فرآیند سرمایهگذاری جسورانه مجموعه اقدامات صندوق‌ها یا سرمایه‌گذاران جسور، برای انجام یک طرح سرمایهگذاری، از آغاز تا پایان را می‌گویند که کشورهای پیشرفته به‌دلیل داشتن مزایای نسبی متعدد و اقتصاد بازارمحور، تجربه فراوانی در این حوزه دارند.
نمونه‌های سرمایهگذاری جسورانه
محمدجواد ایروانی وزیر اسبق اقتصاد گفت: سرمایهگذاری در قرن ششم پیش از میلاد روی زیتون، در شرایطی که یونان باستان دچار رکود در تولید زیتون بود، موجب رونق تولید زیتون و کسب سودی سرشاری شد. تامین هزینه سفر کریستف‌کلمب از اروپا، به‌جای حرکت به‌سوی شرق، به‌سمت غرب برای رسیدن به هند در سال1492 از سوی ملکه اسپانیا در شرایط مخالفت پادشاه پرتغال با ایده او، نمونه مشهوری از سرمایهگذاری جسورانه بود. تشکیل شرکت ای‌‌بی‌‌ام در سال1618، توسط گروهی از ثروتمندان امریکایی برای تولید و توزیع تجهیزات اداری که در آن زمان صنعت نوپایی بود، تملک شرکت فولاد کارنگی توسط شرکت جِی‌‌پی‌مورگان در سال1901 که نخستین نمونه مدرن از فروش به‌غیر به‌شمار می‌رود.
وزیر اسبق اقتصاد با اشاره به اینکه نخستین گام توسعه سرمایهگذاری جسورانه، تصویب قانون سرمایهگذاری در کسب‌وکارهای کوچک در سال1958 بود و در دهه1960، شکل مرسوم صندوق‌های سرمایهگذاری جسورانه شکل گرفت، گفت: در این صندوق‌ها، شرکت‌های سرمایهگذاری نقش شریک محدود را دارند و شرکت‌های تخصصی سرمایهگذاری جسورانه، شریک عام هستند که سرمایه را به جریان می‌اندازند و مدیریت می‌کنند. طی دهه‌های 1960 و 1970 شرکت‌های سرمایهگذاری جسورانه بر شرکت‌های نوپا در صنعت الکترونیک، پزشکی و داده‌پردازی فعالیت داشتند، تمرکز کردند. ایروانی افزود: افزایش شرکت‌های سرمایهگذاری جسورانه طی دهه1970، موجب شد این شرکت‌ها، انجمن ملی سرمایهگذاری جسورانه را در سال1973 تاسیس کنند. در سال1974، به‌دنبال سقوط بازار سهام امریکا و کاهش رغبت به سرمایهگذاری جسورانه میزان این سرمایهگذاری به پایین‌ترین حد خود در دهه1970 رسید که تا سال1978 ادامه داشت. اما کنگره امریکا با کاهش مالیات بر سود سرمایهگذاری و لغو قانون مربوط به صندوق‌های بازنشستگی، موجب رشد این صنعت در دهه1980 شد. به‌طوری‌که ارزش صنعت کامپیوترهای شخصی از صفر به رقم باورنکردنی 100میلیارد
دلار رسید. بیش از 70درصد شرکت‌های فعال در این حوزه، از سرمایه جسورانه استفاده کرده بودند.
وزیر اسبق اقتصاد گفت: میانه دهه1990 اوج سرمایهگذاری جسورانه در دره سیلیکون بود. عرضه ابتدایی شرکت‌های سرمایه‌پذیر سهام، سود قابل ملاحظه‌یی را در این صنعت موجب شد. سرمایه‌گذاری‌های گسترده در شرکت‌های فناوری اطلاعات در دهه1990، به سر باز کردن حباب اینترنت در سال2000 انجامید. سقوط سهام نزدک در پی باز‌شدن حباب دات‌کام در سال2000 شوکی را به صنعت سرمایهگذاری جسورانه وارد کرد. وی ادامه داد: طی دو سال پس از این سقوط، بسیاری از شرکت‌های سرمایهگذاری جسورانه بخش بزرگی از سرمایه خود را از شرکت‌های سرمایه‌پذیر خارج کردند. حجم سرمایهگذاری جسورانه در امریکا در دهه2000 بین 20 تا 30میلیارد دلار در سال در نوسان بود. رکود اقتصاد جهانی و ضعف اقتصاد امریکا پس از سال 2008 در افول نسبی صنعت سرمایهگذاری جسورانه، تاثیر زیادی داشته است.
وزیر اسبق اقتصاد تصریح کرد: اروپا در دهه1970، با ضعف بازارهای سرمایه برای عرضه اولیه سهام شرکت‌های سرمایه‌پذیر و نیز عدم مشارکت صندوق‌های بازنشستگی در حوزه سرمایهگذاری مواجه بود که باعث شد سرمایهگذاری جسورانه بیشتر توسط بانک‌ها و موسسات تامین مالی انجام شود. نخستین شرکت سرمایهگذاری جسورانه در آلمان با نام شرکت تکنوونچر، در سال1984 با انشعاب از زیمنس، تاسیس شد و پس از آن، دویچه‌بانک بزرگ‌ترین تامین‌کننده مالی سرمایهگذاری جسورانه در آلمان شد.
ایروانی افزود: بین سال‌های 2003 تا 2005 سالانه 3.7میلیارد یورو سرمایهگذاری جسورانه در اروپا انجام شد و هرسال حدود 1200معامله سرمایهگذاری انجام گرفت. در سال2005، سهم کشورهای انگلستان، فرانسه و آلمان از سرمایهگذاری جسورانه اروپا به‌ترتیب 30 ، 17 و 14درصد بود. طی این مدت عرضه ابتدایی سهام رونق گرفت و از 129میلیون یورو در سال2003، به 2.1میلیارد یورو در سال2005 رسید. در سال1987 سرمایهگذاری جسورانه در هند با تاسیس صندوق توسعه تکنولوژی آغاز شد که اعتبارات آن با اخذ مالیات از تکنولوژی‌های وارداتی تامین می‌شد. هدف از تاسیس این صندوق، ارایه کمک‌های مالی بانک توسعه صنعتی هند به طرح‌های تکنولوژیکی نوآورانه و مخاطره‌آمیز بود. با آزادسازی تجاری در سال1991، سرمایهگذاری جسورانه در هند به‌سرعت رشد پیدا کرد.
وی گفت: آغاز سرمایهگذاری جسورانه در چین، به اواسط دهه1980 بازمی‌گردد که دولت تصمیم گرفت فناوری‌های پیشرفته را توسعه دهد. اما به‌سبب بی‌تجربگی مسوولان دولتی و سرمایه‌گذاران بیشتر تلاش‌های ابتدایی در صنعت سرمایهگذاری جسورانه برای تامین مالی شرکت‌های فناوری‌های نو با شکست مواجه شد. اما دولت به حمایت خود ادامه داد و سرانجام در دهه2000 با رشد سریعی مواجه شد و پکن، شانگهای و شنژن به مراکز اصلی سرمایهگذاری جسورانه چین بدل شدند.
وزیر اسبق اقتصاد ادامه داد: سرمایهگذاری جسورانه در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا مانند مصر و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس عمدتا در حوزه انرژی و بانکداری بوده است. محمدجواد ایروانی با اشاره به اینکه یکی از حلقه‌های مفقوده در زنجیره تامین مالی کارآفرینی در ایران، شرکت‌های سرمایهگذاری خطرپذیر است، گفت: کمتر شرکتی را می‌توان یافت که تمام شاخص‌های سرمایهگذاری خطرپذیر را رعایت کند، از این‌رو در‌حال‌حاضر معاونت علمی فناوری ریاست‌جمهوری، بنیاد ملی نخبگان، پارک‌های علم و فناوری، سازمان صنایع کوچک، صندوق تحقیق و توسعه صنایع و معادن، سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، بنیاد برکت و مراکز مشابه، نهادی برای حمایت مالی از کارآفرینان هستند.
وزیر اسبق اقتصاد باتوجه به تغییرات در سطوح فناوری‌های نوین کشور، ایران را از نظر استعدادهای ممتاز در منطقه خاورمیانه، کشوری شایسته دانست که با بازبینی سیستم‌های تامین مالی و حمایتی موفقیت بیشتری کسب خواهد کرد. او همچنین گفت: باتوجه به اهمیت تامین سرمایه ابتدایی برای راه‌اندازی کسب‌وکار، وجود ساختارهای تامین مالی کارآفرینان شرط توسعه صنایع دانش‌محور و نوآوری است که ساختاردهی به صندوق‌های سرمایهگذاری جسورانه فرآیند تکمیل چرخه تبدیل علم به ثروت را تسهیل می‌کند.
سرمایهگذاری مخاطره‌پذیر در ایران
ایروانی تصریح کرد: در مدل‌های سنتی، تامین مالی تنها با بررسی‌های اولیه طرح‌ها و با اعطای وام از سوی نهادهای مالی ادامه می‌یافت، اما در دنیای کنونی، این سرمایه‌ها را سرمایه‌گذاران مخاطره‌پذیر تامین می‌کنند که برای آنها کسب بازدهی و دریافت سود عملیاتی بیشتر جذاب‌تر از بازگشت سرمایه و پرداخت اقساط وام است. در الگوهای سرمایهگذاری مخاطره‌پذیر، تعیین هیات‌مدیره‌یی توانمند موضوعی مهم است. همچنین در سرمایهگذاری مخاطره‌پذیر، تصمیم‌گیری و هدایت برنامه‌های شرکت، متکی به تصمیمات شخصی نیست، بلکه کارشناسان الگوها، روش‌ها و استراتژی‌ها را بررسی می‌کنند و منافع ذی‌نفعان در قالب راهبرد سرمایهگذاری جسورانه، به‌صورت هوشمند پردازش می‌شود.
بازار سرمایه و سرمایهگذاری جسورانه
وزیر اسبق اقتصاد گفت: بازار سرمایه با فراهم‌آوردن امکان خروج سرمایه و تسهیل تزریق سرمایه عمومی به صنایع مخاطره‌پذیر، به یاری سرمایهگذاری جسورانه می‌شتابد. تشکیل بازار ثانویه برای سرمایه‌گذاری‌های جسورانه، ضمن فراهم کردن نقدشوندگی با ایجاد جذابیت و کاهش ریسک‌های مرتبط، شرایط بسیار مناسبی برای تجاری‌سازی ایده‌ها و تامین منابع مالی لازم در این خصوص فراهم می‌آورد. توسعه این صنعت به‌نوبه خود، در حفظ و تقویت انگیزه نخبگان و همچنین حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، موثر و راهگشا خواهد بود و موجب تقویت و تثبیت مسیر رشد علمی کشور می‌شود.
وی تصریح کرد: تشکیل صندوق‌های سرمایهگذاری جسورانه تخصصی علاوه بر گسترش ارتباط صنعت و دانشگاه و فراهم‌آوردن امکان تامین مالی طرح‌ها، نقش سیاست‌گذاری و نظارت را در ارتباط بین تامین‌کنندگان منابع مالی و صندوق سرمایهگذاری ایفا خواهد کرد. از سوی دیگر همان‌گونه که سرمایهگذاری جسورانه منشأ شکل‌گیری اکثریت شرکت‌های بین‌المللی فعال در صنعت فناوری اطلاعات بوده است، توسعه این صنعت در کشور می‌تواند موجب تحرک جنبش نرم‌افزاری کشور شود.
ایروانی گفت: برای بسترسازی مناسب اجرای طرح‌های سرمایهگذاری جسورانه و ایجاد انگیزه در سرمایه‌گذاران، باید به‌نحو مناسبی بازار ثانویه‌یی برای چنین طرح‌هایی ایجاد شود. پس لازم است سازمان بورس، با ایجاد بازار ثانویه، ضمن ایجاد شفافیت در اجرای ساختار سرمایه‌گذاری‌های جسورانه، با ایجاد تمهیدات لازم جهت تشکیل صندوق‌های سرمایه‌گذاری‌های جسورانه جهت تجهیز منابع از سرمایه‌های خرد و کلان، موجبات گسترش این سرمایه‌گذاری‌ها را فراهم آورد.
