شاید این سوال برای بسیاری پیش آمده باشد که نسل آینده سرمایه‌داران ایرانی در کدام بستر و مختصات اقتصادی و تخصصی ظهور می‌کند و این نسل پولساز، واجد کدام ویژگی‌ها هستند؟ بسیاری از کارشناسان اقتصادی و تحلیلگران دانشگاهی معتقدند که این بستر طی سال‌های آینده در حوزه «دانشگاه» و شرکت‌های«دانش‌بنیان» شکل می‌گیرد و دایره وسیعی از نیروهای خلاق دانشگاهی را شامل می‌شود. رییس پارک علم و فناوری دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرآنلاین می‌گوید: «امروز در دانشگاه تهران تربیت نسل جدید میلیاردرهای سالم ایرانی آغاز شده است و نگویید که نمی‌شود.»
دانشگاه و شرکت‌های دانش‌بنیان «پول» می‌سازند
در تاریخ اقتصاد ایران، همواره تمایل به دلالی بیشتر از تولید بوده، البته کارهای تولیدی ارزشمندی هم انجام شده اما واقعیت آن است که فرهنگ پولدارشدن از طریق دلالی فرهنگ غالب اقتصاد ایرانی را شکل داده است. به عبارت روشن‌تر به دلیل سود بالای دلالی در مناسبات اقتصادی کشورمان میل به کسب درآمد از طریق واسطه‌گری و دلالی بیشتر از سایر حوزه‌ها بوده است اما به نظر می‌رسد با عبور از دوران گذار فعلی، نسل تازه‌یی از میلیاردرهای ایرانی در حال ظهور باشند که از طریق فعالیت در شرکت‌های دانش‌بنیان و دانشگاه‌ها به عرصه‌های اقتصادی ورود می‌کنند.
این ایده خلاق برخی از فعالان دانشگاهی است که تلاش می‌کنند به صورت آکادمیک آن را پیگیری کنند. مهدی الیاسی، مدیرکل دفتر هماهنگی صنعت دانش و بازار معتقد است «ما وقتی می‌گوییم اقتصاد دانش‌بنیان مساله اقتصاد است؛ برخلاف تصور رایج قهرمان اقتصاد دانش‌بنیان شرکت‌ها هستند، نه نخبگان و دانشگاهیان.»
محمدجعفر صدیق، رییس پارک علم و فناوری دانشگاه تهران در تعریف اقتصاد دانش‌بنیان می‌گوید: «اقتصاد دانش‌بنیان موضوعی اقتصادی محسوب می‌شود تا اینکه مساله‌یی علمی در نظر گرفته شود. نوع خاصی از اقتصاد است، اقتصادی که در آن عمده پول در اصل تبلور دانش بالا به دست می‌آید.»
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: «نکته مهم هم این است که اقتصاد دانش‌بنیان فقط برای نانوتکنولوژی و بایوتکنولوژی و ای‌تی نیست. براساس تقسیم‌بندی جهانی هر اقتصادی بالای ۵درصد یا ۷درصد ارزش‌افزوده داشته باشد، درآمدهایش جزو اقتصاد دانش‌بنیان تقسیم‌بندی می‌شود. پس هر صنعت دانش‌بنیانی صنعت‌های‌تک نیست اما برعکس آن امکان دارد هر صنعت تکی، دانش‌بنیان باشد. می‌توان کارخانه لبنیات داشت ولی دانش‌بنیان بود. یک لیتر شیر حدود ۱۵۰۰تومان است این یک لیتر شیر اگر در ماست‌بندی سرکوچه‌مان ماست شود، قیمت آن ۲۰درصد افزایش پیدا می‌کند اما می‌توان آن را به ماستی تبدیل کرد که دوبرابر قیمت داشته باشد.»
اهمیت اقتصاد دانش‌بنیان در شرایط فعلی
مدیرکل دفتر هماهنگی صنعت، دانش و بازار درباره مهم‌ترین ارکان اقتصاد دانش‌بنیان می‌گوید: «اقتصاد دانش‌بنیان ۳موتور دارد؛ یک موتور آن تکنولوژی است که از مسیر دانشگاه می‌آید و موتور دیگر آن حمایت دولت است و موتور سوم کشش بازار است که مهم‌ترین نکته در بازار طبیعت آن است یعنی هرگونه مداخله غیربازاری در بازار آن را خراب می‌کند.»
الیاسی در ادامه درباره کانون‌هایی که می‌توانند به گسترش شرکت‌های دانش‌بنیان کمک کنند، می‌گوید: «یکی از ابزارهای هماهنگی میان صنعت، دانش و بازار همین کانون‌های صنفی شرکت‌های دانش‌بنیان هستند. اما هدف ما این نیست که کانون‌ها دولتی باشد. ما می‌گوییم صنف آنهایی که می‌توانند در هر زمینه‌یی از تکنولوژی پول درآورند دور هم جمع شوند بعد ما به عنوان معاونت علمی و فناوری حمایت کنیم.» خروجی این کانون‌های دانش‌بنیان که بستر واقعی پرورش میلیاردرهای آینده اقتصاد ایران خواهند بود در چه جهتی استقرار پیدا می‌کنند؟
مدیرکل دفتر هماهنگی صنعت، دانش و بازار درباره محصول نهایی این کانون‌های دانش‌محور می‌گوید: «خروجی‌های کانون‌ها باید مشورت به دولت برای کمک به حمایت از عرضه، تحریک تقاضا و انتشار فناوری باشد. در کشور ظرفیت‌های دانشی و فناوری زیادی وجود دارد که به طرف بازار منتقل نمی‌شوند. هدف این است که کانون‌ها طبیعت بازار و اقتصاد دانش‌بنیان را به‌ویژه در حوزه‌هایی با فناوری متوسط شکل و در کنار آن مشورت دهند که حاکمیت در چه حوزه‌هایی ورود و مداخلات خود را هدفمندتر و با منطق مناسب‌تری دنبال کند.»
