گلي ماندگار|
سال‌هاست كه چهارشنبه‌سوري به چالشي بزرگ براي جامعه ما تبديل شده است. هر ساله قبل از رسيدن اين روز كه در تقويم تاريخي ما روزي براي جشن و شادي است اخبار حوادث و اعلام آمار فوتي‌ها و مصدومان اين جشن كام همه را تلخ مي‌كند. جشني كه بايد به شادي و پايكوبي ختم شود در نهايت به اتفاقي تلخ براي برخي خانواده‌ها تبديل شده و باعث از دست دادن عزيزي يا مصدوم شدن و معلوليت هميشگي افراد مي‌شود. مساله اينجاست كه چرا چهارشنبه‌سوري از يك جشن سنتي تبديل به جنگي تمام عيار شده است. جنگي كه از اول اسفند ماه شروع مي‌شود و عواقب آن تا آخر اين ماه ادامه دارد و براي برخي تا آخر عمر باقي مي‌ماند. هر ساله هشدارهايي از سوي سازمان آتش‌نشاني و اورژانس و پليس در مورد اين روز داده مي‌شود اما در نهايت باز هم آمارها نشان از اتفاقاتي تلخ دارد كه زير سايه بي‌توجهي به همين هشدارها رخ مي‌دهد. سال گذشته تعداد قربانيان چهارشنبه‌سوري به ۲۷ نفر رسيد و ۴۳۶۸ نفر مصدوم شدند و بيش از سه هزار نفر از اين مصدومان در شب چهارشنبه‌سوري دچار آسيب شدند. امسال نيز تاكنون بر اساس آمارهاي اعلام شده تعداد فوتي‌ها ۱۷ درصد، قطع عضو ۴ درصد، آسيب به چشم ۲۸ درصد و سوختگي ۳۱ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزايش داشته است. اين افزايش آمار نشان مي‌دهد كه امسال نيز قرار است چهارشنبه‌سوري پر خطري را پشت سر بگذاريم و تاكنون كه آمار فوتي‌ها به بيش از ۸ نفر رسيده است هر روز هم حادثه‌اي جديد در اين زمينه رخ مي‌دهد و البته مشكل اينجاست كه نه مسوولان مي‌توانند مانع از بروز اين اتفاقات تلخ شوند و نه خانواده‌ها توان مقابله با رفتارهاي پر خطر جوانان خود را دارند. هر ساله مبالغ هنگفتي در زمينه خريد و فروش مواد محترقه در كشور رد و بدل مي‌شود. افرادي كه هر سال اقدام به فروش اين اقلام مي‌كنند سودهاي كلاني به دست مي‌آورند و اين در حالي است كه اكثر وسايلي كه به جوانان و نوجوانان و حتي كودكان فروخته مي‌شود استانداردهاي لازم را ندارد و همين مساله باعث بروز حوادث تلخ مي‌شود. اما اين بازي با جان افراد چه زماني قرار است به پايان برسد. چه چيزي باعث شد تا چهارشنبه‌سوري از يك سنت و جشن ديرينه تبديل به ميدان نبردي با تلفات بالا شود. جشني كه با شادي و پايكوبي آغاز مي‌شود و با پريدن از روي آتش و قاشق زني به پايان مي‌رسيد حالا با صداي‌هاي مهيب انفجار نارنجك‌هاي دستي و كپسول‌هاي گاز و ترقه‌هاي همراه است. اين اتفاقات نه در يك روز كه از ابتداي اسفند شروع مي‌شود و عمدتا تا پايان اسفند ماه و لحظه تحويل سال جديد ادامه مي‌يابد. مساله اينجاست كه چه عاملي باعث تغيير يك فرهنگ چندصد ساله در بين مردم مي‌شود. تغييري كه هم جان افراد را به خطر مي‌اندازد هم ممكن است عواقب آن تا پايان عمر همراهشان باشد.
جايي براي تخليه هيجان جواني نيست
مصطفي اقليما جامعه‌شناس در اين باره به «تعادل» مي‌گويد: هر سال در اين مورد حرف‌هايي زده مي‌شود از جامعه شناس گرفته تا روانشناس و مددكار اجتماعي در اين باره اظهارنظر مي‌كنند اما مساله اينجاست كه هيچ‌وقت اين نظرات از سوي مردم و حتي مسوولان جدي گرفته نمي‌شود. مهم‌ترين عاملي كه باعث بروز چنين اتفاقات تلخي در آخرين چهارشنبه سال مي‌شود نبود برنامه‌ريزي براي برگزاري جشن‌هاي بي‌خطر و البته فراهم آوردن فضايي كه جوانان بتوانند هيجانات جواني خود را در آن تخليه كنند، است.
او مي‌افزايد: اين رفتاري كه جوانان در مراسم چهارشنبه‌سوري از خود بروز مي‌دهند بيشتر از آنكه بروز شادي باشد بروز خشمي نهفته است. انگار كه فرصتي در اختيار آنها قرار داده مي‌شود تا تمامي خشم و ناراحتي خود را به هر شكلي كه مي‌خواهند نمايان كنند. نمي‌توانيم نام اين رفتارها را برگزاري جشني با قدمت مانند چهارشنبه‌سوري بگذاريم. در واقع وقتي عرصه را بر جوانان تنگ مي‌كنيم و امكان ابتدايي‌ترين شادي‌ها و جشن‌ها را از آنها مي‌گيريم جشني مانند چهارشنبه‌سوري بيشتر از آنكه فرصتي براي دوستي و شادي باشد فرصتي مي‌شود براي خالي كردن عقده‌هاي جمع شده آنها.
پدر علم مددكاري ايران در ادامه مي‌گويد: جوان به‌طور ذاتي مشتاق تجربه‌هاي هيجان‌انگيز است. او دلش مي‌خواهد خطر كند. دلش مي‌خواهد موقعيت‌هايي را تجربه كند كه همراه با هيجان و ترس باشد و همين مساله باعث مي‌شود كه در فرصتي مانند چهارشنبه‌سوري آنچه كه بيش از همه مورد توجه قرار مي‌گيرد نه ذات اين جشن كه امكان بروز اين هيجانات و ترس‌هاست. در حالي كه اگر ما مي‌توانستيم در طي اين سال‌ها به جاي برخوردهاي قهري برگزاري اين مراسم را به شكلي ملي ساماندهي كنيم شايد الان ديگر مجبور نبوديم كه هر سال اسفند ماه آمار مرگ و نقص عضو و... به دليل اين مراسم را منتشركنيم.
اقليما خاطرنشان مي‌كند: متخصصان مطالعات بسياري در زمينه افزايش و كاهش رفتارهاي پر خطر در جوامع مختلف انجام داده و در نهايت به اين نتيجه رسيده‌اند كه اگر «يكپارچگي اجتماعي» كاهش پيدا كند، رفتارهاي پر خطر آن جامعه نيز افزايش مي‌يابد. يكپارچگي اجتماعي را مي‌توان احساس نزديكي افراد جامعه، ميزان روابط دوستانه و محبت آميز و تعامل‌هاي بين گروهي، بر اساس ارزش‌هاي مشترك و منجسم تعريف كرد. عواملي مانند مدرنيته، مهاجرت از شهرهاي كوچك به شهرهاي بزرگ و تشكيل خرده‌فرهنگ‌ها، شكاف طبقاتي، مشكلات مالي و… مي‌تواند موجب كاهش يكپارچگي اجتماعي شده و سبب افزايش رفتارهاي پرخطر شود كه متأسفانه در حال حاضر شاهد كاهش يكپارچگي اجتماعي هستيم و به همين دليل رفتارهاي پر خطر نيز افزايش پيدا كرده است.
نمي‌توانيم براي جامعه نسخه بنويسيم
امان‌الله قرايي جامعه‌شناس نيز در اين باره به «تعادل» مي‌گويد: براساس مباني جامعه‌شناسي نمي‌توان براي جامعه نسخه نوشت چرا كه مسائل جامعه‌شناسي نيازمند انسجام و همزباني است و چنانچه هر يك از سنت‌ها و فرهنگ‌ها از بين برود زخمي بر جامعه مي‌زند. حال يكي از آيين‌هاي سالانه ايرانيان چهارشنبه‌سوري است كه از زمان‌هاي قديم تاكنون آخرين سه شنبه آخرسال خورشيدي را با برافروختن آتش و پريدن از روي آن به استقبال نوروز مي‌روند. او مي‌افزايد: آيين چهارشنبه‌سوري يكي از صدها عنصر سرمايه اجتماعي نزد ايرانيان است. يعني همين عناصر بوده كه ايراني‌ها را از هجوم بيگانگان مصون نگاه داشته و باعث ايجاد روح ايراني در آنان شده است. ما ايراني هستيم و بايد عناصر فرهنگي خاص ايران از جمله برگزاري آيين سالانه «چهارشنبه‌سوري» را گرامي بداريم. در واقع برگزاري جشن چهارشنبه‌سوري، رسمي است كه از ايران باستان به ما رسيده و اگر ما امروز به نام ايراني در سراسر جهان شناخته شده‌ايم به خاطر دارا بودن اين عناصر فرهنگي است. قرايي با اشاره به سوانحي كه هر ساله در آخرين چهارشنبه اسفند در ايران رخ مي‌دهد، مي‌گويد: : متاسفانه در زمان حاضر با ورود يك سري بدعت‌ها سيماي چهارشنبه‌سوري تغيير پيدا كرده است كه بايد سعي كنيم اين بدعت‌هاي غلط را بزدايم تا بار ديگر چهارشنبه‌سوري به امنيت و شادي گذشته خود باز گردد. اگر جشن‌هاي باستاني خود را در ميادين از پيش تعيين شده و ايمن يا پايگاه‌هاي مخصوص اين جشن باستاني برگزار كنيم و به واقع به نوعي جامعه را شاد نگه داريم و بساط شادماني را براي مردم فراهم كنيم، از بروز هزاران مشكل جلوگيري مي‌شود و با صرف هزينه‌هاي كم براي شادي از پرداخت هزينه‌هاي هنگفت آسيب‌هاي اجتماعي در امان خواهيم بود. مساله‌اي كه متاسفانه در تمام اين سال‌ها مسوولان از پرداختن به آن امتناع كرده‌اند و همين سهل انگاري‌ها باعث شده تا هر سال ما با آمارهاي تكان‌دهنده آسيب‌ها و مرگ‌هايي مواجه باشيم كه براي برگزاري مراسم يك جشن فرهنگي و تاريخي رخ مي‌دهد.
آخرين آمار از فوتي‌ها و مصدومان چهارشنبه‌سوري
بنابر اعلام سازمان اورژانس كشور، تاكنون ۷ نفر در اثر حوادث مرتبط با چهارشنبه‌سوري، جان خود را از دست داده‌اند. همچنين در اين مدت ۲۷۵ نفر مصدوم و ۲۴ نفر نيز دچار قطع عضو شده‌اند . سخنگوي سازمان اورژانس كشور اعلام كرد: حوادث مرتبط با چهارشنبه‌سوري امسال از ابتداي اسفند تاكنون به مصدوميت ۲۸۲ نفر و فوت ۷ نفر منجر شده است و ۲۴ نفر نيز بر اثر انفجار مواد محترقه دچار قطع عضو شده‌اند. بابك يكتاپرست، سخنگوي اورژانس افزود : ۵۱ نفر از مصدومان در بخش‌هاي عادي و ۷ نفر از مصدومان به دليل وخامت حال در آي‌سي‌يو بستري هستند. به گفته او، آذربايجان شرقي، تهران و آذربايجان غربي بيشترين تعداد مصدومان حوادث چهارشنبه‌سوري را دارند. سخنگوي سازمان اورژانس كشور بيان كرد: حدود ۷۳ درصد از مصدومان سن زير ۱۸ سال داشته‌اند و ۱۵ درصد از مصدومين رهگذر بوده‌اند.
در آخرين حادثه رخ داده تا زمان انتشار اين گزارش انفجار مواد محترقه باعث تخريب يك ساختمان در جنوب تهران و فوت يك نفر ومصدوميت ۹ نفر شده است.
