دبیر کل اوپک می‌گوید: 40 سال پیش از من افزایش عرضه می‌خواستید و امروز کاهش!
با تحول گفتمان ژئواستراتژیک به گفتمان ژئواکونومیک در دهه‌های اخیر و ایفای نقش برتر اقتصاد در عرصه مناسبات جهانی، نفت به‌عنوان خون صنعت مدرن در مقایسه با سایر عوامل قدرت از جایگاه بالاتری برخوردار شده است. در این دوره انرژی به ویژه نفت در تعیین امنیت و ایجاد کشمکش‌های منطقه‌یی و بین‌المللی از نقش‌آفرینی بیشتری برخوردار شده است. شاید به همین دلیل است که نشستی مهم در داووس با حضور عبدالله سالم البدری دبیرکل اوپک، فتیح بیرول مدیر ترکیه‌یی امور اقتصاد انرژی آژانس بین‌المللی انرژی، دالیا گریبائوسکایته رییس‌جمهور فعلی لیتوانی و کمیسر سابق بودجه و برنامه‌ریزی مالی اتحادیه اروپا برگزار شد.
دنیل هاوارد یرگین، نویسنده مشهور امریکایی و برنده جایزه پولیتزر در سال 1992 برای کتاب «پاداش: در جست‌وجوی نفت، پول و قدرت» که یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های تاریخ است، مجری این پنل بود. او نخستین سوال را با دالیا گریبائوسکایته رییس‌جمهور لیتوانی در میان گذاشت. او سوالش را اینگونه مطرح کرد: «در10سال گذشته چنین به نظر رسیده که بازار تقاضا به سمت آسیا رفته و این امر پرسش‌هایی را در زمینه ماهیت تقاضا ایجاد کرده است و چشم‌انداز عرضه نیز تغییر کرده است. از طرفی شیل اویل و شیل گس که در ایالات متحده امریکا تولید می‌شود تاثیرات عمیقی بر بازار انرژی گذاشته و تعادل بازار را به هم زده است. پیش‌تر تصور می‌شد که قیمت 100دلار برای نفت، قیمتی جاودانه خواهد بود اما می‌بینیم که این طور نشد. جغرافیای اقتصادی انرژی درحال حاضر در خطر است. مازاد عرضه نفت نگرانی‌هایی را در این زمینه ایجاد کرده است پس ما در مورد سقوط قیمت نفت صحبت خواهیم کرد. تاثیر آن چه خواهد بود و چه تاثیری بر کشورهای مختلف خواهد گذاشت. این امر چه معنایی برای شرکت‌های مختلف دارد و چه معنایی بر اقتصاد جهانی خواهد داشت؟»
رییس‌جمهور فعلی لیبی و کمیسر اقتصادی اتحادیه اروپا که بسیاری معتقدند مارگارت تاچر الگوی او در سیاست است سوال مجری را اینگونه پاسخ گفت: «برخی مصرف‌کنندگان تا کمی قبل به‌طور کامل و انحصاری وابسته به عرضه‌کنندگان بودند. در اروپا بخش انرژی و به‌طور خاص بخش گاز در اتحادیه اروپا با چالش‌هایی روبه‌رو بوده است. برای اروپا پیشرفت در این زمینه کمی کند و با دشواری صورت گرفته است. بخشی از این امر به‌دلیل وابستگی شدید آنها به عرضه‌کنندگان انحصاری بوده است. کشور من (لیتوانی) یکی از نخستین کشورهای اروپا بوده که اخیرا بسته‌های انرژی را تولید کرده است. ما وابستگی100درصدی به عرضه‌کنندگان گاز داشتیم. اکنون با تسهیلات جدید این وابستگی از بین رفته است و قیمت‌های ما براساس فرمول‌های جدیدی محاسبه می‌شود. این امر به ما کمک کرده تا تغییراتی ایجاد کنیم و برخی قیمت‌ها را کاهش دهیم. این امر همچنین به ما این امکان را داده که سرمایه‌گذاری‌هایی در زمینه‌های جدید داشته باشیم.»
پس از این دنیل یرگین به سراغ عبدالله سالم البدری می‌رود، دبیرکل اوپک که این روزها خیلی‌ها به‌دنبال شنیدن صحبت‌هایش هستند. یرگین از البدری پرسید: «بگذارید به سراغ نفت برویم. نوامبر گذشته کشورهای عضو اوپک دور هم جمع شدند تا یک تصمیم تاریخی بگیرند و این امر مقارن با ریاست عبدالله البدری بود. حالا از او می‌خواهیم که به ما بگوید این تصمیم از کجا آمد و چرا چنین تصمیمی گرفته شد و اکنون چه اثراتی در پی داشته است؟»
دبیرکل اوپک پاسخ خود به یرگین را با طنزی مخصوص مطرح کرد. او گفت: «متشکرم. به نظرم حدود 40 سال پیش هم من در داووس بودم. در آن زمان همه از من می‌پرسیدند چرا تولید را افزایش نمی‌دهیم چون کاهش عرضه در بازار رخ داده بود. حالا همه‌چیز تغییر کرده است. شما من را مواخذه می‌کنید و می‌گویید تولید خود را کاهش نمی‌دهیم! من گیر کردم!»
مجری پنل در اینجا با خنده از البدری پرسید که کدام را ترجیح می‌دهید؟ البدری نیز اینگونه پاسخی مفصل به پرسش یرگین داد: «راستش وزرای ما در وین ملاقاتی با هم داشتند. طی بحث‌هایی که حدود سه تا چهار ساعت در مورد وضعیت بازار جهانی صورت گرفت، تصمیم نهایی بر این شد که تولید خود را حفظ کنیم. این یک تصمیم جمعی بود. همه با آن موافقت کردند. البته برخی از وزرا نظرات مخالفی هم داشتند اما در پایان نشست همه به توافق رسیدند. اما مشکلی که اکنون وجود دارد، اکنون شاهد مازاد عرضه در بازار هستیم، کاهش تقاضا هم مشهود است. اما اوپک در10سال گذشته هیچگاه تولید خود را کاهش یا افزایش نداده است. سقف تولید اوپک در 10سال گذشته 30 میلیون بشکه در روز بوده است. کشورهای غیراوپک هم در این مدت تولید داشته‌اند اما آنها تولید خود را افزایش داده‌اند. این افزایش عرضه از سوی غیراوپک، هزینه بالایی با خود دارد. برخی از اینها به قیمت 100دلار در ازای هر بشکه و حتی بیشتر نیاز دارند. به این ترتیب اوپک و غیراوپک درکنار هم قرار گرفتند و این مشکل ایجاد شد. به این ترتیب ما تصمیم گرفتیم، سقف تولید روزانه خود را حفظ کنیم. مشکل اصلی در زمان تصمیم ما این بود که
قیمت خیلی سریع درحال کاهش بود و در نهایت به این کاهش 40تا50 درصدی رسید. در آن زمان هیچ کدام از ما نمی‌داستیم که چه میزان کاهش می‌تواند بازگشت قیمت‌ها را تضمین کند، یک میلیون بشکه؟ دو میلیون؟ یا سه میلیون؟ اگر ما در ماه نوامبر تولید خود را کاهش می‌دادیم، باز هم مجبور می‌شدیم کاهش بدهیم. مجبور می‌شدیم در ماه مارس و ژوئن هم تولید خود را کاهش دهیم چون این مشکل مازاد عرضه را حل نمی‌کرد زیرا قیمت‌ها دوباره بالاتر می‌رفت و آنها قادر می‌شدند دوباره تولید کنند و این روند همینطور ادامه پیدا می‌کرد. یعنی ما تولید خود را کمتر وکمتر می‌کردیم و آنها جای ما را می‌گرفتند و وارد بازار تولید می‌شدند. در نهایت این اتفاق می‌افتاد که آنها با قیمتی خیلی بالاتر جای ما را می‌گرفتند. به همین خاطر ما تصمیم گرفتیم تولید خود را حفظ کنیم تا ببینیم رفتار بازار چگونه خواهد بود. در ضمن باید تاکید کنم که این تصمیم هیچ کشور خاصی را هدف قرار نداد. نه ایالات متحده امریکا و نه روسیه و نه هیچ کشور دیگری. این یک تصمیم کاملا اقتصادی است که وزرای ما اتخاذ کردند و ما از آن حمایت کردیم.»
یرگین در ادامه پرسید: «آیا تصور می‌کردید که قیمت‌ها روی 70 و 60 دلار متوقف می‌شود یا تصویر خاصی در ذهن داشتید؟»
دبیرکل اوپک در پاسخ گفت: « قیمت‌ها خیلی سریع درحال کاهش بودند. ما می‌دانستیم که قیمت‌ها همچنان کاهش خواهد یافت، ما می‌دانستیم که قیمت‌ها به 40دلار و حتی کمتر هم خواهد رسید. به هرحال این یک مشکل برای ماست. چقدر ما باید کاهش بدهیم؟»
در این نقطه دنیل یرگین به سراغ یکی از تاثیرگذار‌ترین چهره‌ها بر نفت می‌رود. فتیح بیرول، مدیر ترکیه‌یی امور اقتصادی آژانس بین‌المللی انرژی. مجری پرسید: «بگذارید سراغ فتیح بیرول بروم. در ادامه سخنان دبیرکل به نظرم یکی از دلایل تصمیم شما، ضعف تقاضا و کاهش تقاضای جهانی برای نفت بود.» البدری نیز این قسمت سخنان یرگین را بی‌پاسخ نگذاشت و اظهارکرد: «بله، مازاد عرضه وجود دارد. رشد اقتصاد جهانی هم مشکلاتی را به ما نشان می‌دهد. ما رشد چندانی را شاهد نیستیم و این امر بر تقاضا اثر می‌گذارد. تقاضا همانطور که ما پیش‌بینی کرده بودیم و ای‌ای‌ای پیش‌بینی کرده بود، کاهش یافت. به‌علاوه عرضه بیشتری نیز از سوی کشورهای غیراوپک در راه است. همه آن از سوی غیراوپک هیچ مازادی از سوی اوپک نیست.»
نوبت آقای البدری به پایان رسید و سوال یرگین از فتیح بیرول به شکلی دیگر مطرح شد. او پرسید: «بسیارخوب از شما به‌عنوان تحلیلگر وضعیت فعلی می‌پرسم، چه اتفاقی برای جهان تقاضا رخ داده است؟ چرا تقاضا رو به ضعف است؟ چه اثرات و آشفتگی‌ها و نوساناتی در بازار ایجاد کرده است؟ چه وضعیتی برای آینده عرضه و تقاضا متصور هستید؟»
فتیح بیرول نیز اینگونه پاسخ داد: «متشکرم. نخست باید بگویم همانطور که دبیرکل تاکید داشت، این حجم عظیم مازاد عرضه اساسا از سوی دو کشور است، ایالات متحده امریکا و کانادا. خیلی بیشتر از اوپک است. دوم اینکه به نظر من سال 2014 یک سال خاص بود. هم در زمینه عرضه و هم در زمینه تقاضا مسایل خاصی وجود داشت. در رابطه با عرضه ما شاهد دو میلیون بشکه مازاد عرضه در بازار هستیم. این بزرگ‌ترین میزان تولید غیراوپک در 30سال گذشته است.
درکنار آن رشد اقتصادی در جهان نیز از مقدار پیش بینی شده آن کمتر است. در چین رشد اقتصادی بسیار کمتر از میزانی است که پیش‌بینی شده بود، در اروپا و ژاپن نیز رشد اقتصادی بسیار کند و مأیوس‌کننده است. از همه این مسایل مهم‌تر نیز وارد شدن یک رقیب جدی برای نفت است، این رقیب کارایی است. میزان کارایی خودروها، جت‌ها و سایر وسایل نقلیه‌یی که به سوخت احتیاج دارند بسیار بالا رفته و این پیشرفت به کاهش تقاضا کمک می‌کند. این امر جدیدی است که با آن مواجه شده‌ایم. به این ترتیب این افزایش کارایی به‌تدریج منجر به آهسته شدن روند تقاضا خواهد شد. بسیار خوب به بحث افزایش عرضه که بازگردیم باید تاکید کنم که این افزایش تقاضا بیشتر از سوی کشورهای غیراوپکی است که هزینه بالایی برای تولید خود دارند. آنها با رویای نفت 100دلاری وارد این بازار شدند. اما قاعدتا این کاهش قیمت‌ها تاثیراتی بر تولیدات تولیدکنندگان پرهزینه در پی خواهد داشت. پس به نظر من این قیمت 40 دلاری فعلی یک پدیده موقتی است. البته تا پایان امسال ممکن است شاهد فشار بیشتری روی قیمت باشیم و قیمت‌های بدتری را هم تجربه کنیم.»
بیرول در پایان در پاسخ به این سوال مجری که از تاثیر این مساله بر عرضه سوال کرد، گفت: «به نظرم تغییرات اساسی در راه است. ما در جدیدترین پیش‌بینی‌های خود گفته‌ایم که سرمایه‌گذاری‌ها در زمینه نفت و گاز و در سال 2015 کاهش شدیدی خواهد داشت. براساس پیش‌بینی‌های ما، سرمایه‌گذاری‌ها 15درصد کاهش خواهد داشت و بیشتر این کاهش از سوی مناطق تولیدکننده پرهزینه خواهد بود. این امر برای سال 2016 و 2017 تبعاتی در پی خواهد داشت، اگر تقاضا قوت بگیرد، بازار می‌تواند رو به بهبود برود.»
