كسب حداقل ۲۰ درصد از سهم بازار گوشي تلفن همراه هوشمند با سيستم عامل داخلي توسط توليدكنندگان داخلي و تامين يك سيستم عامل داخلي امن تلفن همراه مصوباتي هستند كه در سند شوراي عالي فضاي مجازي تدوين شده است و تا سال ۱۴۰۴ بايد محقق شود. تا الان چند شركت وارد اين حوزه شده‌اند؛ اما به گفته عده‌اي از توليدكنندگان احتمال اعتماد مصرف‌كنندگان به سيستم عامل داخلي پايين است. آذر ۱۴۰۱ بود كه وزارت ارتباطات براي توليد سيستم‌عامل بومي تلفن همراه فراخوان داده بود. موضوعي كه با واكنش بسياري از فعالان اين حوزه روبرو شد. در آن زمان وزير ارتباطات گفته بود كه اين فراخوان در پي وظيفه‌اي است كه شوراي عالي فضاي مجازي به آنها محول كرده است. وزير ارتباطات گفته بود كه توليد سيستم عامل بومي يكي از تكاليفي است كه شوراي عالي فضاي مجازي در سند معماري شبكه ملي اطلاعات بر عهده وزارت ارتباطات گذاشته است. نكته‌اي كه از صحبت‌هاي وزير ارتباطات مشخص بود، تلاش براي بومي كردن و ايجاد دارايي ديجيتال داخلي بود. در اين چند سال برنامه‌ها براي ايجاد زيرساخت‌هاي لازم براي توسعه ارتباطات و فناوري اطلاعات در كشور به‌طور بومي به شكل جدي درحال پيش‌روي است. شبكه ملي اطلاعات كشور، شبكه‌اي مبتني بر قرارداد اينترنت به همراه سوئيچ‌ها و مسيرياب‌ها و مراكز داده‌اي است به صورتي كه درخواست‌هاي دسترسي داخلي و اخذ اطلاعاتي كه در مراكز داده داخلي نگهداري مي‌شوند به هيچ‌وجه از طريق خارج كشور مسيريابي نشود و امكان ايجاد شبكه‌هاي اينترانت و خصوصي و امن داخلي در آن فراهم شود.
توليد موبايل برنامه مشترك
وزارت ارتباطات و وزارت صمت
خرداد ۱۴۰۲ بود كه وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات درباره برنامه و اقدامات دولت براي توليد تلفن همراه ايراني و عرضه آن به بازار گفته بود كه اين پروژه مشترك بين وزارت ارتباطات و وزارت صمت است و در اين باره برنامه‌اي تدوين كرديم؛ امسال چند بازيگر جديد وارد حوزه توليد تلفن همراه خواهند شد. زارع‌پور گفته بود كه فعلا همين سيستم عامل اندرويد روي موبايل‌ها خواهد بود ولي در اين باره از سوي شوراي عالي فضاي مجازي تكليف داريم كه كار را دنبال كنيم و طبق مصوبه سال گذشته دولت نيز وزارت صمت مكلف شده واردكنندگان و توليدكنندگان بر روي تجهيزات داراي سيستم عامل غير از تلفن همراه، مانند لوازم خانگي و غيره سيستم عامل مورد تأييد وزارت ارتباطات را نصب كنند. به گفته زارع‌پور، وزارت ارتباطات پيگير اين موضوع است كه سيستم عامل امن و با تاييديه، بر وسايلِ غير از تلفن همراه هم نصب شود. درباره سيستم عامل گوشي هم بحث مفصل جداگانه وجود دارد و در اين باره برنامه داريم. با اين اصاف، به نظر مي‌آيد در سال جديد بايد منتظر توليدكنندگان جديد سخت‌افزار و سيستم عامل بومي موبايل در كشور باشيم.
براساس طرح كلان و معماري شبكه ملي اطلاعات در سند شوراي عالي فضاي مجازي، تا سال ۱۴۰۴ كسب حداقل ۲۰ درصد از سهم بازار گوشي تلفن همراه هوشمند با سيستم عامل داخلي توسط توليدكنندگان داخلي و تامين يك سيستم عامل داخلي امن تلفن همراه مصوباتي هستند كه در سند شوراي عالي فضاي مجازي تدوين شده است. در اين سند ذكر شده است كه خدمات پايه كاربردي داخلي (با اولويت پيام‌رسان اجتماعي و موتور جست‌وجو) با قابليت تامين نيازهاي ملي و پاسخگويي به همه محتواهاي مورد نياز كشور با اولويت محتواهاي خط و زبان فارسي مستقر شود. همچنين قرارگيري زبان فارسي به عنوان زبان
پيش فرض در ۸۰ درصد خدمات و تجهيزات هوشمند؛ استفاده از سيستم عامل داخلي براي تمامي مراكز نظامي، امنيتي و زيرساخت‌هاي حياتي در نسخه‌هاي روميزي، سرور و سيستم‌هاي كنترل صنعتي از اصلي‌ترين موارد اين سند در رابطه با بومي‌سازي سيستم عامل است. به گفته فعالان اين حوزه، ايجاد سيستم عامل بومي سبب ميشود كه ديتاها و اپليكيشن‌ها تحت نظارت كشور باشند. سيستم عامل يك پايه‌اي است كه تمام اپليكيشن‌هاي ديگر براساس آن نصب و استفاده مي‌شوند. وقتي پايه سيستم عامل در دسترس باشد، تمام ديتاها و اپليكيشن‌ها تحت نظارت خود كشور انجام ميشود. در اين شرايط نرمافزار جاسوسي، بدافزار و غيره نمي‌تواند روي موبايل‌ها نصب شود، درنتيجه قابل كنترل‌تر ميشود. در همين خصوص، مهدي بهوندي، قائم مقام گروه توليدي واردكننده تلفن همراه با اشاره به برنامه توسعه زيرساخت كشور در حوزه سيستم عامل داخلي به پيوست گفت: بر اساس برنامه توسعه شبكه ملي اطلاعات مصوب سال ۱۳۹۸ بايد تا سال ۱۴۰۴، روي ۲۰ درصد از تلفن همراه هوشمند توليد داخل سيستم عامل بومي نصب شود. طبق هدف‌گذاري‌هاي صورت‌گرفته بايد به اين رقم برسيم. متولي اين مصوبه وزارت ارتباطات است. البته اين كار غيرممكن است زيرا هسته اصلي اين سيستم‌عامل‌ها گوگل است و توليدكننده بايد روي همان قالب، يكسري نرم‌افزارها را طراحي كند و بعد به گوگل ارايه دهد؛ درنتيجه گوگل به توليدكننده گواهي و اجازه بدهد كه در بسترش اين فعاليت انجام شود. به گفته بهوندي، شركت‌هاي مختلف ادعاي انجام اين كار را دارند. در سيستم عامل داخلي، هسته اصلي همان اندرويد است اما توليدكنندگان داخلي مي‌توانند براي آن يكسري بهينه‌سازي‌ها و رابط كاربري طراحي كنند. در اين شرايط گوگل بايد تاييد كند كه اين سيستم عامل امن است و مشكلي ندارد، زيرا مردم به عنوان اندرويد از اين پيام‌رسان استفاده مي‌كنند. اين بستر، يك بستر امن براي شهروندان است. نمونه اين موضوع در چند سال اخير، هواوي است. هواوي سيستم‌عاملي را طراحي كرده اما درنهايت موفق نشده است.
سيستم عامل داخلي
سيستم امنيتي را پررنگ‌تر مي‌كند
بهوندي درباره هدف طراحي سيستم عامل بومي توضيح داد: هدف از ايجاد سيستم عامل داخلي اين است كه ديتاها و اپليكيشن‌ها تحت نظارت كشور باشند. سيستم عامل يك پايه‌اي است كه تمام اپليكيشن‌هاي ديگر براساس آن نصب و استفاده مي‌شوند. وقتي پايه سيستم‌عامل در دسترس باشد، تمام ديتاها و اپليكيشن‌ها تحت نظارت خود كشور انجام ميشود. نرمافزار جاسوسي، بدافزار و غيره نمي‌تواند روي موبايل‌ها نصب شود، درنتيجه قابل كنترل‌تر ميشود. در اين شرايط اگر ديتاهاي ارتباطي، نرم‌افزارها يا اپليكيشن‌ها تحريم شود، با سيستم عامل داخلي نتايج آن قابل كنترل‌تر است. در اين شرايط اين سيستم عامل به شبكه ملي اطلاعات متصل ميشود و سيستم امنيتي را پررنگ‌تر مي‌كند.
نگراني مصرف‌كننده از سيستم عامل بومي
داستان توليد گوشي ملي و سيستم‌عامل ملي از جمله طرح‌هايي است كه حداقل در يك دهه گذشته بارها توسط وزارت ارتباطات دولت‌هاي مختلف مطرح و نمونه‌هايي از آن نيز وارد بازار شده است. اما داستان توليد گوشي و سيستم عامل بومي زماني جدي شد كه اپل به دليل تحريم‌هاي بين‌المللي ارايه خدمات خود به كاربران ايراني از طريق اپ‌استور را محدود كرد. همزماني اين اتفاق با شروع تحريم‌هاي امريكا عليه چين و تلاش هواوي براي ايجاد سيستم‌عاملي مستقل از گوگل، تلاش ايران براي توليد گوشي همراه با سيستم عامل بومي را وارد فاز جديدي كرد. اما در دوره‌هاي مختلف با مطرح شدن موضوع توليد سيستم عامل داخلي كاربران روي چندان خوشي به آن نشان ندادند. بهوندي با اشاره به نگراني مصرف‌كننده در اين باره گفت: طبيعتا مصرف‌كننده نسبت به اين موضوع اطمينان كافي ندارد. اين موضوع شبيه پيام‌رسان‌هاي داخلي و خارجي است كه عده‌اي استفاده مي‌كنند و عده‌اي هم سمت چنين پيام‌رسان‌هايي نمي‌روند. عده‌اي حاضر هستند VPN استفاده كنند اما حاضر نيستند از شبكه داخلي استفاده كنند. اين اتفاق در سال آينده براي سيستم عامل هم به وجود مي‌آيد. او درباره فعاليت‌هاي شركت‌ها در اين خصوص توضيح داد: چند شركت در توليد نرمافزار داخلي وارد شده‌اند. اما اينكه سيستم عامل داخلي هست يا نيست، جاي صحبت دارد. افراد روي اين سيستم عامل خوب كار كردند اما ادعاي آنها اين نيست كه سيستم عامل داخلي ايران است، بلكه اعتقاد اين است كه سيستم عامل بين‌المللي است و در ايران هم استفاده ميشود. اما چيزي كه با عنوان سيستم عامل كاملا ايراني باشد، روي هيچ گوشي درحال تست نيست.
