حملونقل ریلی و دریایی از ارکان مهم و بسترساز توسعه صنعتی و رشد اقتصادی است. ازسوی دیگر تجارت جهانی نیز بر پایه دریا متمرکز شده است و راه دریایی بیش از 90درصد از تجارت و بازرگانی بین‌المللی را درسطح دنیا تشکیل می‌دهد. حوزه حملونقل دریایی برای کشور ما نیز به‌عنوان یکی از شاخصه‌های مهم و کلیدی توسعه به‌شمار می‌رود
صنعت حملونقل ریلی در بخش انتقال کالا از توسعه چشمگیری برخوردار نیست. حدود 80میلیون تن کالا د ر داخل کشور، از دو حوزه حملونقل جاده‌یی و ریلی جابه‌جا می‌شود، سهم جاده بیش از 97درصد و سهم ریلی از این جابه‌جایی چیزی درحدود 3درصد است. هرچند بخش اعظم ورود و خروج کالا به کشور از طریق دریا و بنادر انجام می‌گیرد اما در جابه‌جایی کالا از بنادر به داخل کشور سهم صنعت ریلی بسیار ناچیز است. این درحالی است که در جهان و به خصوص در کشورهای توسعه‌یافته صنعت حملونقل ترکیبی سهم عمده در جابه‌جایی مسافر و کالا دارد، چراکه موجب تسریع و تسهیل در روند انتقال و جابه‌جایی‌ها می‌شود. باوجود گسترده بودن سطح جغرافیایی ایران و برخورداری کشور از مرزهای طولانی دریایی از شمال گرفته تا جنوب هنوز به حوزه حملونقل ترکیبی، اتصال ریل به بنادر توجه چندانی نشده است. چراکه صنعت حملونقل به خصوص در بخش ریلی هنوز توسعه نیافته است و در نتیجه حملونقل ترکیبی نیز در این میان مهجور مانده است.
با این حال آشکار است که حملونقل ریلی و دریایی از ارکان مهم و بسترساز توسعه صنعتی و رشد اقتصادی است. ازسوی دیگر تجارت جهانی نیز بر پایه دریا متمرکز شده است و راه دریایی بیش از 90درصد از تجارت و بازرگانی بین‌المللی را درسطح دنیا تشکیل می‌دهد. حوزه حملونقل دریایی برای کشور ما نیز به‌عنوان یکی از شاخصه‌های مهم و کلیدی توسعه به‌شمار می‌رود. بر این اساس حوزه حملونقل دریایی در ارتباط موثر با حوزه‌های دیگر حملونقل به خصوص بخش ریلی می‌تواند قابلیت‌های خود را به منصه ظهور برساند. پدیده‌یی که امروزه در صنعت حملونقل در جهان شکل گرفته، موسوم به حملونقل ترکیبی به عبارت دقیق‌تر اتصال ریل به دریا از شاخصه توسعه‌یافتگی محسوب می‌شود. ارتباط و اتصال حوزه ریلی به بنادر مبحث مهم و اثرگذار در رشد اقتصادی است که برای مطرح شدن در برنامه ششم توسعه توجه ویژه‌یی را می‌طلبد. در این راستا «تعادل» برای بررسی مسایل و مشکلات موجود در حوزه حملونقل ترکیبی با فعالان بخش دریایی به گفت‌وگو نشسته است. رییس دانشکده راه‌آهن دانشگاه علم و صنعت در رابطه اتصال ریل به بنادر و حملونقل ترکیبی در گفت‌وگو با «تعادل» گفت: توانایی اتصال بندر به
ریل در کشور ضروری است که در برخی جاها ازجمله بندر نکا در شمال و بندر شهید رجایی در جنوب فراهم است ولی توسعه‌یافتگی ندارد و باید گسترش بیابد و در خیلی بندرهای دیگر فراهم نیست. در بحث حملونقل ترکیبی نیز بدین صورت که امکان جابه‌جایی قطار با کشتی در کشور وجود ندارد گرچه این موضوع در دنیا تجربه شده است.
به گفته دکتر جبار ذاکری این سیستم تحت نام رورو در سطح دنیا فعال است و با این سیستم می‌توانند قطار را بارگیری کنند و از روی ریل داخل کشتی قرار دهند و در مقصد مجددا قطار روی ریل می‌آید و به حرکت خودش ادامه می‌دهد. در کشورمان در برخی از مسیرها پیش‌بینی شده بود که این کار صورت بگیرد ولی هنوز زیرساخت‌ها تکمیل نشده است.
هزینه مضاعف دلیل کاهش حمل بار
این استاد دانشگاه بااشاره به پیشنهادهای ارایه شده جهت استفاده از این شیوه حملونقل گفت: ما برای اتصال کشورهای سوریه و ترکیه به کشورمان پیشنهاد داده بودیم که در دریاچه وان در ترکیه این اتفاق بیفتد، به‌طوری که قطارهای باری و مسافری کشورمان به‌راحتی بتوانند از این سوی دریاچه وان به آن سویش اتصال پیدا کنند و بدون تخلیه و بارگیری، بدون جابه‌جایی مسافر باشد که متاسفانه هنوز عملی نشده است و کماکان با جابه‌جایی مسافری و تخلیه و بارگیری این کار صورت می‌گیرد و این باعث شده است که ظرفیت بار هم به‌شدت کاهش پیدا کند چراکه این اتصال یک هزینه مضاعفی را به شرکت‌های حمل‌ونقلی تحمیل می‌کند.
به گفته رییس دانشکده راه‌آهن دانشگاه علم و صنعت یکی از وظایف شرکت‌های ریلی جز حمل مسافر، حمل بار و از طریق افزایش ظرفیت ریلی است. در کشور ما چون مدیریت حملونقل بار از طریق راه‌آهن انجام می‌شود برای همین هم باید تمهیداتی را فراهم کنند که امکان افزایش ظرفیت وجود داشته باشد. یکی از پیش‌نیازهای این افزایش ظرفیت تکمیل زیرساخت‌های ریلی و اتصال آن به بنادر مهمی است که بارهای قابل حمل راه‌آهن را تخلیه و بارگیری می‌کنند. ذاکری افزود: به همین دلیل است که در بحث سیستم حملونقل ترکیبی استفاده از سیستم‌های خاصی ازجمله رورو که امکان حرکت قطار از خشکی یا بندر و اسکله را فراهم می‌کند را به داخل کشتی مهیا می‌کند و در مسیرهای خاصی در دنیا تجربه شده و برای حمل بار و حمل مسافر این اتفاق می‌افتد و متاسفانه در کشور ما این زیرساخت فراهم نیست.
اتصال ریل به بنادر به زبان ساده‌‌تر
بحث رورو چه در بحث مسافری و چه باری به این صورت است که در روی کشتی هم ریل تعبیه شده است و قطار به‌راحتی می‌آید و به‌وسیله سیستم تحت عنوان رورو وارد کشتی می‌شود و مسافرین در واگن خود می‌نشینند تا به‌وسیله کشتی به اسکله و ساحل بعدی برسند، وقتی به اسکله بعدی رسیدند مجددا از روی ریل موجود در داخل کشتی روی وارد ریل داخل اسکله می‌شوند و به حرکت خود ادامه می‌دهند. دومین بحث که در واقع کلان‌تر هم هست برای مسافت‌های بلند‌تر است به‌عنوان مثال زمانی که از کشور چین محموله‌هایی را به سمت ایران می‌فرستند دیگر ارزشی ندارد که واگن‌ها هم در داخل کشتی قرار بگیرند لذا در چنین موردی بار را مستقیما روی عرشه کشتی قرار می‌دهند و زمان رسیدن به مقصد در کنار اسکله یک خط آهنی وجود دارد که بار را به‌وسیله جرثقیل از داخل عرشه کشتی برمی‌دارند و در واگن‌ها قرار می‌دهند تا واگن با ادامه مسیر محموله را به مقصد برساند و این سیستم، سیستم حملونقل ترکیبی است که در دنیا متداول است.
هزینه حمل و نقل ریلی بالا است
همچنین نایب‌رییس انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته در رابطه با حملونقل ترکیبی (اتصال ریل به بنادر) و جایگاه کشتیرانی به «تعادل» گفت: بنادر به‌عنوان شاهراه اصلی ورود کالاهای دریایی نیازمند اتصال به ریل هستند. در بعضی بنادر ازجمله بندر امام، بندر شهید رجایی و بندر عباس دسترسی به ریل وجود دارد، در عین حال به‌دلایل مختلف اعم از عدم وجود زیرساخت و عدم وجود حمایت‌های مالی استفاده بهینه‌یی که باید از ریل صورت بگیرد، وجود ندارد. مسعود پلمه افزود: ازسوی دیگر قیمت تمام شده استفاده از ریل برای حملونقل بین‌المللی بسیار بالاست و ازسوی دیگر سیر و حرکتی که در ریل اتفاق می‌افتد به نسبت جاده‌ها غیرقابل توجیه است و به‌طور قطع اینها از عواملی خواهد بود که رغبت صاحبان کالا را برای استفاده از ریل به‌شدت کاهش خواهد داد. پلمه راهکار گسترش حوزه ریلی و استفاده بیشتر از این حوزه را در توجه دولت بدان عنوان کرد و گفت: انتظار دولت و از مسوولان حوزه ریلی این است که امکان دسترسی به ریل تا حد امکان افزایش پیدا کند و بالطبع توجه به کاهش نرخ تمام شده استفاده از ریل موجب تحقق افزایش آمار و نرخ جابه‌جایی ریلی خواهد شد.
نایب‌رییس انجمن کشتیرانی همچنین بااشاره به اهمیت اتصال ریل به بنادر شمالی و جنوبی کشورمان گفت: درحال حاضر ۹۷درصد جابه‌جایی‌ها از طریق جاده انجام می‌شود این درحالی است که۸۰میلیون تن کالا در سطح راه‌های ارتباطی کشورمان در تردد هستند و متاسفانه سهم ریل در جابه‌جایی این مقدار کالا بیشتر از ۳درصد نیست. کاپیتان پلمه از پیشنهادات این انجمن جهت ارتباط موثر با متولیان و اثرگذاری در برنامه‌ریزی‌ها در این زمینه نیز خبر داد.
