گروه کلان مهدی دهقان
روز گذشته مراسم یادبود و گرامیداشتی به مناسبت پنجمین سالگرد درگذشت علی‌اکبر شبیری‌نژاد با عنوان الگوی مدیریت بدون فساد در تالار اجتماعات دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد. در ابتدای مراسم صالح‌خو نماینده سابق ایران در صندوق بین‌المللی پول تاکید کرد: زحمات و تلاش‌های تاثیرگذار شبیری‌نژاد باید ثبت و برای نسل امروز استفاده شود. وی با اشاره به موضوع همایش با عنوان مدیریت بدون فساد گفت: مدیریت بدون فساد، موضوع روز است و شاید مدت‌ها طول بکشد این پدیده شوم از جامعه رخت ببندد و مانند دیگر جوامع مسیر رشد را طی کنیم. مبارزه با فساد، جلوگیری از اسراف و تعرض به بیت‌المال از مواردی بوده که همواره سرلوحه فعالیت‌های شبیری‌نژاد بوده است. وی افزود: با وضعیتی که در چند سال گذشته شاهد بودیم، اعتقادات سست شده است؛ مگر امکان دارد بدون رشوه و مفاسدی که در جامعه کم نیست، کار را پیش برد؟ اما شبیری‌نژاد در راه مبارزه با این پدیده اقدامات زیادی انجام داد. وی همچنین با بیان چند جمله از علی‌اکبر شبیری‌نژاد در مورد عوامل دور شدن ماموریت بودجه از اهداف برنامه‌‌یی، کیفیت و حجم مطالعات پژوهشی وی را بی‌نظیر دانست. در ادامه
برنامه، جیوار، یادداشت میرمعزی مدیرعامل اسبق پتروشیمی بندرامام در مورد مدیریت اجرایی بدون فساد در تجربه راه‌اندازی پتروشیمی بندر امام را قرائت کرد. در این یادداشت به ویژگی‌های شبیری‌نژاد به عنوان مدیر فسادستیز و همچنین به 19بار بمباران پتروشیمی بندر امام در زمان جنگ و همچنین کناره‌گیری ژاپنی‌ها از ادامه تکمیل این پتروشیمی اشاره شد.
محمد قاسمی معاون اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در ادامه مراسم، سخنرانی خود را با موضوع نوآوری‌های نظری و الگوی پیشنهادی برای بودجه‌ریزی در ایران آغاز و به نوع نگاه‌های علی‌اکبر شبیری‌نژاد به بودجه‌ریزی، مشکلات بودجه‌ریزی در ایران و الگوی پیشنهادی اشاره کرد و گفت: بودجه‌ریزی در ایران همچون موسیقی سنتی است که سینه به سینه منتقل شده است. وی، بودجه را به‌مثابه یک حوزه دانش‌پذیر و میان‌رشته‌یی عنوان کرد و افزود: در حال حاضر نوع نگاه‌ها به بودجه همچون معرفی سند بودجه به‌مثابه یک سند فنی، سیاسی و حقوقی و همچنین به‌مثابه یک چارچوب گفت‌وگو بین قوه مقننه و مجریه است و همواره نگاه‌ها و دستورالعمل‌ها بر شناخت مسائل، اولویت‌بندی و انتخاب راه‌حل‌ها متمرکز بوده است.
معاون اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس ادامه داد: نوع نگاه دیگر به بودجه این است که به بودجه‌ریزی به عنوان هرم نظام اطلاعاتی مدیریت بخش عمومی نگاه شده که هنوز هم این نظریه نو و جدید است و نگاه دیگر به بودجه‌ریزی، به‌مثابه سند توافق‌ها و انتخاب‌های سیاسی بوده است.
قاسمی مهم‌ترین اقدامات صورت گرفته در حوزه بودجه‌ریزی را مربوط به دهه 60 دانست و گفت: البته مجموعه‌یی کار از سال 78 در مرکز پژوهش‌های مجلس آغاز شد که اوج آن در سال 81 بود. وی با اشاره به اینکه بودجه چیزی جز عکسی از سیمای بخش عمومی کشور نیست، اضافه کرد: حفاظت از بودجه و اجرای آن با قوای مقننه، مجریه و قضاییه است و در این راستا باید به دنبال شناسایی مشکلات و رفع آن برای دست یافتن به اهداف بودجه باشیم.
بودجه با اقتصاد پیوندی ندارد
معاون اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس به مشکلات و اغتشاشات بودجه‌ریزی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر حقوق قوه مقننه در بودجه‌ریزی مشخص نیست و از سوی دیگر چارچوب کافی در حوزه بودجه‌ریزی تعریف و معین نشده است و در حال حاضر مبنای اجرای بودجه، ساختار اداری است و بر این اساس بودجه با اقتصاد پیوند داده نشده است و امکان تهیه و تنظیم بودجه اقتصادی رانداریم. قاسمی در مورد تدوین مبانی و گستره ماموریت‌های دولت در ایران گفت: تببین ماهیت منابع و مصارف ماموریت‌های دولت و تفکیک ماموریت‌های دولت در 5 حوزه و الگو برای اصلاح بودجه‌ریزی در ایران باید مدنظر باشد و سه حوزه کفاف آن را نمی‌دهد. وی به 5 حوزه ازجمله حاکمیت، رفاه و تامین اجتماعی، بنگاه‌های عمومی، عمران و توسعه و حوزه سیاسی اشاره کرد و گفت: حوزه سیاسی با وجود حساسیت بسیار می‌تواند متوازن‌کننده باشد و حوزه‌یی است که مشخص می‌کند بر مبنای چه سیاست‌هایی موازنه بین حوزه‌های دیگر ایجاد می‌شود. پس، این 5 حوزه می‌توانند راهگشای توسعه کشور باشند. معاون اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس گفت: پروفسور حسابی جمله‌یی معروف اما تلخ دارند که می‌گویند جهان‌سوم جایی است که هر فردی بخواهد کشورش
را آباد کند خانه‌اش خراب می‌شود، به طور کلی این کشور همواره مملو از مردانی بوده که بدون توجه به این واقعیت تلخ همواره برای آبادانی کشور کار و تلاش کرده‌اند. قاسمی با بیان اینکه بودجه اهرمی برای اصلاح اداره امور یک کشور است، اضافه کرد: امیدواریم در آینده شاهد آبادانی کشور باشیم.
سه ضلع مدار حرکت کشور
محمد ستاری‌فر، رییس سابق سازمان تامین اجتماعی و رییس اسبق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، سخنرانی خود را در مورد نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی از طراحی تا اجرا ارائه داد و گفت: رهایی یک کشور و مشکلات کشور در گرو سه حوزه دولت، ملت و رابطه دولت و ملت به عنوان مالیه عمومی تعریف شده است و اگر این مدار بر اساس درستی‌ها کار کند آن جامعه به سمت توسعه‌یافتگی حرکت خواهد کرد و اگر در این مدار مشکلی باشد از ادامه راه بازمی‌ماند. در حال حاضر برخی این پرسش را می‌پرسند که چرا بعضی از کشورها پیشرفت کرده و برخی درجا زده‌اند؟ ستاری‌فر به انقلاب انگلیس و انقلاب فرانسه اشاره کرد و گفت: این کشورها پیشرفت‌هایی را داشته‌اند. به عنوان مثال انگلیسی‌ها نخستین جامعه‌یی بودند که قدرت را به سمت ساختن دولت سوق دادند، یا مردم فرانسه با انقلاب استقلال پیدا کردند و مسیر توسعه کشورشان سرعت بیشتری پیدا کرد. رییس اسبق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تصریح کرد: تمام مسائلی که چگونگی حرکت مجموعه ایرانیان یعنی دولت و ملت را سامان داده و چگونگی شکل‌گیری توافق عمومی مالی که در سال 67 در بودجه لحاظ شد و اگر بر این اساس حرکت صورت می‌گرفت امروز وضعیت
بهتری داشتیم. با توجه به امکانات وسیع نتوانستیم بین سه مدار تعریف‌شده، هماهنگی و به‌روزکردن را در دستورکار قرار دهیم. وی به نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی اشاره کرد و گفت: یکی از کارهایی که لازم بود تا به نیازها جواب داده شود و به طور مداوم در ادبیات نظری بین رشد اقتصادی و عدالت اجتماعی هر فرد نظر و سلیقه‌یی وجود داشت اما به هم تنیدگی این موارد مهم است و رفاه اجتماعی زمانی حاصل می‌شود که به عدالت معطوف باشد و برای تحقق عدالت باید رویکرد ما رشد اقتصادی باشد. ستاری‌فر انتقاد کرد: ایران، کشوری است که از ابتدا بر عدالت اجتماعی تاکید داشت اما تاکنون به این نظام بی‌مهری شده است. یادم هست در زمان خاتمی 6 بار در مورد این نظام رای‌گیری شد اما در دولت نهم و دهم این قانون به بایگانی رفت.
مبالغ هنگفتی که خروجی ندارد
ستاری‌فر تصریح کرد: امسال در لایحه بودجه 94 در یک ردیف از یارانه‌ها 16هزار میلیارد تومان، همچنین اعتباراتی نیز در فصل یارانه اجتماعی و همین‌طور 45هزار میلیارد تومان از هدفمندی یارانه و به طور کلی 120هزار میلیارد تومان به صورت مستقیم و صریح برای رویکرد رفاه و تامین اجتماعی اختصاص یافته است؛ آن هم در کشوری که در امور مالی مشکل فراوان دارد اما، امان از آن و اثربخشی آن و مبالغ هنگفتی که هزینه می‌شود ولی خروجی ندارد. وی تاکید کرد: رانت اهمیت بسیاری دارد و برخورد با آن مهم است. اگر در کشور می‌خواهیم کاری کنیم، نیازمند حاکمیت همگرا هستیم. سپس این حاکمیت باید دغدغه این را داشته باشد که رانت را به حداقل برساند و از بین ببرد. بنابراین به میزانی که ایرانیان از یک حاکمیت همگرا برخوردار بوده و حاکمیت هم دغدغه حذف رانت داشته باشد، رشد اقتصادی حاصل می‌شود.
