نویسندگان کریستینا زیمانی- ایستوان کواری
ترجمه سرویس گردشگری و محیطزیست «تعادل»
امنیت و ایمنی همواره دو شرط ضروری برای سفر و گردشگری است؛ اما واقعیت بیچون و چرا این است که دستاوردهای ایمنی و امنیت در دو دهه گذشته در گردشگری اهمیت بیشتری یافته است. تغییرات در دو دهه گذشته در جهان زیاد بوده است. بهدلیل وقوع اقدامهای تروریستی، جنگهای محلی، بلایای طبیعی و بیماریهای واگیردار، امنیت بهطرز قابلتوجهی کاهش یافته است. اثرپذیری صنعت گردشگری و سفر نیز از اثرات منفی و پیامدهای ناشی از آنها اجتنابناپذیر است. علاوه بر این آسیبپذیری گردشگری بر اثر برخی از این حوادث در هر دو سطح جهانی و منطقهیی مسجل است؛ بنابراین واقعیت ارتباط بین مسایل امنیتی و گردشگری نیاز به تعریف جدیدی از مفهوم «امنیت و ایمنی در صنعت گردشگری» و بررسی مشکلات ایمنی و امنیتی برای صنعت گردشگری حیاتی است.
چرا ایمنی و امنیت به یک مساله مهم جهانی گردشگری تبدیل شده است؟ عوامل اصلی موثر بر مسایل امنیتی چه هستند؟ عناصر کلیدی متعلق به مشکلات امنیتی و ایمنی و درمانی در مفهوم «امنیت و امینت گردشگری» امروز چه هستند؟ چگونه مشکلات ایمنی گردشگران را در انتخاب مقصد تحتتاثیر قرار میدهد؟ وظایف و مسوولیتهای مسوولان گردشگری در برابر گردشگران و تهدید زیرساختها و اموال و وسایل گردشگری چیست؟
پاسخ به این پرسشها تنها برای ارضای کنجکاوی محقق نیست، بلکه برای یافتن راهکارهای عملی و ابزارهای مدیریتی و برنامه کار برای افراد دخیل و درگیر گردشگری است تا با ادراک و تعریف مفهوم ایمنی و امنیت برای انبوه گردشگران دستکم به کاهش خطرات احتمالی در این زمینه دست یابند. این یک واقعیت است که در دوره یونان باستان در دوره برگزاری بازیهای المپیک جنگها و درگیریها تعلیق میشد. این را هنوز هم میتوان از یونانیان باستان آموخت، زیرا خطر جنگ تا حد زیادی باعث کاهش سفرها میشود.
در دوران قرون وسطی خطرهای فراوان ناشی از جنگها و رقابتهای ملوک و طایفهها و بیماریهای گسترده باعث کاهش شدید سفر شده بود؛ اما از سال1950 که بهتدریج مسافرتها اوج گرفت کارشناسان به برخی دلایل مهم برای ظهور این امر یعنی رواج گردشگری دست یافتهاند ازجمله:
1. سفر و گردشگری نشاندهنده گسترش کمی و کیفی طبقه متوسط در این سالها بوده که درنتیجه رشد درآمد شخصی این طبقه همچنین داشتن اوقات فراغت که بتوان از آن برای سفر استفاده کرد روی داده است.
2. کشورهای در حال توسعه در این سالها بهتدریج به توسعه گردشگری و تامین زیرساختها برای آن بهعنوان بخشی از پروژه رشد و توسعه اقتصاد ملی توجه کردند. درواقع گردشگری به بخشی از استراتژی توسعه اقتصادی این کشورها تبدیل شد.
3. توسعه سریع وسایل حملونقل اعم از صنعت حملونقل هوایی و صنعت خودروسازی برای رسیدن به مناطق خوش آبوهوا و منظرههای زیبا و وجود امنیت در مرزهای ملی کشورها و ایمنی لوازم سفر یکی از بزرگترین دستاوردهایی بود که باعث رشد سرمایهگذاری در صنعت رو به رشد گردشگری شد، بهگونهیی که گردشگری بهعنوان یکی از بزرگترین صنایع در اقتصاد جهانی جای خود را باز کرد (کمک به تولید ناخالص داخلی، تعداد افراد شاغل در این بخش، میزان سرمایهگذاری در صنعت گردشگری و غیره).
از گردشگری بهعنوان صنعت صلح نیز نام برده میشود اما یک تفاوت محسوس در استفاده برابر از این صنعت در زمینه تعامل و صلح وجود دارد. باوجود اینکه شواهد زیادی برای تاثیر گردشگری در این زمینه اقامه میشود و باوجود اهمیت فزاینده گردشگری در این زمینه تاثیر گردشگری در سیاست جزیی و در مواردی نیز تاثیر معکوس داشته است؛ یعنی وضعیت سیاسی در یک قسمت یا در کل جهان تاثیر تعیینکننده در امنیت گردشگری و ایمنی گردشگران داشته است. اوضاع سیاسی در آخرین دهه سده بیستم در گردشگری و ازجمله مشکلات ایمنی و امنیتی تاثیرگذار بود و تحتتاثیر این واقعیت اساسی طیف گستردهیی از تغییرها و چالشها در جهان روی محتوای «ایمنی و امنیت در گردشگری» تاثیرگذار بود.
تحتتاثیر رویدادهای سیاسی و امنیتی پژوهشگران به یک رویکرد جدید در عصر جهانی گردشگری و امنیت و ایمنی مسایل گردشگری روی آوردند (که بهنام روشها یا بهنام پژوهشگران این عرصه مشهور شدند: Lengel، جعفری، Kaspar، Krippendorf و غیره). این افراد در روشهایشان عنصر امنیت را در عرصه گردشگری و تاثیر آن بر کشور میزبان و گردشگر بررسی کردند و نتایج بررسیهای خود را منتشر کردند. پس از اقدامات تروریستی غمانگیز 11سپتامبر بررسی و مطالعه مشکلات ایمنی و امنیتی گردشگری به یک رشته پژوهشی برای دریافت نتیجههای عملی مطرح شد. نویسندگان در مطالعهها و پژوهشهایشان نهتنها دنبال بینشهای نظری بودند بلکه همانگونه که اشاره شد بهدنبال راههای اقدامهای عملی در زمینه مدیریتی و بازاریابی بودند (هال، تیموتی، دوال، J.P. Prideaux، جونز و غیره).
سازمان جهانی گردشگری به راهاندازی یک سیستم راهنما برای اقدامهای عملی در مقصدهای گردشگری دست زد. این سازمان امنیت و ایمنی را یک مفهوم چند بعدی و پیچیده تعریف کرد که شامل امنیت سیاسی، امنیت عمومی، سلامت و بهداشت، ایمنی اطلاعات شخصی، حمایت قانونی از گردشگران، حفاظت و ایمنی در ارتباطات، حفاظت از فاجعه، امنیت زیستمحیطی، دادن اطلاعات صحیح و معتبر، تضمین کیفیت خدمات و غیره بود. در این تعریف همانگونه که میبینیم امنیت مفهوم گستردهتر و پیچیدهتری مییابد و از یک عامل منفعل به یک عنصر فعال در گردشگری و عملی ضروری برای حفاظت از گردشگران و وسایل آنها همچنین تمام دستاوردهای صنعت گردشگری تبدیل میشود.
باوجود نتایج بهدست آمده در مطالعه مشکلات امنیتی و ایمنی در صنعت گردشگری، چالشهای متعددی برای گردشگری وجود دارد. پژوهشگران متخصص در زمینه:
- پیامدهای شخصی بودن مشکلات امنیتی در جهان
- رفع مشکلات امنیتی ایجاد شده توسط اینترنت
- امنیت در سفر و گردشگری در مقابل آزادی انسان و حقوق گردشگری و مهماننوازی
موضوعاتی را برای آموزش و پژوهش متخصصان آینده صنعت با ترکیب نتایج جدید تحقیقات به برنامههای درسی و دانشگاهی برای آمادگی رودررویی با مسایل جدید امنیت و ایمنی در صنعت گردشگری را ارایه دادهاند. این افراد و دروس ممکن است با عنوان مدیریت ریسک در گردشگری یا با تکمیل محتوای برنامههای آموزشی کنونی مانند بازاریابی، روابط مصرفکننده، مدیریت گردشگری ایمنی را در گردشگری عرضه کند؛ اما با همه اینها برخی این پرسش را مطرح میکنند که آیا ایمنی و امنیت در گردشگری مانند یک شعار پوچ درخواهد آمد؟