» برای شرکتهای ایرانی است؛ اما مقارن شدن این فرصت طلایی با کاهش چشمگیر قیمت نفت مشکلاتی را بهوجود آورده است. 90درصد بودجه عراق به نفت وابسته است که اکنون با نصف شدن قیمت نفت بیشتر این بودجه نیز صرف جنگ با داعش میشود و نتیجه این روند این است که دبیر انجمن شرکتهای مهندسی آب و فاضلاب میگوید: «عراق باتوجه به وضع فعلی حداقل برای سال2015 بودجهیی جدی برای پروژههای عمرانی درنظر نگرفته است.»
وی میگوید: «باوجود این مسایل در 2-3سال گذشته حجم قابل توجهی از بازار عراق در کنار پروژههای ساختمانسازی و پلسازی مربوط به حوزه آب و فاضلاب بوده است.» فیاضی از ساخت چهار تصفیهخانه توسط سازندگان ایرانی در عراق به خصوص در مناطق جنوبی این کشور خبر داده و میگوید: «بهتازگی و کمتر از یکماه پیش نیز تصفیهخانه شهر الفجر با حضور نماینده وزارت شهرداریهای عراق تحویل داده شد.»
آنطور که سازندگان ایرانی میگویند عراقیها طی سالهای گذشته از عملکرد و کیفیت فعالیت ایرانیها رضایت داشتهاند و به پررنگتر شدن این حضور نیز تمایل دارند.
حضوری که برای پررنگتر شدن به عوامل مختلفی ازجمله سرنوشت مذاکرات گره خورده است. هرچند مساله عدم توفیق ایران درجذب فرصتهای اقتصادی کشورهای همسایه مشکلی کهنهتر از تحریمهاست و بیش از هر چیز نیازمند این است که بانگریای جدی در استفاده از نفوذ ایران در کشورهای همسایه در زمینه مناسبات اقتصادی صورت گیرد. بازنگریای که بسیاری معتقدند خواهد توانست گره از بسیاری از مشکلات در این زمینه بگشاید و برای مثال عراق را که ازجهات مختلف فرهنگی و مذهبی در نفوذ ایران است به بازاری مناسب به خصوص در زمینه زیرساختهای حوزه انرژی تبدیل کند. بازاری که در نهایت هر دو کشور را به نقاط روشنی برساند.