تداوم روند کاهش قیمت نفت و تبعات مثبت و منفی آن در همه بخش‌های کشور باعث نگرانی بسیاری از تحلیلگران، اقتصاددانان و کارشناسان شده است، اما در برخی حوزهها ازجمله حملونقل دریایی به باور برخی تحلیلگران رونق ایجاد خواهد کرد.
اگرچه کاهش قیمت نفت برنامهریزیهای دولت را در لایحه پیشنهادی بودجه سال94 تحتالشعاع خود قرار داد و آنها را مجبور کرد تا فیتیله قیمت نفت را در بودجه پایین بکشند و سهم طرحها، پروژهها حتی درآمد دولت را از این قسمت کاهش دهند، برای عده‌یی نیز رهاورد خوبی با خود آورد تا جایی که میتوان پیش‌بینی کرد که کاهش قیمت نفت یاری‌رسان حوزه حملونقل در رشد اقتصادی می‌شود. ازسوی دیگر مدیرعامل شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران درهمین رابطه به خبرنگار مارین تایمز اعلام کرد: همان‌طور که میدانید کاهش قیمت نفت تاثیر مثبتی برقیمت سوخت کشتی‌ها دارد؛ بهگونهیی که با ارزان شدن قیمت نفت، قیمت سوخت کشتی نیز ارزان می‌شود و اجازه تردد بیشتر به آنها می‌دهد.
محمدحسین داجمر افزود: حدود 25 تا 50درصد هزینه کرایه حمل کالا توسط کشتی به سوخت تعلق می‌گیرد. بنابراین هرچه سوخت ارزان‌تر شود، کرایه حمل نیز کمتر شده و قدرت چانه‌زنی و رقابت‌پذیری برای صاحبان کشتی‌ها و شرکتهای کشتیرانی بالاتر می‌رود. پس کاهش قیمت نفت میتواند برای کشتیرانی‌ها مفید باشد و قدرت مانور آنها را بالا ببرد.
بهبود حملونقل دریایی یا ریلی؟
مسعود دانشمند، رییس کمیسیون حملونقل اتاق بازرگانی ایران در گفتوگو با «تعادل» در پاسخ به این سوال که کاهش جهانی قیمت نفت چه تاثیری روی توسعه حملونقل دریایی کشور دارد، اظهار داشت: کاهش قیمت نفت در جهان منتهی می‌شود به کاهش قیمت گازوییل و همین‌طور مازوت که سوخت کشتی‌ها است و باعث می‌شود کرایه حمل کاهش پیدا کند. به‌دلیل اینکه حدود یک‌سوم اجاره یک کشتی را هزینه سوخت کشتی تشکیل می‌دهد.
وی در ادامه گفت: درحال حاضر که قیمت جهانی نفت 50درصد کاهش پیدا کرده، درحدود 15درصد قیمت حملونقل کرایه دریایی را کاهش می‌دهد همان‌طور که در زمان افزایش نیز کرایه حمل افزایش پیدا می‌کند.
رییس کمیسیون حملونقل اتاق بازرگانی ایران اظهار داشت: قیمت یک تن گازوییل در زمان نفت 120دلاری حدود 800دلار در هر تن بود، طبیعتا مازوت کشتی هم درحدود 400 تا 450دلار بود اما درحال حاضر با کاهش قیمت جهانی نفت، قیمت گازوییل و مازوت هم کاهش پیدا کرده است و فرآورده‌های نفتی درحال کاهش قیمت هستند و درحدود 30درصد کاهش خواهد داشت.
دانشمند در ادامه افزود: درحال حاضر در بازار قیمت گازوییل چیزی درحدود 500 تا 600دلار برای هر تن است و این به نسبت 800دلار قبلی کاهش داشته است. کشتی‌ها زمانی که در دریا و بنادر هستند سوخت مصرفی‌شان گازوییل و در زمان سفر در اقیانوس به‌دلیل ارزان بودن این سوخت که از زواید نفتی تهیه می‌شود از مازوت استفاده می‌کنند.
وی ادامه داد: کاهش قیمت سوخت کشتی‌ها برپایه کاهش قیمت نفت کمک می‌کند که قیمت تمام شده کالا کاهش پیدا کند و باعث افزایش قدرت خرید مصرف‌کننده نهایی می‌شود و این افزایش قدرت خرید باعث توسعه تجارت می‌شود. یعنی زمانی که کاهش قیمت کالا وجود داشته باشد، مردم با درآمد ثابتی که دارند کالای بیشتری می‌توانند خریداری کنند خرید کالای بیشتر هم به معنای توسعه تجارت است.
رییس کمیسیون حملونقل اتاق بازرگانی ایران خاطرنشان کرد: اگر دولت در این زمینه و باوجود کاهش قیمت نفت بتواند خوب برنامه‌ریزی کند، می‌توانیم از این فرصت استفاده بهینه کنیم. درحال حاضر کاهش 50درصدی قیمت نفت باعث می‌شود که ما هم اتکایمان را به نفت کاهش دهیم. زمانی که درآمد نفتی بالاست، در بودجه 70درصد درآمد نفتی و به تبع آن درآمد ارزی هم زیاد است. ازسوی دیگر دولت باید این ارز را تبدیل به ریال کند تا موجودیت مصرف پیدا کند که مهم‌ترین مساله برای تبدیل ارز به ریال بازرگانی خارجی است. به این صورت که دولت باید ارز را دراختیار بازرگان خارجی قرار دهد تا بازرگان خارجی در مقابل. زمانی که دولت هزینه‌هایش را از این طریق تامین کند، دیگر بهدنبال موارد دیگر نمی‌رود و بازار هم به سمت خرید کالاهای خارجی می‌رود و مصرف این کالاها بازار را بیش از آنکه دراختیار تولید‌کننده‌ها قرار دهد، دراختیار تولید‌کننده‌های خارجی قرار می‌گیرد. اما در زمانی که درآمد نفتی پایین بیاید، یعنی درآمد ارزی دولت هم کاهش پیدا کند، طبیعتا ارز کمتری به واردات کالا تخصیص می‌دهد و تخصیص ارز کمتر باعث می‌شود کالای خارجی در بازار کمتر باشد و نتیجه این
می‌شود که فضا بیشتر دراختیار تولید‌کننده خارجی قرار گیرد. پس در این شرایط دولت باید مدیریت کند تا شرایط مناسب برای تولید‌کننده داخلی ایجاد شود و این مساله ایجاد اشتغال می‌کند و تولید ناخالص داخلی را افزایش می‌دهد و همین‌طور شاخص‌های کلان کشور به سمت توسعه می‌روند و نیاز کشور به کالاهای خارجی کاهش پیدا می‌کند.
کاهش قیمت جهانی نفت باعث نمی‌شود که ما در حملونقل داخلی تاثیرش را ببینیم، چراکه یارانه سوخت دراختیار مصرف‌کننده قرار می‌گیرد که در سطح جهانی چیزی حدود یک دلار برای هر لیتر گازوییل و درسطح داخلی 13دلار است. در واقع این مساله باعث بهبود حملونقل دریایی یا ریلی نمی‌شود.
زمانی که نفت120دلار شده بود، در داخل همان 250تومان می‌فروشیم اگر هم مثل الان حدود 50دلار شود ما باز همان 250تومان می‌فروشیم. بنابراین بازار داخلی بدون تغییر است و ما نباید با دلخوش کردن به این مسایل از فکر بهسازی ناوگان حملونقل خود خارج شویم.
کاهش قیمت نفت و رقابت‌پذیری کشتیرانی‌ها
حسن تیمورتاش، دبیرکل اتحادیه مالکان کشتی در گفتوگو با «تعادل» درخصوص تاثیرکاهش قیمت جهانی نفت بر رشد و توسعه حملونقل دریایی گفت: 48درصد از ذخایر نفتی جهان یعنی چیزی حدود 800میلیارد بشکه در خاورمیانه وجود دارد و هرچقدر در مصرف این سوخت گرانبها صرفه‌جویی شود، آیندگان و نسل‌های بعدی هم می‌توانند از این ذخایر استفاده کنند.
وی ادامه داد: در دنیا نزدیک به 100 تا 120میلیون بشکه نفت در نفتکش‌هایی که کاربرد ندارند یا نفتکش‌های تک‌جداره که دیگر در دنیا کاربرد حمل‌ونقلی ندارند، ذخیره می‌کنند تا در زمان مناسب آماده فروش کنند، این درحالی است که بیشتر این اتفاق‌ها در آمستردام و نتردام که محل حضور دلال‌هاست، رخ می‌دهد.
دبیرکل اتحادیه مالکان کشتی در ادامه افزود: در زمینه سوخت کشتی دو مقوله وجود دارد، سوخت آزاد، بانکرینگ یا فوب خلیج فارس و سوخت یارانه‌یی که به مبلغ 250 یا 500 تومان است. به‌عنوان مثال زمانی که یک کشتی می‌خواهد از ایران به امارات برود 100هزار لیتر سوخت نیاز دارد و قیمت تمام شده سوخت برای کشتی همان لیتری 250تومان است و به‌صورت یارانه‌یی است.
وی در ادامه افزود: اما اگر کشتی بعد از امارات به‌جای دیگری بخواهد برود نیاز به سوخت مازاد دارد و با قیمت کمتری این سوخت را تهیه می‌کند و از آنجا که 25تا 50 درصد هزینه کرایه حمل و نقل توسط کشتی به سوخت تعلق می‌گیرد، هرچه ارزان‌تر باشد به سود حمل و نقل دریایی کشور است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه کاهش قیمت نفت جهانی، کاهش قیمت سوخت جهانی را هم بهدنبال دارد، افزود: کاهش قیمت نفت قدرت چانه‌زنی و رقابت‌پذیری را برای کشتیرانی‌ها در سطح دنیا بالا می‌برد اما در سطح کشوری سوخت کشتی‌ها به‌صورت یارانه‌یی است و تغییری نخواهد داشت.
تیمورتاش در ادامه گفت: حدود 67 درصد بودجه از منابع مالیاتی کشور تامین می‌شود و 33درصد باقیمانده را نفت تامین می‌کند. بنابراین طبیعی است که هرچه قیمت نفت کاهش پیدا کند اقتصاد کشور نیز دچار تزلزل می‌شود و باید تولید را بالا ببریم و زمینه صادرات غیرنفتی را فراهم کنیم و افزایش دهیم تا از این وابستگی به نفت رهایی پیدا کنیم.
حسن تیمورتاش در ادامه اظهارکرد: در دوره‌یی به این فکر افتادیم که شناورهای گازی خریداری کنیم ولی این اتفاق نیفتاد و میلیون‌ها دلار ضرر کردیم. ما زمان قبل از تحریم به فکر شناور گازی افتادیم اما زمانی که تحریم‌ها شروع شد صدمه بسیار زیادی به ما وارد شد.
وی در ادامه گفت: باید خام‌فروشی درکشور و اتکا به منابع طبیعی را کاهش دهیم و روی کشاورزی و معدن و صدور نیروی انسانی کار کنیم. مانند مردم تایوان که از صفر شروع و روی قطعات الکتریکی بسیار پیشرفت کردند. همچنین فیلیپین و هند که روی نیروی کار و ترکیه در توریسم پیشرفت کردند.
تفاوت تاثیر کاهش قیمت نفت در ایران و جهان
امید مرادی، عضو هیات‌مدیره مالکان کشتی و نایب‌رییس هیات‌مدیره کلوپ بیمه متقابل کیش در گفتوگو با «تعادل» اظهار کرد: در دنیا تقریبا 65 تا 70درصد کاهش قیمت نفت داشته‌ایم به‌تبع تبدیل نفت به فرآورده‌های نفتی یک هزینه‌هایی دارد. درحال حاضر با این کاهش قیمت نفت، قیمت فرآورده‌های نفتی نیز حدود 30درصد کاهش داشته است.. ولی در کشور ما به‌دلیل اینکه هم پالایشگاه و هم تولید نفت در دست دولت است و دولت به شخصه تصمیم‌گیرنده است دولت در مقابل پایین آمدن قیمت‌ها مقاومت می‌کند.
مرادی در ادامه افزود: اما در سطح جهانی زمانی که باری را از چین به ایران حمل می‌کردیم چیزی حدود 30 تا 40درصد کاهش هزینه حمل و نقل دریایی داشتیم چراکه عمده هزینه یک کشتی مصرف سوخت است بنابراین زمانی که یک کالا کاهش قیمت در حمل داشته باشد، قیمت تمام شده‌اش هم کاهش پیدا می‌کند.
عضو هیات‌مدیره مالکان کشتی ادامه داد: اگر روند کاهش قیمت ادامه پیدا کند، احتمال دارد که دولت در این شرایط نتواند یارانه را اختصاص بدهد و قیمت‌ها آزاد شود چراکه درآمد دولت از سوی فروش نفت کاهش پیدا می‌کند.
وی اظهارکرد: از نظر جهانی در بحث حمل و نقل دریایی چون کرایه کاهش پیدا می‌کند حمل بار نیز برای تاجر کاهش پیدا می‌کند و مقرون به‌صرفه‌تر می‌شود و قیمت کالایی هم که به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد، پایین‌تر از حد فعلی است چراکه سوخت شناور کاهش پیدا کرده و به‌تبع آن کاهش قیمت کالا هم به‌وجود آمده است.
دولت به‌دلیل اینکه هم در بحث پالایشگاه‌ها و هم در نفت خودش تصمیم‌گیرنده است در مقابل کاهش قیمت‌ها مقاومت می‌کند و ترجیح می‌دهد قیمت‌ها کاهش پیدا نکند و این یک ایراد است اگر ما در خصوصی‌سازی این صنایع درست عمل کرده بودیم خصوصی‌ها نیز چون سوخت را از دولت ارزان دریافت کرده بودند، مجبور بودند که محصولات پتروشیمی را ارزان در اختیار مردم قرار دهند.
بی‌تاثیر بودن کاهش قیمت نفت
بر کرایه حملونقل دریایی
رضا مختاری، رییس هیات‌مدیره شرکت جهان‌دریا زمین، در رابطه با کاهش قیمت نفت و تاثیر آن بر حمل و نقل دریایی به «تعادل» گفت: در خطوط کشتیرانی مهم‌ترین و اصلی‌ترین هزینه، مساله سوخت است. اما از دیدگاه من کاهش جهانی قیمت نفت کرایه حمل و نقل دریایی در سطح کشور را کاهش نداده است. چراکه با فرض نفت 100دلاری کرایه حمل هر کانتینر به عنوان مثال از بندر شانگهای به بندرعباس 1400دلار در هر کانتینر محسوب می‌شود و در اینجا شرایط حمل و نقل کانتینرها با عرضه و تقاضا یکسان نیست و موجب کاهش کرایه حمل و نقل نمی‌شود.
رضا مختاری در ادامه گفت: زمانی‌که تعداد خطوط دریایی مخصوصا به‌دلیل تحریم‌هایی که وجود دارد، کم باشد تعداد کانتینرها هم کاهش پیدا می‌کند. از سوی دیگر، بار کاهش نداشته و زمانی که بار زیاد است باعث می‌شود قیمت بالا برود.
مختاری در ادامه با اشاره به این موضوع گفت: برای جلوگیری از افزایش قیمت و هماهنگی میان خطوط یک ارزش قیمتی به‌نام G. R. I اعلام و یک اضافه قیمت متناسبی را ایجاد می‌کنند ولی در زمانی که سوخت ارزان می‌شود، بهانه‌یی برای افزایش قیمت وجود ندارد و از طرفی دیگر G. R. I یا همان ارزش قیمتی هم ایجاد نمی‌شود. از سوی دیگر در سطح جهانی خطوط دریایی زیاد است و کاهش جهانی قیمت نفت باعث می‌شود، رقابت ایجاد شود و خطوط دریایی در پی افزایش مشتری به‌نفع خود باشند.
وی در ادامه گفت: پیش‌بینی من این است که تحریم‌ها تا 3ماه آینده برداشته می‌شود و خطوط مهم دریایی که از دست داده بودیم بازگردند و تعداد کانتینرها بیشتر و رقابت نیز افزایش یابد.
بیترید بخش حملونقل با آثار کوتاهمدت و بلندمدت گستردهای که بر بخش‌های دیگر اقتصادی میگذارد، یکی از بخش‌های کلیدی اقتصاد است که رابطه تنگاتنگی با قیمت نفت و فرآورده‌های نفتی دارد به‌صورتی که نوسانات قیمتی نفت میتواند تا50 درصد رونق یا کسادی این بازار را تحت تاثیر قراردهد بنابراین اگر کاهش قیمت نفت به مذاق خیلی از حوزهها خوش نیامد حداقل برای حملونقلیها بهویژه کشتیرانی‌ها پیامد مثبتی دارد؛ زیرا از زمانی‌که قانون هدفمندی یارانهها اجرا شد و سهم کشتی‌ها را از سوخت یارانهای کاهش داد، صاحبان کشتی‌ها مدام در مضیقه تامین سوخت هستند و از آنجایی که قیمت سوخت تاثیر مستقیمی بر قیمت حمل بار دارد قدرت رقابت‌پذیری و چانه‌زنی آنها را کاهش داده است.
