اعزام نیروی کار به خارج از کشور اگرچه از سوی مسوولان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به‌عنوان یک پروژه جدی برای اشتغال‌زایی نیروهای کار پیگیری می‌شود و آنان امید دارند بخشی از درآمدهای نیروی کار به کشور بازگردد و به این صورت درآمد ارزی جدیدی برای کشور ایجاد شود، اما آنان در محاسبه بازگشت درآمدهای نیروی کار و همچنین اثرات تورمی حاصل از آن چندان دقت و جدیت به خرج نداده‌اند، در عوض وزیر کار از صادرات 100هزارنفر نیروی کار تا نیمه نخست سال 94 به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، کانادا، اقیانوسیه، اروپا و آسیای جنوب‌غربی خبر داده است که مشاغل اعزامی از آشپز تا نیروهای فنی و حرفه‌یی را شامل می‌شود.
4.5میلیون دانشجو در دانشگاه‌های کشور مشغول تحصیل هستند و خود را برای ورود به بازار کار آماده می‌کنند. اما بازار کار ظرفیت آماده‌یی برای پذیرش این میزان نیرو ندارد و هرسال بر آمار بیکاران اضافه می‌شود، نیروی کاری که تحصیل کرده است. اگرچه پیش‌تر باید ظرفیت‌سازی برای جذب نیروهای دانشگاهی انجام می‌شده، اما وعده و برنامه اشتغال‌زایی مطابق با نیاز داخل و باتوجه به نیروهای تحصیلکرده انجام نشده و حالا دولت به‌شدت به‌دنبال اعزام یا صدور نیروی کار متخصص خود به کشورهای مختلف است و تفاهمنامه‌های مختلفی را نیز تهیه کرده تا حقوق نیروی کار ایرانی حفظ شود.
یعقوب اندایش، کارشناس کار و اشتغال در گفت‌وگو با «تعادل»، در مورد تاثیر اعزام نیروی کار بر بازار و توسعه کشور، گفت: با اعزام نیروی کار درحالی که کشور در حال توسعه است، اما ظرفیت‌سازی مناسبی برای جذب آنها صورت نداده است، توسعه برون‌زا رخ می‌دهد.
به‌گفته او، در صورتی که نیروی کار در داخل کشور مشغول به کار شوند، تولید ناخالص ملی افزوده خواهد شد. یکی از موضوعاتی که درحال حاضر موجب نگرانی شده است، عدم اشتغال‌زایی و فرصت شغلی برای افراد جویای کار است و به‌نظر می‌رسد دولت با طرح اعزام نیروی کار به خارج از کشور که با عقد قرارداد‌های مختلف درحال پیگیری آن است، می‌خواهد بخشی از نگرانی خود را کاسته و آمار بیکاری را بهبود بخشد. اندایش در مورد اصلاح و بهبود آمارها از طریق اعزام نیروی کار، گفت: باتوجه به اینکه ظرفیت‌های جذب نیروی کار فراهم نشده است، این کار می‌تواند راه‌حل موقتی برای اشتغال و گریز از فقر باشد، اما این راه برای یک دوره چهار تا پنج ساله موثر است و نمی‌توان از آن به‌عنوان یک راه‌حل دایمی استفاده کرد.
کسب درآمد یا ایجاد تورم از محل صادرات نیروی کار
چین از محل اعزام نیروی کار سالانه 130میلیارد دلار درآمد کسب می‌کند. ایران نیز درحال برنامه‌ریزی است تا به اعزام نیروهای کاری خود شکل داده و به‌طور سیستماتیک اقدام به اعزام نیروی کار کند. باتوجه به درآمدی که اعزام نیروی کار به خارج از کشور دارد، برخی کسب درآمد از طریق آن را معادل صادرات نفت می‌دانند.
اندایش در مورد نتایج اعزام نیروی کار بر اقتصاد کشور و نگاه کسب درآمدی که مسوولان نسبت به این مقوله دارند، گفت: در شرایطی که نیروی کار خارج از کشور باشد و درآمدهای خود را به‌صورت ارز وارد کشور کند، این امر می‌تواند تورم‌زا نیز باشد، البته این در شرایطی رخ خواهد داد که تعداد نیروهایی که به خارج از کشور اعزام می‌شوند، بالا باشد که در این زمینه دولت باید ابتدا تاثیرات منفی آن را بسنجد و سپس اقدام به این کار کند.
به‌گفته این کارشناس کار و اشتغال، دولت در ابتدا و پیش از اعزام نیروهای کار مدل مطلوب را طراحی کند تا پس از آن عواقب اقتصادی منفی نداشته باشد.
وی در مورد نگاه کسب درآمد از طریق اعزام نیروی کار به خارج از کشور به مثابه صادرات کالا، گفت: صادرات کالا به معنای آن است که تولید و اشتغال در کشور ایجاد شده و مازاد تولید به خارج از کشور صادر می‌شود که البته میزان درآمدهای آن نیز بعد از ورود مشکلات خاص خود را دارد، اما اعزام نیروی کار به معنای آن است که مازاد نیروهای آماده به کار یا گروه‌هایی که نتوانسته‌ایم برای آنها شغل ایجاد کنیم به خارج از کشور اعزام شوند. اما این اعزام نیروی کار محلی برای کسب درآمد نیست و نمی‌توان با یقین روی میزان آن حساب کرد.
به‌گفته او، نیروهای کارگر که دارای تحصیلات عالیه نیستند یا در کشورهای مطلوب از نظر شرایط اجتماعی شاغل نشده باشند و تنها با هدف اشتغال و کسب درآمد از کشور خارج شوند، احتمال بازگشت‌شان یا واریز درآمدهایشان به کشور بیش از افراد تحصیلکرده و متخصص است.
اندایش افزود: افراد ماهر و متخصص با انتخاب کشورهای مناسب برای کار و زندگی در واقع شرایط ثبات خود را در کشور دیگر آماده کرده و با هدف ماندگاری با دقت و وسواس بیشتری کشور مقصد را انتخاب می‌کنند، در این شرایط احتمال بازگشت آنان کمتر از نیروهای کارگر است و به همین نسبت احتمال بازگشت درآمدهای آنان به کشور نیز کمتر خواهد بود.
ایران پیش از این دوبار تجربه اعزام نیروهای کار به خارج از کشور را در دهه 70 و 80 داشته است و در هر دو مورد نیز خاطره تلخی از این تجربه داشته است. ایران در هر دو مورد به‌دلیل هجوم نیروهای جویای کار و ناتوانی برای پاسخ به این نیاز اقدام به این کار کرد. تجربیات قبلی اگرچه تلخ و شکست‌خورده بوده، اما ایران مصمم است یک‌بار دیگر خود را در این عرصه بیازماید و گذشته از آنکه می‌خواهد نیروهای خود را در خارج از مرزها به کار بگمارد، در عین حال قصد دارد سهمی از درآمدهای بین‌المللی را که از محل اعزام نیرو در دنیا جابه‌جا می‌شود نصیب خود کند.
در همین حال ایران خیز برداشته تا نیمه سال آینده 100هزار نیروی کار را به خارج از کشور اعزام کند و البته وعده داده است تا شرایط بیمه تامین اجتماعی آنان را پیش از اعزام به کشور مقصد مشخص و تعیین کند. علی ربیعی، روزی که خبر اعزام نیروها در سال آینده را داد، اظهار تاسف کرد که «ایران سهم مناسبی از اعزام نیروی کار در بازار بین‌المللی ندارد. از این روی اکنون درصدد گسترش کاریابی‌های خصوصی و بین‌المللی کردن برنامه‌ها برای اعزام نیروی کار هستیم.» به‌گفته ربیعی ارایه شناسنامه و الصاق گواهی اشتغال برای ساماندهی نیروهای کار انجام می‌شود تا این افراد از دریافت یارانه محروم نشوند. او در مورد مشاغلی که کشورهای طرف مذاکره ایران پذیرای آنان هستند، پرستاری، متخصصان در بخش‌های نفت، پتروشیمی و صنعت ساختمان را نام برده بود.
