تازه‌ترین گزارش بازوی پژوهشی مجلس شورای اسلامی درباره وضعیت و نقش صنایع هایتک (صنایع با فناوری بالا) در صنعت و اقتصاد کشور طی سال‌های 1379 تا هفت ماهه نخست سال جاری نشان می‌دهد، سهم صادرات محصولات صنعتی هایتک از کل صادرات صنعتی کشور بسیار اندک و در برخی از سال‌ها کمتر از یک‌درصد بوده است.
بر اساس این گزارش، نسبت صادرات محصولات صنعتی هایتک از کل صادرات صنعتی کشور از سال 1384 تاکنون کاملاً نزولی بوده به‌گونه‌یی که از حدود 5/1درصد در سال 84 به 73/0درصد در سال 1392 کاهش یافته است و در پایان هفت ماهه نخست سال 1393 در نقطه 56/0درصد متوقف شده است.
براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، ارزش صادرات صنایع هایتک نیز در سال 1390 با 4/217میلیون دلار به بالاترین مقدار خود رسید اما در سال‌های 1391 و 1392 به ترتیب به رقم 177 و 7/184میلیون دلار کاهش یافته است. همچنین طی 14 سال اخیر، همزمان با رشد صادرات صنعتی کشور، صادرات صنایع هایتک به اندازه آن رشد نکرد و به همین دلیل، هر سال از سهم صنایع در صنعت کاسته و تمرکز بر یک نوع محصول خاص مانند تولید دارو افزایش یافت. از این‌رو، با وجود تاکید برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه و رویکرد مبتنی بر افزایش نقش صنایع با فناوری‌های پیشرفته، نه‌تنها صنایع هایتک در اولویت و جهت‌گیری‌های دولت طی سال‌های یاد شده نبود، بلکه کاملاً برعکس این قوانین عمل شد و جایگاه صنایع هایتک در صنعت و اقتصاد کشور در سال 1384 از دست رفت.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس حاکی است: صادرات صنایع هایتک کشور اصلاً وضعیت مناسبی ندارد و با ادامه این روند، چشم‌انداز خوبی برای این صنایع متصور نیست به ویژه اینکه صنایع هایتک از دو مشکل اساسی پایین بودن حجم صادرات و روند نزولی سهم آن و از سوی دیگر فقدان تنوع و همچنین تمرکز بیش از 80درصد ارزش آن به یک نوع محصول خاص مانند تولید دارو رنج می‌برد.
براساس این گزارش، کل صادرات غیرنفتی کشور (بدون میعانات گازی) در سال 1379، 3763میلیون‌دلار و در همین سال کل صادرات صنعتی و صادرات صنعتی با فناوری بالا نیز به‌ترتیب، 2844میلیون دلار و 7/17میلیون دلار بوده است. در سال 1379، سهم صادرات صنعتی از کل صادرات غیرنفتی کشور حدود 6/75درصد و سهم صادرات صنعتی با فناوری بالا از کل صادرات صنعتی 6/0درصد بوده است. از این‌رو، سهم اندکی از صادرات صنعتی به صادرات صنعتی با فناوری بالا تعلق داشته است. براساس این گزارش، از سال 1379 تا 1390، همواره صادرات غیرنفتی، صادرات صنعتی و تقریباً صادرات محصولات با فناوری بالا به‌صورت اسمی در حال رشد بوده اما سهم آنها طی دوره مورد بررسی دارای رشد یکنواختی نبوده است. براساس این گزارش از سال 1384 به بعد، سهم صادرات صنعتی از صادرات غیرنفتی همواره دارای رشد مثبت بوده و به‌عبارتی از سال 1384 به بعد، رشد صادرات صنعتی از رشد صادرات غیرنفتی بیشتر بوده است اما سهم صادرات صنعتی با فناوری بالا از کل صادرات صنعتی کشور، بدین‌گونه نبود. در سال 1379 درحالی که سهم محصولات صنعتی با فناوری بالا از کل صادرات صنعتی کشور، حدود 6/0درصد بود، این سهم به بیش از
5/1درصد در سال 1384 رسید؛ به‌عبارتی سهم صادرات محصولات صنعتی با فناوری بالا از سال 1379 تا سال 1384، سالانه به‌طور متوسط 8/19درصد رشد داشته است اما از سال 1384 تا سال 1392، تقریباً این سهم همواره در حال تنزل بوده به‌گونه‌یی که این سهم در سال 1392به حدود 7/0 درصد رسیده است.
سهم اندک از صادرات
همچنین روند سهم صادرات صنعتی با فناوری بالا در دوره 1379 تا 1392 نشان می‌دهد، سهم صادرات صنعتی با فناوری بالا از صادرات صنعتی کشور طی دوره مورد بررسی بسیار پایین است. در بهترین حالت، این سهم قدری بیش از 5/1درصد و در تمام سال‌های بعد از 1387، این سهم کمتر از یک‌درصد بوده است. بنابراین در حالی که صادرات صنعتی ایران طی چند سال اخیر (به‌صورت اسمی) رشد داشته است، اما صادرات محصولات صنعتی با فناوری بالا پا به پای آن نتوانسته رشد کند و از سال 1384 تا سال 1392، سهم صادرات محصولات صنعتی با فناوری بالا از کل صادرات صنعتی کشور، هر ساله به‌طور متوسط با نرخ 8/8درصد در حال کاهش بوده است.
در همین‌حال، بیشترین صادرات محصولات صنعتی با فناوری بالا در سال 1390 اتفاق افتاد که در این سال، ارزش صادرات صنعتی با فناوری بالا، حدود 217میلیون دلار بود و سهم آن از کل صادرات صنعتی، کشور، حدود 76/0درصد بوده است. در سال 1392، صادرات محصولات با فناوری ایران، 7/184میلیون دلار بوده و تنها 73/0درصد از صادرات صنعتی کشور را به خود اختصاص داده است. با وجود کاهش سهم صنایع با فناوری بالا طی سال‌های اخیر، ارزش صادرات صنایع با فناوری بالا دارای روند افزایشی بوده و در سال 1390 به بالاترین مقدار خود رسید اما در سال‌های 1391 و 1392 با افت زیادی مواجه شد به‌گونه‌یی که تقریبا به مقادیر سال‌های 1388 و 1389 نزدیک شد.
براساس آمار گمرک، صادرات صنعتی ایران در 7ماهه نخست سال 1393، 16میلیارد دلار و این رقم برای دوره مشابه سال 1392 نیز حدود 8/14میلیارددلار بوده است که نشان از رشد اسمی 8/8درصدی صادرات صنعتی ایران در 7 ماه نخست سال 1393 در مقایسه با 7 ماه سال 1392 دارد. کل صادرات صنعتی با فناوری بالای کشور نیز در 7 ماه نخست سال 1393، حدود 91میلیون دلار و برای 7ماه اول سال 1392 نیز حدود 4 میلیون دلار بوده است. بنابراین صادرات محصولات صنعتی با فناوری بالا در 7 ماه اول سال 1393 در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، حدود 1/8درصد رشد داشته است، اما سهم صادرات محصولات صنعتی با فناوری بالا از کل صادرات صنعتی کشور، به میزان 6/0درصد کاهش یافته است.
