تعادل | مجموع واردات و صادرات كشور در سال ۱۴۰۲ با ۲.۶ درصد افزايش به رقم ۱۵۳ ميليارد و ۱۷۰ ميليون دلار رسيد. در اين مدت ۳۵ ميليارد و ۸۷۰ ميليون دلار نفت، ۳۷۰ ميليون دلار برق و يك ميليارد و ۲۹۳ ميليون دلار خدمات فني - مهندسي صادر شده است. در ۱۲ ماهه سال ۱۴۰۲ بدون احتساب صادرات نفت خام، خدمات فني - مهندسي و برق حدود ۱۶.۸۷ ميليارد دلار كسري تجارت خارجي و با احتساب صادرات نفت خام، خدمات فني - مهندسي و برق شاهد ۲۰.۶ ميليارد دلار با مازاد تجارت خارجي رو به رو بوديم. همچنين طبق اعلام گمرك ايران، تجارت غيرنفتي ايران با ۱۵ كشور همسايه‌ها در سال ۱۴۰۲، به لحاظ وزني 2.45 درصد افت كرده بود. در مقابل به لحاظ ارزشي رشدي ۱.۳۵ درصدي را تجربه كرده بود. بررسي آمار تجارت ايران با كشورهاي همسايه نشان مي‌دهد تجارت ايران با كشورهاي امارات متحده عربي، پاكستان، روسيه، عمان و افغانستان افزايش و تجارت با كشورهاي تركيه، عراق، افغانستان، جمهوري آذربايجان، تركمنستان، ارمنستان، قزاقستان، كويت، بحرين و عربستان در سال ۱۴۰۲ كاهش داشته است.
جزئيات تجارت در سال ۱۴۰۲
تجارت خارجي كشور (مجموع واردات و صادرات) در سال ۱۴۰۲ با ۲.۶ درصد افزايش به رقم ۱۵۳ ميليارد و ۱۷۰ ميليون دلار رسيد. از اين ميزان تجارت خارجي كشور، ۸۶ ميليارد و ۸۹۰ ميليون دلار به صادرات با احتساب نفت، برق، خدمات فني مهندسي و تجارت چمداني و ۶۶ ميليارد و ۲۸۰ ميليون دلار به واردات اختصاص داشت. محمد رضواني‌فر رييس كل گمرك ايران، با اعلام جزئيات تجارت خارجي در سال گذشته، در خصوص ميزان صادرات بدون احتساب صادرات نفت، برق، خدمات فني مهندسي و تجارت چمداني در سال ۱۴۰۲ بيان كرد: در اين مدت ميزان صادرات بدون احتساب نفت، برق، خدمات فني مهندسي و تجارت چمداني، ۱۳۶ ميليون و ۴۰۹ هزار تن كالا به ارزش ۴۹ ميليارد و ۳۳۰ ميليون دلار بوده كه به لحاظ ارزش ۸.۸۷ درصد كاهش و از حيث وزن ۹.۸۲ درصد افزايش داشته است. به گفته او، در اين مدت ۳۵ ميليارد و ۸۷۰ ميليون دلار نفت، ۳۷۰ ميليون دلار برق و يك ميليارد و ۲۹۳ ميليون دلار خدمات فني مهندسي صادر شد. در ۱۲ ماهه سال ۱۴۰۲ بدون احتساب صادرات نفت خام، خدمات فني مهندسي و برق حدود ۱۶.۸۷ ميليارد دلار كسري تجارت خارجي و با احتساب صادرات نفت خام، خدمات فني- مهندسي و برق شاهد ۲۰.۶ ميليارد دلار با مازاد تجارت خارجي رو به رو بوديم. همچنين در اين مدت ۴۸ ميليون و ۸۰۰ هزار تن كالاي پتروشيمي به ارزش ۱۹ ميليارد و ۴۰۰ ميليون دلار صادر شده است كه به لحاظ وزن و ارزش به ترتيب ۱۱.۳۲ درصد و ۲۸.۵۹ درصد كاهش نشان مي‌دهد. رييس گمرك، در خصوص سه قلم عمده كالاي صادراتي در سال ۱۴۰۲ افزود: گاز طبيعي مايع شده با ۳ ميليارد و ۹۰ ميليون دلار، پروپان مايع شده ۳ ميليارد و ۶۲ ميليون دلار و قير نفت با ۲ ميليارد و ۱۹۷ ميليون دلار سه قلم عمده كالاي صادراتي در اين مدت بودند. بنابر اعلام رضواني فر، در بين ۱۰ قلم عمده كالاي صادراتي بيشترين رشد به لحاظ ارزش به گازهاي نفتي و هيدروكربن‌هاي گازي شكل مايع شده با ۶۲.۶۸ درصد، سنگ آهن با ۶۲.۴۶ درصد و قير نفت با ۲۱.۸۴ درصد و بيشترين كاهش در ارزش به گازهاي طبيعي مايع شده با ۵۹.۱۱ درصد، پروپان مايع شده با ۱۹.۲۶ درصد و بوتان مايع شده با ۵.۸۴ درصد اختصاص يافت. او در خصوص بزرگ‌ترين مقاصد صادراتي ايران در سال ۱۴۰۲ گفت: چين با ۱۳ ميليارد و ۹۱۵ ميليون دلار، عراق با ۹ ميليارد و ۲۱۵ ميليون دلار، امارات متحده عربي با ۶ ميليارد و ۶۱۱ ميليون دلار، تركيه با ۴ ميليارد و ۱۶۰ ميليون دلار و هند با ۲ ميليارد و ۱۷۳ ميليون دلار ۵ كشور اول مقصد كالاي صادراتي ايران بودند كه در مجموع ۷۴/۵۳ درصد از وزن و ۷۳.۱۳ درصد از كل ارزش صادرات كشور را به خود اختصاص دادند.
متوسط ارزش گمركي هر تن كالاي صادراتي با ۱۷ درصد كاهش به ۳۶۲ دلار رسيده است.
«ذرت دامي، گوشي تلفن همراه
و شمش طلا» در صدر واردات
معاون وزير اقتصاد در خصوص واردات كالا به كشور در سال ۱۴۰۲ افزود: در اين مدت ۳۹ ميليون تن كالا به ارزش ۶۶ ميليارد و ۲۸۰ ميليون دلار وارد كشور شده است كه به لحاظ وزن ۴.۳۹ درصد و از حيث ارزش ۹.۷۷ درصد افزايش نشان مي‌دهد. رضواني‌فر با اشاره به اينكه سه قلم عمده كالاهاي وارداتي در سال ۱۴۰۲ ذرت دامي، گوشي تلفن همراه و شمش طلا بوده است، اظهار كرد: در اين مدت ۳ ميليارد و ۷۸۳ ميليون دلار ذرت دامي، ۲ ميليارد و ۹۰۶ ميليون دلار گوشي تلفن همراه و يك ميليارد ۹۳۶ ميليون دلار شمش طلا وارد كشور شده است. وي در خصوص بيشترين افزايش و كاهش به لحاظ ارزش در بين اقلام عمده كالاي وارداتي در سال ۱۴۰۲ افزود: واردات شمش طلا، تراكتور و قطعات منفصله جهت توليد خودرو سواري از بيشترين افزايش به لحاظ ارزش و گندم، برنج و دانه سويا از بيشترين كاهش در ارزش در بين اقلام عمده وارداتي در اين مدت برخوردار بودند. به گفته معاون وزير اقتصاد، امارات متحده عربي با ۲۰ ميليارد و ۷۸۲ ميليون دلار، چين با ۱۸ ميليارد و ۵۴۵ ميليون دلار، تركيه با ۷ ميليارد و ۵۴۱ ميليون دلار، آلمان با ۲ ميليارد و ۱۵۵ ميليون دلار و هند با يك ميليارد و ۹۱۷ ميليون دلار ۵ كشور عمده طرف معامله واردات در سال ۱۴۰۲ بوده است. همچنين در سال ۱۴۰۲ حدود ۶۵ درصد از وزن و ۷۶ درصد از ارزش كل واردات كشور از ۵ كشور فوق الذكر انجام گرفت. متوسط ارزش گمركي هر تن كالاي وارداتي با ۵.۱۶ افزايش به رقم ۱۶۹۷ دلار رسيد.
افت تجارت با همسايگان
داده‌هاي گمرك ايران نشان مي‌دهد، ميزان وزني تجارت غيرنفتي ايران در سال ۱۴۰۲ با ۱۵ كشور همسايه ۹۵ ميليون و ۹۲۴ هزار تن بوده كه اين رقم نسبت به سال ماقبل ۲.۴۵ درصد كاهش يافته است. البته به لحاظ ارزشي تجارت ايران با ۱۵ كشور همسايه در سال گذشته با ۱.۳۵ درصد افزايش به رقم ۶۰ ميليارد و ۷۷۳ ميليون دلار رسيد. جزئيات داده‌هاي گمرك بيانگر اين است كه در اين مدت ۲۸ ميليارد و ۲۸۸ ميليون دلار كالا به ۱۵ كشور همسايه صادر و ۳۲ ميليارد و ۴۸۵ ميليون دلار وارد كشور شده است كه به ترتيب ۹.۵۱ درصد كاهش و ۱۳.۱۷ درصد افزايش داشته است. محمدرضواني‌فر رييس كل گمرك ايران مي‌گويد: در اين مدت صادرات ايران به لحاظ ارزش به كشورهاي عراق، تركيه، جمهوري آذربايجان، تركمنستان، ارمنستان، كويت، قطر و عربستان سعودي با كاهش و به كشورهاي امارات متحده عربي، پاكستان، افغانستان، عمان، روسيه، قزاقستان و بحرين با افزايش روبرو بود. او در مورد وضعيت واردات كالا از كشورهاي همسايه نيز مي‌گويد: در اين مدت واردات از كشور پاكستان، قزاقستان، كويت و بحرين به لحاظ ارزش كاهش و از كشورهاي امارات متحده عربي، تركيه، روسيه، عمان، عراق، قطر، جمهوري آذربايجان، ارمنستان، افغانستان، تركمنستان و بحرين افزايش نشان مي‌دهد. همچنين در اين مدت از كشور همسايه عربستان وارداتي انجام نگرفته است. بررسي آمار تجارت ايران با كشورهاي همسايه نشان مي‌دهد تجارت ايران با كشورهاي امارات متحده عربي، پاكستان، روسيه، عمان و افغانستان افزايش و تجارت با كشورهاي تركيه، عراق افغانستان، جمهوري آذربايجان، تركمنستان، ارمنستان، قزاقستان، كويت، بحرين و عربستان در سال ۱۴۰۲ كاهش داشته است.
رييس كل گمرك ايران همچنين درخصوص ۵ كشور اول همسايه كه در سال ۱۴۰۲ بيشترين حجم مبادلات تجاري (مجموع صادرات واردات) به لحاظ ارزش با آنها انجام شده است، مي‌گويد: در اين مدت بيش از ۵۴ ميليارد دلار از تجارت ايران با ۵ كشور همسايه شامل امارات متحده عربي، تركيه، عراق، پاكستان و فدراسيون روسيه انجام شد.
شرايط سهميه واردات تجار در ۱۴۰۳
چه تغييري كرد؟
در همين حال، سامانه جامع تجارت با صدور اطلاعيه‌اي براي كاربران تجارت فرامرزي تصميمات وزارت صمت، بررسي سهميه واردات در سال ۱۴۰۳ را اعلام كرد. در حوزه‌هاي توليدي و بازرگاني سهميه علي‌الحساب به ميزان ۳۰ درصد سهميه اختصاص داده شده در سال ۱۴۰۲، در حوزه‌هاي بازرگاني و توليدي براي فصل بهار ۱۴۰۳ اختصاص پيدا كرده است. اعطاي سهميه سال ۱۴۰۳، به توليدي‌هاي فاقد سهميه در سال ۱۴۰۲، منوط به ثبت برنامه توليد در بخش داخلي سامانه جامع تجارت و تاييد ادارات صمت استاني و در چهارچوب دستورالعمل مربوطه است. در حوزه ماشين‌آلات اعطاي سهميه در حوزه «ماشين‌آلات» در سال ۱۴۰۳، منوط به اعلام مقادير سهميه‌هاي فوق توسط وزارت صمت است؛ وليكن ثبت‌سفارش‌هايي كه بخشي از ارز خود را تامين و يا بخشي از ماشين آلات خود را اظهار گمركي كرده باشد، به شرط عدم افزايش ارزش پرونده، امكان ادامه فرآيند تجاري (بدون كنترل سهميه) را دارند.
در حوزه CKD و CBU پاسخ‌دهي به درخواست‌هاي مجوز در حوزه‌هاي سهميه «CKD» و «CBU» در سال ۱۴۰۳، منوط به اعلام مقادير سهميه‌هاي فوق توسط وزارت صمت است. از تاريخ 01/۰۱/۱۴۰۳ استفاده از باقي‌مانده سهميه سال ۱۴۰۲ امكان‌پذير نخواهد بود. پرونده‌هاي داراي تامين ارز (به ميزان تامين سال قبل) و ترخيص (به ميزان ترخيص سال قبل) از بررسي سهميه در سال ۱۴۰۳ معاف هستند.
تخصيص سهميه مازاد به كالاهاي خاص (لاستيك، پنبه، ويسكوز و كاغذ) در بهار سال ۱۴۰۳ كمافي‌السابق برقرار است. معافيت ثبت‌سفارش‌هاي «قرارداد با دستگاه‌هاي اجرايي» از كنترل سهميه واردات، در سال ۱۴۰۳ لغو شده است و لازم است واحد‌هاي توليدي و بازرگاني تعهدات قراردادي خود را در برنامه اعلام شده در سامانه جامع تجارت درج و بر آن اساس از سهميه ارزي وفق دستورالعمل مربوطه استفاده نمايند. حالت ثبت سفارش «تا ۵۰۰ هزار دلار» براي كليه بازرگاناني كه قبل از سال ۱۴۰۳ كارت بازرگاني دريافت نموده‌اند، كماكان معاف از بررسي سهميه بوده و بازرگاناني كه از سال ۱۴۰۳ كارت بازرگاني دريافت مي‌نمايند مشمول سهميه ۱۰۰ هزار دلاري با شرايط مندرج در دستورالعمل مربوطه هستند. قواعد ثبت‌سفارش تلفن همراه در بهار سال ۱۴۰۳ طبق روال قبل خواهد بود (تخصيص يك ششم ميانگين واردات تلفن همراه بازرگان در سال‌هاي ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ به عنوان سابقه اوليه) .
پرونده‌هاي ثبت‌سفارش معتبر سال ۱۴۰۲، به ميزاني كه تامين ارز يا ترخيص نشده باشند، جزو مصرف از سهميه سال ۱۴۰۳ محسوب خواهند شد.ساير قواعد كنترل سهميه در سال ۱۴۰۲، در بهار سال ۱۴۰۳ نيز برقرار است . پاسخ‌دهي به درخواست مجوز‌هاي «بررسي سيستمي سهميه واردات»، به صورت سيستمي بوده و نيازي به مراجعه حضوري متقاضيان نيست.
